Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Nguyễn Hữu Hào (tướng)”

'''Nguyễn Hữu Hào''' ([[chữ Hán]]: 阮有豪, [[1642]] - [[1713]]) là một tìtỳ tướng của [[chúa Nguyễn]]. Ngoài vai trò cầm quân, ông còn là [[thi sĩ]] với tác phẩm ''Song Tinh bất dạ'' và một số áng [[thơ]] [[Nôm]].

Quê tổ của ông ở hương [[Gia Miêu]], huyện [[Tống Sơn]], trấn [[Thanh Hoa]], nhưng bản thân ông được sinh trưởng ở [[Phú Xuân]]. Ông là hậu duệ đời thứ chín9 của danh thần [[Nguyễn Trãi]] và là cháu nội của Tham tướng Chưởng cơ [[Nguyễn Triều Văn]] (dòng Nguyễn Hữu, tước Triều Văn hầu, phò [[nhà Lê sơ|triều Lê]] và Nguyễn sơ), con trưởng Chiêu Võ hầu [[Nguyễn Hữu Dật]] ([[1603]]-[[1681]]), và là anh Lễ Thành hầu [[Nguyễn Hữu Cảnh]] ([[1650]] -[[1700]]).

Năm [[1609]], ông nội ông theo chúa [[Nguyễn Hoàng]] vào Nam và cuối cùng định cư ở [[Thừa Thiên - Huế|Thừa Thiên]]. Ngay từ trai trẻ, Nguyễn Hữu Hào thường theo cha dự các trận đánh lớn, bộc lộ nhiều dũng lược và tài dùng binh; cho nên vào năm [[Kỷ Tỵ]] ([[1689]]), ông được bổ làm Cai cơ, Thống binh.

Cũng vào năm ấy, có tướng Mai Vạn Long, sau khi đánh đuổi vào Hoàng Tiến<ref>Hoàng Tiến là phó tướng của [[Dương Ngạn Địch]]. Sau khi ám hại xong chủ tướng (1688), liền tự xưng là ''Phấn dũng hổ oai tướng quân'', dời đồn sang Nan Khê (Nay là [[vàmVàm Nao (sông)|sông Vàm Nao]]), thủ hiểm đắp lũy, đúc đại bác, đóng chiến thuyền, thả quân đi cướp bóc tứ tung. Vua chính nước Chân Lạp là Nặc Thu oán giận, tưởng là chúa Nguyễn ngầm xui để lấy cớ xâm chiếm nước, bèn mưu với bề tôi là Óc Nha Cống Sa bỏ việc triều cống và đắp ba3 luỹlũy, ngăn cửa sông, làm kế cố thủ... Vua thứ nhì Chân Lạp là Nặc Nộn (đang đóng ở [[Thành phố Hồ Chí Minh|Sài Gòn]]), cấp báo đến dinh [[Trấn Biên]]. Chúa Ngãi [[Nguyễn Phúc Thái|Nguyễn Phước Trăn]] ([[1687]] - [[1691]]) nổi giận, bèn cử tướng Mai Vạn Long giả hiệp quân cùng Tiến đi đánh dẹp Nặc Thu, nhưng kỳ thực cũng để hạ Hoàng Tiến. Tháng giêng năm 1689, Mai Vạn Long kéo quân đến cửa biển Mỹ Tho, đóng ở [[Rạch Gầm - Xoài Mút|Rạch Gầm]], dùng mẹo đánh lừa Hoàng Tiến đến hội Phục và giết chết viên phó tướng này.</ref> nhưng bình [[Chân Lạp]] không thành, ông được cử làm Đốc suất vào thay. Khiếp sợ quân hùng tướng mạnh, vua Chân Lạp là Nặc Ông Thu sai sứ đến qui hàng, các tham mưu muốn thừa cơ đánh úp, nhưng ông không đồng ý...

[[Tháng tám|Tháng 8]] năm [[Tân Mùi]] ([[1691]]), chúa Nguyễn Phúc Trăn mất, [[Nguyễn Phúc Chu]] nối nghiệp, Nguyễn Hữu Hào được phục chức Cai cơ. Tháng 10 năm [[Giáp Thân]] ([[1704]]) được thăng Chưởng cơ, làm Trấn thủ [[Quảng Bình]].

Năm [[Quý Tỵ]] ([[1713]]) ông mất, được truy tặng là ''Đôn Hậu công thần trấn thủ'', tên thụy là ''Nhu Từ''.

Trong khi cầm quân cũng như lúc làm quan, ông lo việc quân sự, huấn luyện quân đội, săn sóc đời sống dân chúng nên ai nấy đều kính mến. [[Đại Nam thực lục|Đại Nam thực lục tiền biên]] khi chép về ông đã khen rằng biết "vỗ yên trăm họ, yêu nuôi sĩ tốt, được quân dân mến phục"<ref>Dẫn lại theo ''Từ điển văn học bộ mới'', Nhà xuất bản Thế giới, 2004, tr. 1153</ref>.

'''Song Tinh Bất Dạ''' được Nguyễn Hữu Hào viết trong những năm làm trấn thủ [[Quảng Bình]] ([[1704]]-[[1713]]). Đây là tác phẩm diễn nôm từ truyện ''Định tình nhân'' (những người có tình gắn bó) của một tác giả không rõ tên, người [[Trung Quốc]] sống vào khoảng cuối [[nhà Minh]] đầu [[nhà Thanh]].

Tác phẩm này từng bị thất lạc trong nhiều năm. Đầu [[thế kỷ]] 20, nhà nho Lâm Hữu Lân phát hiện được bản in năm [[Gia Long]] thứ nhất ([[1802]]) nhan đề ''Song Tinh truyện''. Sau khi ông đã phiên âm, năm [[1962]], cháu ông là nhà thơ [[Đông Hồ (định hướng)|Đông Hồ]] đã cho công bố tại [[Thành phố Hồ Chí Minh|Sài Gòn]].<ref>''Truyện Song Tinh'', nhà xuất bản Bốn Phương, Sài Gòn, 1962, gồm 2216 câu.</ref>. Nhưng đó là bản chưa sát với bản Nôm, phải đến năm [[1987]], GS [[Hoàng Xuân Hãn]] mới công bố tiếp bản phiên âm chính xác hơn.<ref>''Truyện Song Tinh'', NXb vănVăn học, [[Hà Nội]] 1987. Bản này gồm 2396 câu [[thơ#Lục bát|thơ lục bát]] (còn thiếu đoạn cuối), có xen vài bài Đường luật, thư và [[văn tế]] bằng biền văn.</ref>

Năm [[Kỷ Tỵ]] ([[1689]]), vua Chân Lạp là Nặc Thu bỏ việc cống nạp. Chúa Nguyễn Phúc Trăn sai thống binh Mai Vạn Long đi hỏi tội. Nặc Thu cử Chiêm Dao Luật, một người con gái trẻ đẹp làm sứ giả, đem vàng bạc biếu Vạn Long, xin được chậm cống nạp. Cai cơ Nguyễn Thắng Sơn khuyên không nên mắc lừa vua Chân Lạp, nhưng Vạn Long không nghe, nên khi Thắng Sơn mật báo về chúa Nguyễn, Nguyễn Hữu Hào liền được lệnh vào thay thế Vạn Long.

Năm [[Canh Ngọ]] ([[1690]]), chúa Nguyễn Phúc Thái lại sai Nguyễn Hữu Hào hối thúc Chân Lạp cống nạp. Lần này Dao Luật cũng lại đến hẹn. Các tướng tức giận đòi bắt giam sứ giả rồi đem quân tiến đánh Nặc Thu, nhưng Nguyễn Hữu Hào không cho.

Vài hôm sau, Dao Luật cùng Ốc nha<ref>Ốc nha: Một chức cận thần của vua Chân Lạp.</ref> A Lặc Thi đem 20 thớt [[voi]] nhỏ, 100 lạng [[vàng]], 500 lạng [[bạc]] đến cống rồi nài nỉ xin chậm nộp số lễ vật hãy còn thiếu. Các tướng Nguyễn lại xin đánh, Hữu hào gạt đi, nói: "Yên vỗ người xa, quý lễ không quý vật." rồi ra lệnh rút quân về đóng ở [[Bà Rịa]]. Tin mật lập tức được chuyển về cho chúa Nguyễn. [[Tháng tám|Tháng 8]] năm [[Canh Ngọ]] ([[1690]]), khi Nguyễn Hữu Hào vừa về tới Thuận Hóa, liền bị bãi hết chức tước.

Sau khi bị bãi hết chức quan, một hôm Nguyễn Hữu Hào đi làm phu đắp đê, gặp được Vạn Long đang ngồi ung dung câu cá bên sông. Vạn Long lên tiếng trước: Tôi nghe ông bảo Dao Luật rằng "Ta không giống như Vạn Long đâu!" Ai ngờ bây giờ ông cũng chẳng khác gì Vạn Long! Hữu Hào cười nói: Phải, tôi và ông nay đều là thứ nhân cả, nhưng ông vì tham vàng lụa, còn tôi lại tham nhân nghĩa, tưởng giống nhau mà rất khác nhau... Nguyễn Hữu Hào về vườn cũ từ [[tháng tám|tháng 8]] năm [[Nhâm Ngọ]] ([[1690]]) đến tháng 8 năm [[Tân Mùi]] ([[1691]]), tính ra vừa đúng một năm, thì được phục chức.<ref>Phần giai thoại lược kể theo Hoàng Tuấn Phổ, ''Thanh Hóa - Nghìn xưa lưu dấu'', Nhà xuất bản Trẻ, 2008, tr. 129.</ref>