Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Alberta”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Không có tóm lược sửa đổi
Không có tóm lược sửa đổi
Dòng 33:
Website = www.gov.ab.ca
}}
'''Alberta''' ({{IPAc-en|æ|l|ˈ|b|ɜːr|t|ə}}) là một trong [[tỉnh bang và lãnh thổ của Canada|13 tỉnh bang và lãnh thổ]] của [[Canada]].<ref name=":3">{{Cite web|last=Immigration|first=Refugees and Citizenship Canada|date=2011-04-01|title=Get to know Canada - Provinces and territories|url=https://www.canada.ca/en/immigration-refugees-citizenship/services/new-immigrants/prepare-life-canada/provinces-territories.html|access-date=2020-10-16|website=aem}}</ref> Với dân số ước tính là 4.067.175 người theo cuộc điều tra dân số năm 2016,<ref name="Alberta"/> nó là tỉnh bang đông dân thứ 4 của nước này, và là tỉnh bang đông dân nhất trong ba tỉnh bang thuộc vùng đồng cỏ (Canadian Prairies). Diện tích của Alberta khoảng {{convert|660000|km2}}.<ref>{{Cite web|title=Alberta - Climate|url=https://www.britannica.com/place/Alberta-province|access-date=2020-10-16|website=Encyclopedia Britannica|language=en}}</ref> Alberta giáp với tỉnh bang [[British Columbia]] về phía Tây và [[Saskatchewan]] về phía Đông, [[Các Lãnh thổ Tây Bắc]] về phía Bắc, và tiểu bang [[Montana]] của [[Hoa Kỳ]] về phía Nam. Alberta là một trong ba tỉnh bang và lãnh thổ của Canada có biên giới với chỉ một tiểu bang Hoa Kỳ.<ref>{{Cite web|title=US States That Border Canada|url=https://www.worldatlas.com/articles/us-states-that-border-canada.html|access-date=2020-10-16|website=WorldAtlas|language=en-US}}</ref> Nó cũng là một trong hai tỉnh bang không tiếp giáp biển của nước này.<ref name=":3" /> Thủ phủ của Alberta là [[Edmonton]], nằm gần trung tâm địa lý của tỉnh bang; nó là trung tâm cung cấp và dịch vụ chính cho các công nghiệp tài nguyên của Canada như [[dầu mỏ]] và [[cát dầu]].<ref name="NEB_CEO_Reserve">{{cite web|author=NEB|title=Canadian Energy Overview 2007|publisher=National Energy Board of Canada|date=May 2008|url=http://www.neb.gc.ca/clf-nsi/rnrgynfmtn/nrgyrprt/nrgyvrvw/cndnnrgyvrvw2007/cndnnrgyvrvw2007-eng.html#s4_2 |access-date=July 30, 2008}}</ref> Khoảng {{cvt|290|km|0}} về phía Nam của Edmonton là [[Calgary]], thành phố đông dân nhất.<ref>{{Cite web|title=The 10 Biggest Cities In Alberta|url=https://www.worldatlas.com/articles/the-10-biggest-cities-in-alberta.html|access-date=2020-10-16|website=WorldAtlas|language=en-US}}</ref> Calgary và Edmonton là hai trung tâm cho hai khu đô thị của tỉnh bang, mỗi khu với hơn một triệu dân,<ref name="StatCan2011CMAs" /> trong khi tỉnh bang có 16 khu vực điều tra dân số.<ref name="2011censusCAs">{{cite web|url=http://www12.statcan.ca/census-recensement/2011/dp-pd/hlt-fst/pd-pl/Table-Tableau.cfm?LANG=Eng&T=202&SR=1&S=0&O=D&RPP=50&CMA=0&PR=48|title=Population and dwelling counts, for Canada, provinces and territories, census metropolitan areas and census agglomerations, 2011 and 2006 censuses (Alberta)|publisher=Statistics Canada|date=February 8, 2012|access-date=April 22, 2012}}</ref>
'''Alberta''' là một [[tỉnh bang|tỉnh]] miền Tây [[Canada]], với thủ phủ là [[Edmonton, Alberta|Edmonton]] và thành phố lớn nhất là [[Calgary, Alberta|Calgary]]. Ngoài ra, tỉnh còn có các thành phố khác như [[Airdrie, Alberta|Airdrie]], [[Banff, Alberta|Banff]], [[Red Deer, Alberta|Red Deer]], [[Lethbridge, Alberta|Lethbridge]] và [[Medicine Hat, Alberta|Medicine Hat]].
 
Người thổ dân đã sống ở khu vực mà ngày nay là Alberta hàng nghìn năm trước khi người châu Âu đến định cư.<ref>{{Cite web|title=History & Geology|url=https://www.bowvalleynaturalists.org/natural-history/banff-snail/history-geology/|access-date=2020-10-16|website=Bow Valley Naturalists|language=en-CA}}</ref> Alberta và [[Saskatchewan]] nguyên là hai khu vực của [[Các Lãnh thổ Tây Bắc]], nhưng đã trở thành tỉnh bang vào ngày 1 tháng 9 năm 1905.<ref name="Alberta becomes a Province">{{cite web|title=Alberta becomes a Province|url=http://www.abheritage.ca/abpolitics/events/becoming_province.html|access-date=August 6, 2009|publisher=Alberta Online Encyclopedia}}</ref> Các khu vực kinh tế chính của Alberta gồm công nghiệp năng lượng và �công nghệ sạch, nông nghiệp, và hóa học dầu mỏ.<ref>{{Cite web|title=Key Sectors|url=https://investalberta.ca/industries/?redirect=1|access-date=2020-10-16|website=investalberta.ca}}</ref> Công nghiệp dầu mỏ trở thành cột trụ của kinh tế Alberta từ năm 1947, kkhi người ta khám phá ra dầu ở [[Leduc No. 1|Giếng dầu Leduc No. 1]].<ref>{{Cite web|title=The Leduc Era: 1947 to 1970s - Conventional Oil - Alberta's Energy Heritage|url=http://history.alberta.ca/energyheritage/oil/the-leduc-era-1947-to-1970s/default.aspx|access-date=2020-10-16|website=history.alberta.ca}}</ref> Thủ hiến đương nhiệm của Alberta là [[Jason Kenney]] từ [[Đảng Bảo thủ Thống nhất]](''United Conservative Party''), đang chiếm giữ đa số ghế trong cơ quan lập pháp của tỉnh bang.<ref>{{Cite web|date=2019-10-21|title=Election 2019 Canada: Alberta election results return a sea of Conservative blue with one orange blip|url=https://www.thestar.com/edmonton/2019/10/21/live-2019-federal-election-results-in-alberta.html|access-date=2020-10-16|website=thestar.com|language=en}}</ref>
Theo cuộc điều tra dân số vào [[2011]], thì dân số của Alberta vào khoảng 3.645.257, là hành tỉnh có tổng dân số lớn nhất 3 tỉnh prairies của Canada. Tình là một trong hai tỉnh duy nhất của Canada không giáp biển.
 
Các địa điểm du lịch trong tỉnh bang gồm có: [[Banff, Alberta|Banff]], [[Canmore, Alberta|Canmore]], [[Drumheller]], [[Jasper, Alberta|Jasper]], [[Sylvan Lake, Alberta|Sylvan Lake]] và [[Hồ Louise, Alberta|Hồ Louise]]. Alberta sở hữu 6 [[danh sách di sản thế giới tại Canada|di sản thế giới UNESCO]]: [[Vườn quốc gia Núi Rocky của Canada]], [[Công viên Khủng long tỉnh Alberta]], [[Vực bẫy trâu Head-Smashed-In]], [[Công viên hòa bình quốc tế Waterton-Glacier]], [[Vườn quốc gia Wood Buffalo]], và [[Công viên tỉnh Writing-on-Stone|Writing-on-Stone / Áísínai'pi]].<ref>{{Cite web|title=World Heritage Sites in Alberta {{!}} Alberta Parks|url=https://www.albertaparks.ca/albertaparksca/management-land-use/national-international-programs/world-heritage-sites-in-alberta/|access-date=2020-10-16|website=www.albertaparks.ca}}</ref> Tỉnh bang chủ yếu có khí hậu lục địa ẩm ước, có nhiều thay đổi lớn trong năm; nhưng nhiệt độ trung bình theo mùa ít thay đổi hơn những khu vực xa hơn ở phía Đông, vì mùa đông được [[gió chinook]] sưởi ấm.<ref>{{cite web|author=Erin Wenckstern|date=January 8, 2015|title=Chinook winds and Alberta weather|url=http://www.theweathernetwork.com/news/articles/chinook-winds-and-alberta-weather/43265|access-date=October 3, 2015|publisher=The Weather Network}}</ref>
Trên hình thức, người đứng đầu tỉnh Alberta là tỉnh trưởng (''Lieutenant-Governor'') Don Ethell, do Toàn quyền Canada bổ nhiệm làm người đại diện của [[Elizabeth II|Nữ hoàng Canada]] tại tỉnh Alberta. Người nắm quyền hành pháp trên thực tế là [[Thủ hiến]] (''premier'') của Alberta, hiện tại là ông Jason Kenney, thành viên đảng Bảo thủ Thống Nhất.
 
Alberta được đặt theo tên của [[Công chúa Louise, Nữ Công Tước của Argyll|Công chúa Louise Caroline Alberta]] ([[1848]]-[[1939]]), là con gái thứ tư của Nữ hoàng [[Victoria của Anh|Victoria]]. Công chúa còn là vợ của Sir [[John Douglas Sutherland Campbell|John Campbell]], vốn là [[Toàn quyền Canada]] từ [[1878]]-[[1883]]. [[Hồ Louise]] cũng được vinh dự mang tên của công chúa này.
 
Biểu tượng chính thức của tỉnh Alberta là hoa hồng dại ('''''[[Rosa acicularis]]'''''). Những người nói tiếng Anh dùng từ "''Albertan''" để chỉ cư dân sinh sống tại tỉnh này.
 
== Địa lý ==
''Xem bài [[Địa lý của Alberta]]''
 
Alberta nằm ở vùng miền tây của Canada với diện tích khoảng 661.190&nbsp;km². Phía nam giáp với bang [[Montana]] của [[Hoa Kỳ]], phía đông giáp với tỉnh bang [[Saskatchewan]], phía bắc giáp với lãnh thổ tự trị [[Các Lãnh thổ Tây Bắc|Northwest Territories]] ở vĩ tuyến 60° và phía tây giáp với tỉnh bang [[British Columbia]], nhờ vào biên giới tự nhiên là dãy núi [[Dãy núi Rocky]].
 
Ngoại trừ vùng phía nam là một ngoại lệ, ngoài ra toàn bộ Alberta có thể nói là được tưới tiêu tốt. Alberta có hàng tá sông hồ hoàn hảo cho việc câu cá, bơi lội, và vào mùa đông là câu cá trên băng, trượt tuyết, trượt băng. [[Hồ Athabasca]] (7898&nbsp;km²), có một phần giáp với Saskatchewan, và [[hồ Lesser Slave]] (1550&nbsp;km²) là hai hồ lớn nhất trong vùng.
 
{| border="1" cellpadding="2"
!'''10 Trung tâm lớn nhất'''
!2011
!2006
!2001
!1996
|-
|[[Calgary, Alberta|Calgary]]
|1.214.839
|1.079.310
|878.866
|768.082
|-
|[[Edmonton, Alberta|Edmonton]]
|1.159.869
|1.034.945
|666.104
|616.306
|-
|[[Strathcona County, Alberta|Strathcona County]]
|
|
|71.986
|64.176
|-
|[[Red Deer, Alberta|Red Deer]]
|
|
|67.707
|60.080
|-
|[[Lethbridge, Alberta|Lethbridge]]
|
|
|67.374
|63.053
|-
|[[St. Albert, Alberta|St. Albert]]
|
|
|53.081
|46.888
|-
|[[Medicine Hat, Alberta|Medicine Hat]]
|
|
|51.249
|46.783
|-
|[[Wood Buffalo, Alberta|Wood Buffalo]]
|
|
|41.466
|35.213
|-
|[[Grande Prairie, Alberta|Grande Prairie]]
|
|
|36.983
|31.353
|-
|[[Rocky View No. 44, Alberta|Rocky View No. 44]]
|
|
|30.688
|23.326
|-
|}
 
== Công nghiệp ==
''Xem bài: [[Nền Công nghiệp của Alberta]]''
 
Alberta là vựa [[dầu mỏ|dầu thô]] và các phụ phẩm từ dầu thô như khí đồng hành, gas của Canada.
 
Bãi [[Cát dầu Athabasca]] ở phía bắc có trữ lượng [[dầu mỏ]] ước lượng có thể lên tới 1.6 ngàn tỉ barrels (254&nbsp;km³), hơn cả nước xuất khẩu dầu mỏ số một thế giới hiện nay là [[Ả Rập Xê Út]]. Với đà phát triển của công nghệ chiết tách do chính Alberta nghiên cứu, phát triển và hoàn thiện, ngày nay chi phí để sản xuất dầu từ cát dầu đã rẻ gần như dầu lấy bằng công nghệ thông thường.
 
Bình quân đầu người trong năm 2007 đạt đến $70.825, cao hơn bất cứ tỉnh nào ở Canada, cao gần gấp hai lần một số vùng phía Đông Canada.<ref>http://www.statcan.gc.ca</ref>
 
== Chính quyền ==
''Xem bài [[Chính quyền Alberta]]''
 
Chính quyền của Alberta theo chế độ [[dân chủ nghị viện]] gồm một viện gọi là "Hội đồng lập pháp" ([[tiếng Anh]]: ''legislative assembly'') với 83 thành viên (MLA - Member of Legislative Assembly).
 
== Tôn giáo ==
Theo kết quả điều tra dân số Canada năm 2001, đa số người dân tỉnh Alberta theo các hệ phái [[Kitô giáo|Ki-tô giáo]] khác nhau. Nhóm lớn nhất là [[Công giáo|Công giáo La Mã]], chiếm 25,7% dân số toàn tỉnh, 13.5% dân số theo [[Giáo hội thống nhất Canada]] (một giáo hội Kháng cách), 5,9% theo [[Anh giáo]], 4,8% theo [[Giáo hội Luther|Giáo hội kháng cách Luther]], 2,5% theo [[Báp-tít|Giáo hội kháng cách Baptist]], v.v... Ở Alberta cũng có các tôn giáo khác như [[Ấn Độ giáo]], [[Đạo Sikh|Sikh]], [[Hồi giáo]], [[Phật giáo]], [[Do Thái giáo]], v.v... Một trong những đền thờ lớn nhất của người Sikh tọa lạc tại ngoại ô Edmonton. Có 23,1% dân số toàn tỉnh không theo tôn giáo nào. Đây là tỉnh có số người không theo tín ngưỡng lớn thứ hai ở Canada (sau tỉnh British Columbia) <ref>{{chú thích web | url = http://www12.statcan.ca/english/census01/products/highlight/Religion/Page.cfm?Lang=E&Geo=PR&View=1a&Code=48&Table=1&StartRec=1&Sort=2&B1=48&B2=All | tiêu đề = Religions in Canada | author = | ngày = | ngày truy cập = 9 tháng 2 năm 2015 | nơi xuất bản = | ngôn ngữ = }}</ref>
 
== Nguồn tham khảo ==
Hàng 146 ⟶ 49:
[[Thể loại:Tỉnh bang của Canada]]
[[Thể loại:Canadian Prairies]]
[[Thể loại:Bài chất lượng kém quá 7 ngày]]
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Alberta”