Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Wade-Giles”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Thẻ: Sửa đổi di động Sửa đổi qua ứng dụng di động Sửa đổi từ ứng dụng Android |
Thẻ: Sửa đổi di động Sửa đổi qua ứng dụng di động Sửa đổi từ ứng dụng Android |
||
Dòng 31:
Wade – Giles từng được sử dụng rộng rãi ở các nước nói tiếng Anh, được sử dụng trong một số cuốn sách tham khảo tiêu chuẩn và trong tất cả các sách về [[Trung Quốc]] xuất bản trước năm [[1979]].<ref>Krieger, Larry S.; Kenneth Neill, Dr. Edward Reynolds (1997). "ch. 4". World History; Perspectives on the Past. Illinois: D.C. Heath and Company. các trang 82. ISBN 0-669-40533-7. "This book uses the traditional system for writing Chinese names, sometimes called the Wade–Giles system. This system is used in many standard reference books and in all books on China published before 1979."</ref> Nó đã thay thế hệ thống latinh hóa [[Nam Ninh]] vốn từng phổ biến cho đến tận cuối thế kỷ 19. Ngày nay, đến lượt nó lại bị thay thế gần như hoàn toàn bởi phương án [[bính âm Hán ngữ]] do chính quyền [[Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa]] xây dựng năm 1958. Tuy nhiên, hiện vẫn còn nhiều tên người và địa danh ở [[Đài Loan]] được phiên âm bằng Wade – Giles.
Các bảng dưới đây cho thấy cách Wade-Giles biểu âm cho mỗi âm [[Quan thoại]] (in đậm), cùng với ký hiệu phiên âm [[IPA]] tương ứng (ngoặc vuông), và các cách biểu diễn tương đương trong [[Chú âm]] và [[Bính âm Hán ngữ]]
===Initials===
{|class=wikitable style="text-align:center;"
!rowspan=2 colspan=2| !!colspan=2|[[Bilabial consonant|Bilabial]]!![[Labiodental consonant|Labiodental]]
!colspan=2|[[Dental consonant|Dental]]/[[Alveolar consonant|Alveolar]]!!colspan=2|[[Retroflex consonant|Retroflex]]
![[Alveolo-palatal consonant|Alveolo-palatal]]!![[Velar consonant|Velar]]
|-
![[Voicelessness|Voiceless]]!![[Voice (phonetics)|Voiced]]!![[Voicelessness|Voiceless]]!![[Voicelessness|Voiceless]]
![[Voice (phonetics)|Voiced]]!![[Voicelessness|Voiceless]]!![[Voice (phonetics)|Voiced]]!![[Voicelessness|Voiceless]]
![[Voicelessness|Voiceless]]
|-
!colspan=2|[[Nasal consonant|Nasal]]
| ||[[Bilabial nasal|'''<big>m</big>''' [m]]]<br>ㄇ m|| || ||[[Alveolar nasal|'''<big>n</big>''' [n]]]<br>ㄋ n|| || || ||
|-
!rowspan=2|[[Plosive]]!![[Aspirated consonant|Unaspirated]]
|[[Voiceless bilabial plosive|'''<big>p</big>''' [p]]]<br>ㄅ b|| ||
|[[Voiceless alveolar plosive|'''<big>t</big>''' [t]]]<br>ㄉ d|| || || ||
|[[Voiceless velar plosive|'''<big>k</big>''' [k]]]<br>ㄍ g
|-
![[Aspirated consonant|Aspirated]]
|[[Voiceless bilabial plosive|'''<big>pʻ</big>''' [pʰ]]]<br>ㄆ p|| ||
|[[Voiceless alveolar plosive|'''<big>tʻ</big>''' [tʰ]]]<br>ㄊ t|| || || ||
|[[Voiceless velar plosive|'''<big>kʻ</big>''' [kʰ]]]<br>ㄎ k
|-
!rowspan=2|[[Affricate consonant|Affricate]]!![[Aspirated consonant|Unaspirated]]
| || || ||[[Voiceless alveolar affricate|'''<big>ts</big>''' [ts]]]<br>ㄗ z||
|[[Voiceless retroflex affricate|'''<big>ch</big>''' [ʈʂ]]]<br>ㄓ zh||
|[[Voiceless alveolo-palatal affricate|'''<big>ch</big>''' [tɕ]]]<br>ㄐ j||
|-
![[Aspirated consonant|Aspirated]]
| || || ||[[Voiceless alveolar affricate|'''<big>tsʻ</big>''' [tsʰ]]]<br>ㄘ c||
|[[Voiceless retroflex affricate|'''<big>chʻ</big>''' [ʈʂʰ]]]<br>ㄔ ch||
|[[Voiceless alveolo-palatal affricate|'''<big>chʻ</big>''' [tɕʰ]]]<br>ㄑ q||
|-
!colspan=2|[[Fricative consonant|Fricative]]
| || ||[[Voiceless labiodental fricative|'''<big>f</big>''' [f]]]<br>ㄈ f
|[[Voiceless alveolar sibilant|'''<big>s</big>''' [s]]]<br>ㄙ s||
|[[Voiceless retroflex sibilant|'''<big>sh</big>''' [ʂ]]]<br>ㄕ sh||
|[[Voiceless alveolo-palatal sibilant|'''<big>hs</big>''' [ɕ]]]<br>ㄒ x
|[[Voiceless velar fricative|'''<big>h</big>''' [x]]]<br>ㄏ h
|-
!colspan=2|[[Liquid consonant|Liquid]]
| || || || ||[[Alveolar lateral approximant|'''<big>l</big>''' [l]]]<br>ㄌ l|| ||[[Retroflex approximant|'''<big>j</big>''' [ɻ~ʐ]]]<br>ㄖ r || ||
|}
Instead of ''ts'', ''ts{{asper}}'' and ''s'', Wade–Giles writes ''tz'', ''tz{{asper}}'' and ''ss'' before ''ŭ'' (see [[Wade–Giles#Syllabic consonants|below]]).
===Finals===
{| class="wikitable" style="text-align:center;"
|-
!colspan=2 rowspan=2|
!colspan=13|Coda
|-
!colspan=3|∅!!colspan=2|{{IPA|/i/}}!!colspan=2|{{IPA|/u/}}!!colspan=2|{{IPA|/n/}}!!colspan=3|{{IPA|/ŋ/}}!!{{IPA|/ɻ/}}
|-
!rowspan=4|Medial
!∅
|bgcolor=#efefef|'''<big>ih/ŭ</big>'''<br>[ɨ]<br>ㄭ[[File:MoeKai Bopomofo U+312D.svg|15px]] -i||bgcolor=#efefef|'''<big>ê/o</big>'''<br>[ɤ]<br>ㄜ e||'''<big>a</big>'''<br>[a]<br>ㄚ a
|'''<big>ei</big>'''<br>[ei]<br>ㄟ ei||'''<big>ai</big>'''<br>[ai]<br>ㄞ ai
|'''<big>ou</big>'''<br>[ou]<br>ㄡ ou||'''<big>ao</big>'''<br>[au]<br>ㄠ ao
|bgcolor=#efefef|'''<big>ên</big>'''<br>[ən]<br>ㄣ en||'''<big>an</big>'''<br>[an]<br>ㄢ an
|bgcolor=#efefef|'''<big>ung</big>'''<br>[ʊŋ]<br>ㄨㄥ ong||bgcolor=#efefef|'''<big>êng</big>'''<br>[əŋ]<br>ㄥ eng||'''<big>ang</big>'''<br>[aŋ]<br>ㄤ ang
|bgcolor=#efefef|'''<big>êrh</big>'''<br>[aɚ̯]<br>ㄦ er
|-
!{{IPA|/j/}}
|'''<big>i</big>'''<br>[i]<br>ㄧ i||bgcolor=#efefef|'''<big>ieh</big>'''<br>[je]<br>ㄧㄝ ie||'''<big>ia</big>'''<br>[ja]<br>ㄧㄚ ia
| ||
|'''<big>iu</big>'''<br>[jou]<br>ㄧㄡ iu||'''<big>iao</big>'''<br>[jau]<br>ㄧㄠ iao
|'''<big>in</big>'''<br>[in]<br>ㄧㄣ in||bgcolor=#efefef|'''<big>ien</big>'''<br>[jɛn]<br>ㄧㄢ ian
|bgcolor=#efefef|'''<big>iung</big>'''<br>[jʊŋ]<br>ㄩㄥ iong||'''<big>ing</big>'''<br>[iŋ]<br>ㄧㄥ ing||'''<big>iang</big>'''<br>[jaŋ]<br>ㄧㄤ iang
|
|-
!{{IPA|/w/}}
|'''<big>u</big>'''<br>[u]<br>ㄨ u||bgcolor=#efefef|'''<big>o/uo</big>'''<br>[wo]<br>ㄛ/ㄨㄛ o/uo||'''<big>ua</big>'''<br>[wa]<br>ㄨㄚ ua||bgcolor=#efefef|'''<big>ui/uei</big>'''<br>[wei]<br>ㄨㄟ ui||'''<big>uai</big>'''<br>[wai]<br>ㄨㄞ uai
| ||
|'''<big>un</big>'''<br>[wən]<br>ㄨㄣ un||'''<big>uan</big>'''<br>[wan]<br>ㄨㄢ uan
| ||
| |'''<big>uang</big>'''<br>[waŋ]<br>ㄨㄤ uang
|
|-
!{{IPA|/ɥ/}}
|'''<big>ü</big>'''<br>[y]<br>ㄩ ü||bgcolor=#efefef|'''<big>üeh</big>'''<br>[ɥe]<br>ㄩㄝ üe||
| ||
| ||
|'''<big>ün</big>'''<br>[yn]<br>ㄩㄣ ün||'''<big>üan</big>'''<br>[ɥɛn]<br>ㄩㄢ üan
| || ||
|
|}
==Tham khảo==
| |||