Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Lịch sử sự sống”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
n clean up, replaced: |url-status=dead → |url hỏng=yes (3) using AWB
Đã cứu 3 nguồn và đánh dấu 0 nguồn là hỏng.) #IABot (v2.0.8
Dòng 193:
*{{chú thích tạp chí |last=Dalrymple |first=G. Brent |authorlink=Brent Dalrymple |year=2001 |title=The age of the Earth in the twentieth century: a problem (mostly) solved |url=http://sp.lyellcollection.org/content/190/1/205.abstract |journal=Geological Society Special Publication |volume=190 |issue=1 |pages=205–221 |bibcode=2001GSLSP.190..205D |doi=10.1144/GSL.SP.2001.190.01.14 |accessdate = ngày 23 tháng 1 năm 2015 |ref=harv}}</ref> Mặt trăng có cùng thành phần với [[Lớp vỏ (địa chất)|lớp vỏ]] của Trái Đất nhưng lại không có lõi giàu [[sắt]] giống như Trái Đất. Nhiều nhà khoa học nghĩ rằng khoảng 40 triệu năm sau khi Trái Đất hình thành, nó đã va chạm với [[Giả thuyết vụ va chạm lớn|một thiên thể có kích cỡ Sao Hỏa]], ném những nguyên liệu vụn vào quỹ đạo và hình thành nên Mặt trăng. Một [[giả thuyết]] khác là Trái Đất và Mặt trăng bắt đầu kết tụ lại cùng một lúc nhưng vì Trái Đất có [[Tương tác hấp dẫn|lực hấp dẫn]] mạnh hơn Mặt trăng thuở ban đầu nên đã hút gần như toàn bộ các hạt sắt trong khu vực.<ref>{{chú thích tạp chí|last1=Galimov|first1=Erik M.|last2=Krivtsov|first2=Anton M.|date=December 2005|title=Origin of the Earth—Moon system|url=http://www.ias.ac.in/jessci/dec2005/ilc-3.pdf|format=PDF|journal=[[Journal of Earth System Science]]|volume=114|issue=6|pages=593–600|bibcode=2005JESS..114..593G|doi=10.1007/BF02715942|accessdate = ngày 23 tháng 1 năm 2015 |ref=harv}}</ref>
 
Cho tới năm 2001, những viên đá cổ nhất được tìm thấy trên Trái Đất có tuổi đời khoảng 3,8 tỉ năm,<ref>{{chú thích báo|last=Thompson|first=Andrea|date=ngày 25 tháng 9 năm 2008|title=Oldest Rocks on Earth Found|url=http://www.livescience.com/2896-oldest-rocks-earth.html|work=[[LiveScience]]|publisher=[[Imaginova]]|location=Watsonville, CA|accessdate = ngày 23 tháng 1 năm 2015}}</ref><ref>{{harvnb|Dalrymple|1991}}</ref><ref>{{harvnb|Newman|2007}}</ref><ref name="Dalrymple_2001">{{chú thích tạp chí|last=Dalrymple|first=G. Brent|authorlink=Brent Dalrymple|year=2001|title=The age of the Earth in the twentieth century: a problem (mostly) solved|url=http://sp.lyellcollection.org/content/190/1/205.abstract|journal=Geological Society Special Publication|volume=190|pages=205–221|bibcode=2001GSLSP.190..205D|doi=10.1144/GSL.SP.2001.190.01.14|accessdate = ngày 23 tháng 1 năm 2015 |ref=harv}}</ref> dẫn các nhà khoa học tới ước tính rằng cho tới thời điểm đó bề mặt Trái Đất đã nằm trong tình trạng nóng chảy. Do đó, họ đặt tên phần lịch sử của Trái Đất này là [[Liên đại Hỏa thành]].<ref name="sciencemag.org">{{chú thích tạp chí|last1=Cohen|first1=Barbara A.|last2=Swindle|first2=Timothy D.|last3=Kring|first3=David A.|date=ngày 1 tháng 12 năm 2000|title=Support for the Lunar Cataclysm Hypothesis from Lunar Meteorite Impact Melt Ages|url=http://www.sciencemag.org/content/290/5497/1754.abstract|journal=Science|volume=290|issue=5497|pages=1754–1756|bibcode=2000Sci...290.1754C|doi=10.1126/science.290.5497.1754|pmid=11099411|accessdate = ngày 23 tháng 1 năm 2015 |ref=harv}}</ref> Tuy nhiên, việc phân tích các [[zircon]] hình thành 4,4 tỉ năm trước đã ám chỉ rằng lớp vỏ Trái Đất đông cứng khoảng 100 triệu năm sau khi hành tinh hình thành và rằng hành tinh nhanh chóng có đại dương và một bầu [[khí quyển]], thứ có thể đã có khả năng hỗ trợ sự sống.<ref>{{cite press release |author=<!--Staff writer(s); no by-line.--> |title=Early Earth Likely Had Continents And Was Habitable |url=http://www.colorado.edu/news/releases/2005/11/17/early-earth-likely-had-continents-and-was-habitable-says-new-study |location=Boulder, CO |publisher=[[University of Colorado]] |date=ngày 17 tháng 11 năm 2005 |accessdate = ngày 23 tháng 1 năm 2015 |archive-date=2015-01-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150124005824/http://www.colorado.edu/news/releases/2005/11/17/early-earth-likely-had-continents-and-was-habitable-says-new-study |dead-url=yes }}</ref><ref>{{chú thích tạp chí |last1=Cavosie |first1=Aaron J. |last2=Valley |first2=John W. |last3=Wilde |first3=Simon A. |author4=Edinburgh Ion Microprobe Facility |date=ngày 15 tháng 7 năm 2005 |title=Magmatic δ<sup>18</sup>O in 4400–3900 Ma detrital zircons: A record of the alteration and recycling of crust in the Early Archean |journal=[[Earth and Planetary Science Letters]] |volume=235 |issue=3–4 |pages=663–681 |bibcode=2005E&PSL.235..663C |doi=10.1016/j.epsl.2005.04.028 |ref=harv}}</ref><ref name="PiP">{{chú thích tạp chí |last=Garwood |first=Russell J. |year=2012 |title=Patterns In Palaeontology: The first 3 billion years of evolution |url=http://www.palaeontologyonline.com/articles/2012/patterns-in-palaeontology-the-first-3-billion-years-of-evolution/ |journal=Palaeontology Online |volume=2 |issue=11 |pages=1–14 |accessdate = ngày 25 tháng 6 năm 2015}}</ref>
 
Bằng chứng từ Mặt Trăng chỉ ra rằng từ 4 tới 3,8 tỉ năm trước nó đã trải qua một đợt đánh bom nặng nề muộn (Late Heavy Bombardment) bởi các mảnh vụn còn sót lại sau sự hình thành của [[Hệ Mặt Trời]], và Trái Đất đáng lẽ đã trải qua một vụ đánh bom thậm chí còn nặng nề hơn do có lực hấp dẫn lớn hơn.<ref name="space.com-bombardment">{{chú thích báo|last=Britt|first=Robert Roy|date=ngày 24 tháng 7 năm 2002|title=Evidence for Ancient Bombardment of Earth|url=http://www.space.com/scienceastronomy/planetearth/earth_bombarded_020724.html|work=[[Space.com]]|location=New York|publisher=Space Holding Corp.|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060415193738/http://space.com/scienceastronomy/planetearth/earth_bombarded_020724.html|archivedate = ngày 15 tháng 4 năm 2006 |accessdate = ngày 23 tháng 1 năm 2015}}</ref> Trong khi không có một bằng chứng trực tiếp nào về các điều kiện trên Trái Đất 4 tới 3,8 tỉ năm trước, chẳng có lý do nào để nghĩ rằng Trái Đất cũng bị ảnh hưởng bởi vụ đánh bom nặng nề muộn này.<ref>{{chú thích tạp chí|last1=Valley|first1=John W.|last2=Peck|first2=William H.|last3=King|first3=Elizabeth M.|last4=Wilde|first4=Simon A.|date=April 2002|title=A cool early Earth|url=http://www.geology.wisc.edu/zircon/Valley2002Cool_Early_Earth.pdf|format=PDF|journal=[[Geology (journal)|Geology]]|volume=30|issue=4|pages=351–354|bibcode=2002Geo....30..351V|doi=10.1130/0091-7613(2002)030<0351:ACEE>2.0.CO;2|accessdate = ngày 13 tháng 9 năm 2008 |ref=harv|year=2002}}CS1 maint: Date and year (link) {{chú thích tạp chí|last1=Valley|first1=John W.|last2=Peck|first2=William H.|last3=King|first3=Elizabeth M.|last4=Wilde|first4=Simon A.|date=April 2002|title=A cool early Earth|url=http://www.geology.wisc.edu/zircon/Valley2002Cool_Early_Earth.pdf|format=PDF|journal=[[Geology (journal)|Geology]]|volume=30|issue=4|pages=351–354|bibcode=2002Geo....30..351V|doi=10.1130/0091-7613(2002)030<0351:ACEE>2.0.CO;2|accessdate = ngày 13 tháng 9 năm 2008 |ref=harv|year=2002}}</ref> Sự kiện này có lẽ đã lột sạch sẽ bất kỳ bầu khí quyển hay đại dương nào tồn tại trước đó; trong trường hợp này các chất [[Chất khí|khí]] và nước từ các vụ va chạm [[sao chổi]] có thể đã góp phần vào sự thay thế của chúng, mặc dù khí thải ra từ [[núi lửa]] trên Trái Đất đã cung cấp ít nhất một nửa.<ref>{{chú thích tạp chí|last1=Dauphas|first1=Nicolas|last2=Robert|first2=François|authorlink2=François Robert|last3=Marty|first3=Bernard|date=December 2000|title=The Late Asteroidal and Cometary Bombardment of Earth as Recorded in Water Deuterium to Protium Ratio|journal=[[Icarus (journal)|Icarus]]|volume=148|issue=2|pages=508–512|bibcode=2000Icar..148..508D|doi=10.1006/icar.2000.6489|ref=harv}}</ref> Tuy nhiên, vào thời điểm này nếu đời sống vi trùng dưới bề mặt đã tiến hóa thì nó sẽ sống sót qua được vụ đánh bom.<ref>{{chú thích web|url=https://astrobiology.nasa.gov/articles/2009/5/20/microbial-habitability-during-the-late-heavy-bombardment/|archive-url=https://archive.is/20150124225202/https://astrobiology.nasa.gov/articles/2009/5/20/microbial-habitability-during-the-late-heavy-bombardment/|dead-url=yes|archive-date=ngày 24 tháng 1 năm 2015|title=Microbial Habitability During the Late Heavy Bombardment|last=Scalice|first=Daniella|editor-last=Fletcher|editor-first=Julie|date=ngày 20 tháng 5 năm 2009|website=Astrobiology|publisher=[[NASA Astrobiology Institute#Program|NASA Astrobiology Program]]|location=Mountain View, CA|accessdate = ngày 23 tháng 1 năm 2015}}</ref>
Dòng 352:
* {{chú thích sách |last=Benton |first=Michael J. |year=2005 |origyear=Originally published 2003 |title=When Life Nearly Died: The Greatest Mass Extinction of All Time |edition=1st paperback |location=Luân Đôn |publisher=[[Thames & Hudson]] |isbn=978-0-500-28573-2 |lccn=2002109744 |oclc=62145244 |ref=harv}}
* {{chú thích sách |last=Benton |first=Michael J. |year=2005a |title=Vertebrate Palaeontology |edition=3rd |location=Malden, MA |publisher=[[Wiley-Blackwell|Blackwell Science]] |isbn=978-0-632-05637-8 |lccn=2003028152 |oclc=53970617 |ref=harv}}
* {{chú thích sách |last1=Bernstein |first1=Harris |last2=Bernstein |first2=Carol |last3=Michod |first3=Richard E. |year=2012 |chapter=DNA Repair as the Primary Adaptive Function of Sex in Bacteria and Eukaryotes |chapterurl=https://www.novapublishers.com/catalog/product_info.php?products_id=31918 |editor1-last=Kimura |editor1-first=Sakura |editor2-last=Shimizu |editor2-first=Sora |title=DNA Repair: New Research |location=Hauppauge, NY |publisher=[[Nova Science Publishers]] |isbn=978-1-62100-808-8 |lccn=2011038504 |oclc=828424701 |ref=harv |access-date=2018-11-07 |archive-date=2013-10-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131029202307/https://www.novapublishers.com/catalog/product_info.php?products_id=31918 |dead-url=yes }}
* {{chú thích sách |last1=Bernstein |first1=Harris |last2=Hopf |first2=Frederic A. |last3=Michod |first3=Richard E. |year=1987 |chapter=The Molecular Basis of the Evolution of Sex |editor-last=Scandalios |editor-first=John G. |title=Molecular Genetics of Development |series=Advances in Genetics |location=San Diego, CA |publisher=[[Academic Press]] |isbn=978-0-12-017624-3 |oclc=646754753 |pmid=3324702 |ref=harv}}
* {{chú thích sách |last1=Birdsell |first1=John A. |last2=Wills |first2=Christopher |authorlink2=Christopher Wills |year=2003 |chapter=The Evolutionary Origin and Maintenance of Sexual Recombination: A Review of Contemporary Models |editor1-last=MacIntyre |editor1-first=Ross J. |editor2-last=Clegg |editor2-first=Michael T. |title=Evolutionary Biology |series=Evolutionary Biology |volume=33 |location=New York |publisher=[[Springer Science+Business Media]] |isbn=978-1-4419-3385-0 |oclc=751583918 |ref=harv}}
Dòng 366:
* {{chú thích sách |last1=Grimaldi |first1=David |authorlink1=David Grimaldi (entomologist) |last2=Engel |first2=Michael S. |authorlink2=Michael S. Engel |year=2005 |title=Evolution of the Insects |location=Cambridge; New York |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-82149-0 |lccn=2004054605 |oclc=56057971 |ref=harv}}
* {{chú thích sách |last=Hinde |first=Rosalind T. |year=2001 |chapter=The Cnidaria and Ctenophora |editor-last=Anderson |editor-first=D. T |editor-link=Donald Thomas Anderson |title=Invertebrate Zoology |edition=2nd |location=Melbourne; New York |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=978-0-19-551368-4 |lccn=2002276846 |oclc=49663129 |ref=harv}}
* {{chú thích sách |last1=Holmes |first1=Randall K. |last2=Jobling |first2=Michael G. |year=1996 |chapter=Genetics |chapterurl=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK7908/ |editor-last=Baron |editor-first=Samuel |title=Medical Microbiology |edition=4th |location=Galveston, TX |publisher=[[University of Texas Medical Branch]] |at=Exchange of Genetic Information |isbn=978-0-9631172-1-2 |lccn=95050499 |oclc=33838234 |pmid=21413277 |ref=harv }}
* {{chú thích sách |last1=Krumbein |first1=Wolfgang E. |last2=Brehm |first2=Ulrike |last3=Gerdes |first3=Gisela |last4=Gorbushina |first4=Anna A. |last5=Levit |first5=George |last6=Palinska |first6=Katarzyna A. |year=2003 |chapter=Biofilm, Biodictyon, Biomat Microbialites, Oolites, Stromatolites Geophysiology, Global Mechanism, Parahistology |chapterurl=http://134.106.242.33/krumbein/htdocs/Archive/397/Krumbein_397.pdf |editor1-last=Krumbein |editor1-first=Wolfgang E. |editor2-last=Paterson |editor2-first=David M. |editor3-last=Zavarzin |editor3-first=Georgii A. |title=Fossil and Recent Biofilms: A Natural History of Life on Earth |chapter-format=PDF |location=Dordrecht, the Netherlands |publisher=[[Springer Science+Business Media|Kluwer Academic Publishers]] |isbn=978-1-4020-1597-7 |lccn=2003061870 |oclc=52901566 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070106201614/http://134.106.242.33/krumbein/htdocs/Archive/397/Krumbein_397.pdf |archivedate = ngày 6 tháng 1 năm 2007 |deadurl=yes |display-authors=3 |ref=harv }}
* {{chú thích sách |last1=Labandeira |first1=Conrad C. |last2=Eble |first2=Gunther J. |date=1999 |chapter=The Fossil Record of Insect Diversity and Disparity |chapterurl=http://www.santafe.edu/media/workingpapers/00-08-044.pdf |editor1-last=Anderson |editor1-first=John M. |editor2-last=Thackeray |editor2-first=John Francis |editor3-last=Van Wyk |editor3-first=B. |editor4-last=De Wit |editor4-first=M. |title=Towards Gondwana Alive: Promoting biodiversity & stemming the Sixth Extinction |chapter-format=PDF |location=Pretoria |publisher=Gondwana Alive Society |isbn=978-1-919795-43-0 |lccn=2001385090 |oclc=44822625 |display-editors=2 |ref=harv |access-date=2018-11-07 |archive-date=2016-04-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160412065128/http://www.santafe.edu/media/workingpapers/00-08-044.pdf |dead-url=yes }} "Preview booklet for 'Gondwana alive: biodiversity and the evolving terrestrial biosphere', book planned for September 2000, and associated projects."
* {{chú thích sách |last=Leakey |first=Richard |authorlink=Richard Leakey |year=1994 |title=The Origin of Humankind |series=Science Masters Series |location=New York |publisher=[[Basic Books]] |isbn=978-0-465-03135-1 |lccn=94003617 |oclc=30739453 |ref=harv}}
* {{chú thích sách |last=Margulis |first=Lynn |authorlink=Lynn Margulis |year=1981 |title=Symbiosis in Cell Evolution: Life and its Environment on the Early Earth |location=San Francisco, CA |publisher=[[W. H. Freeman and Company]] |isbn=978-0-7167-1256-5 |lccn=80026695 |oclc=6982472 |ref=harv}}
* {{chú thích sách |last=McKinney |first=Michael L. |year=1997 |chapter=How do rare species avoid extinction? A paleontological view |editor1-last=Kunin |editor1-first=William E. |editor2-last=Gaston |editor2-first=Kevin J. |title=The Biology of Rarity: Causes and consequences of rare—common differences |edition=1st |location=Luân Đôn; New York |publisher=[[Chapman & Hall]] |isbn=978-0-412-63380-5 |lccn=96071014 |oclc=36442106 |ref=harv}}
* {{chú thích sách |last1=Miller |first1=G. Tyler |last2=Spoolman |first2=Scott E. |year=2012 |title=Environmental Science |edition=14th |location=Belmont, CA |publisher=[[Cengage Learning|Brooks/Cole]] |isbn=978-1-111-98893-7 |lccn=2011934330 |oclc=741539226 |ref=harv}}
* {{chú thích web |url=http://pubs.usgs.gov/gip/geotime/age.html |title=Age of the Earth |last=Newman |first=William L. |date=ngày 9 tháng 7 năm 2007 |website=Geologic Time |publisher=Publications Services, [[United States Geological Survey|USGS]] |location=Reston, VA |oclc=18792528 |accessdate = ngày 29 tháng 8 năm 2008 |ref=harv }}
* {{chú thích sách |last=O'Leary |first=Margaret R. |year=2008 |title=Anaxagoras and the Origin of Panspermia Theory |location=Bloomington, IN |publisher=[[iUniverse]] |isbn=978-0-595-49596-2 |oclc=757322661 |ref=harv}}
* {{chú thích sách |last=Padian |first=Kevin |authorlink=Kevin Padian |year=2004 |chapter=Basal Avialae |editor1-last=Weishampel |editor1-first=David B. |editor1-link=David B. Weishampel |editor2-last=Dodson |editor2-first=Peter |editor2-link=Peter Dodson |editor3-last=Osmólska |editor3-first=Halszka |editor3-link=Halszka Osmólska |title=The Dinosauria |edition=2nd |location=Berkeley |publisher=[[University of California Press]] |isbn=978-0-520-24209-8 |lccn=2004049804 |oclc=55000644 |ref=harv|title-link=The Dinosauria }}
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Lịch_sử_sự_sống”