Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Kilôgam”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n clean up, replaced: → (13), → (4) using AWB |
Không có tóm lược sửa đổi |
||
Dòng 1:
{{1000 bài cơ bản}}
{{Hộp thông tin đơn vị
Hàng 14 ⟶ 13:
'''Kilôgam''' (viết tắt là '''kg''') là đơn vị đo khối lượng, một trong bảy đơn vị đo cơ bản của [[sI|hệ đo lường quốc tế]] (SI). Nó được định nghĩa là "khối lượng của khối kilôgam chuẩn quốc tế, làm từ [[hợp kim]] [[platin]]-[[iridi]], được tổ chức [[BIPM]] lưu giữ trong điều kiện miêu tả theo BIPM 1998". Chữ [[kilô]] (hoặc trong viết tắt là '''k''') viết liền trước các đơn vị trong hệ đo lường quốc tế để chỉ rằng đơn vị này được nhân lên 1000 lần. Xem thêm trang [[Tiền tố SI|Độ lớn trong SI]].
Kilôgam ban đầu được định nghĩa vào năm 1795 là khối lượng của một [[lít]] [[Tính chất của nước|nước]] . Đây là một định nghĩa đơn giản, nhưng khó sử dụng trong thực tế. Tuy nhiên, theo các định nghĩa mới nhất về đơn vị, mối quan hệ này vẫn có độ chính xác là 30 ppm. Năm 1799, vật mẫu ''[[Mộ (đơn vị)|Kilogram des Archives]]'' bằng bạch kim thay thế nó làm tiêu chuẩn khối lượng. Năm 1889, một hình trụ bằng [[hợp kim platin-iridi]], [[Nguyên mẫu Quốc tế của Kilôgam]] (IPK) đã trở thành tiêu chuẩn của đơn vị khối lượng cho hệ mét, và duy trì như vậy cho đến năm 2019. <ref name="vox">{{Chú thích báo|url=https://www.vox.com/science-and-health/2019/5/17/18627757/kilogram-redefined-world-metrology-day-explained|title=The new kilogram just debuted. It's a massive achievement.|last=Resnick|first=Brian|date=May 20, 2019|access-date=May 23, 2019|publisher=vox.com}}</ref> Kilôgam là đơn vị SI cuối cùng được xác định bởi một vật mẫu vật lý.
Kilôgam giờ đây được định nghĩa theo giây và đồng hồ, dựa trên các hằng số cơ bản cố định của tự nhiên. <ref>{{Chú thích web|url=https://apnews.com/e6991383703e4ad5a9570d97b0e57822|tựa đề=The Latest: Landmark Change to Kilogram Approved|ngày=16 November 2018|website=AP News|nhà xuất bản=Associated Press|ngày truy cập=4 March 2020|trích dẫn=}}</ref> Điều này cho phép phòng thí nghiệm [[Đo lường học|đo lường]] được trang bị phù hợp hiệu chuẩn một dụng cụ đo khối lượng như [[cân bằng Kibble]] làm tiêu chuẩn chính để xác định khối lượng của kilôgam một cách chính xác, mặc dù IPK và các khối lượng kilôgam chính xác khác vẫn được sử dụng làm tiêu chuẩn phụ cho mọi mục đích thông thường.
Tại [[Việt Nam]], kilôgam còn thường được gọi là "[[cân]]" hay "ký" trong giao dịch thương mại.
== Định nghĩa ==
Kilôgam được định nghĩa theo ba hằng số vật lý cơ bản: [[Tốc độ ánh sáng]] {{Mvar|c}}, tần số chuyển tiếp nguyên tử cụ thể [[ΔνCs|{{Math|Δ''ν''<sub>Cs</sub>}}]] và [[hằng số Planck]] {{Mvar|h}} . [[Định nghĩa lại đơn vị đo lường quốc tế cơ bản 2019|Định nghĩa chính thức]] là:
* Kilôgam, ký hiệu là kg, là đơn vị khối lượng trong hệ SI. Nó được xác định bằng cách lấy giá trị số cố định của hằng số Planck {{Mvar|h}} là {{Val|6.62607015|e=-34}} khi được biểu thị bằng đơn vị J⋅s, bằng kg⋅m<sup>2</sup>⋅s<sup>−1</sup>, trong đó [[mét]] và [[giây]] được xác định theo {{Mvar|c}} và {{Math|Δ''ν''<sub>Cs</sub>}} . <ref name="draft-resolution-A">{{Chú thích}}</ref> <ref>[http://www.bipm.org/en/committees/cipm/meeting/105.html Decision CIPM/105-13 (October 2016)]. The day is the 144th anniversary of the [[Metre Convention]].</ref>
Định nghĩa này làm cho kilogam phù hợp với các định nghĩa cũ hơn: [[Khối lượng so với trọng lượng|khối lượng]] vẫn nằm trong khoảng sai số 30 [[Phần triệu|ppm]] so với khối lượng của một lít nước. <ref>The density of water is 0.999972 g/cm3 at 3.984 °C. See {{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=5f_xBwAAQBAJ&pg=PA376|title=The Physics and Physical Chemistry of Water|last=Franks|first=Felix|publisher=Springer|year=2012|isbn=978-1-4684-8334-5}}</ref>
=== Dòng thời gian của các định nghĩa trước đó ===
[[Tập tin:Prototype_kilogram_replica.JPG|liên_kết=https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp%20tin:Prototype_kilogram_replica.JPG|phải|nhỏ|Một bản sao của [[Nguyên mẫu Quốc tế của Kilôgam|Nguyên mẫu Quốc tế của Kilogram được]] trưng bày tại [[Cité des sciences et de l'industrie|Cité des Sciences et de l'Industrie]], có chuông thủy tinh đôi bảo vệ. IPK đóng vai trò là tiêu chuẩn chính cho kg cho đến năm 2019.]]
* Năm 1793: Grave (tiền thân của kilôgam) được định nghĩa là khối lượng của 1 [[lít]] (dm<sup>3</sup>) nước, được xác định là 18841 hạt. <ref>{{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=FufDNJHvgFEC&q=18841+grains+grave&pg=RA1-PA278|title=Annales de chimie ou Recueil de mémoires concernant la chimie et les arts qui en dépendent|last=Guyton|last2=Lavoisier|last3=Monge|last4=Berthollet|date=1792|publisher=Chez Joseph de Boffe|volume=15-16|location=Paris|page=277|display-authors=etal|author-link=Louis-Bernard Guyton de Morveau|author-link2=Antoine Lavoisier|author-link3=Gaspard Monge|author-link4=Claude Louis Berthollet}}</ref>
* 1795: Gam <sup><sub>(1/1000</sub></sup> của một kg) đã được tạm định nghĩa là khối lượng của một khối [[centimet]] của nước ở nhiệt độ nóng chảy của nước đá. <ref>{{Lang|fr|Gramme, le poids absolu d'un volume d'eau pure égal au cube de la centième partie du mètre, et à la température de la glace fondante}}</ref>
* 1799: [[Kilogram des Archives]] được sản xuất dưới dạng nguyên mẫu
* 1875–1889: [[Công ước mét|Công ước Mét]] được ký kết vào năm 1875, dẫn đến việc sản xuất Nguyên mẫu Quốc tế của Kilôgam (IPK) vào năm 1879 và được thông qua vào năm 1889. Nó có khối lượng bằng khối lượng của 1 dm <sup>3</sup> của nước dưới áp suất khí quyển và ở nhiệt độ của khối lượng riêng lớn nhất của nó, xấp xỉ 4 [[Độ Celsius|° C.]]
* Năm 2019: Kilôgam hiện được [[Định nghĩa lại đơn vị đo lường quốc tế cơ bản 2019|xác định lại]] theo [[hằng số Planck]] theo phê duyệt của [[Hội nghị toàn thể về Cân đo|Hội nghị chung về Cân nặng và Đo lường]] (CGPM) vào ngày 16 tháng 11 năm 2018.
== Tên và thuật ngữ ==
== Lịch sử ==
| |||