Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Boléro”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Không có tóm lược sửa đổi
Biên soạn tiếp
Dòng 1:
{{về|nhạc phẩm giao hưởng của Ravel|một vũ điệu Mỹcùng Latinhtên|Bolero|các bài khác có tên tương tự|Bolero (định hướng)}}
{{Thông tin bài hát|Type=Tác phẩm dành cho dàn nhạc giao hưởng|Name=Boléro|Released=1928|Published=|Composer=[[Maurice Ravel]]|image=Boléro thème manuscrit.png|chú thích hình=Năm nhịp đầu nhạc phẩm ở bản thảo có chữ kí tác giả|Thu âm=Lần đầu trên đĩa: 1930|type=Nhạc giao hưởng|Thời lượng=Khoảng 16 phút|chronology=Biên đạo ba lê: Bronislava Nijinska}} ▼
{{Thông tin bài hát
'''Boléro''' (bô-lê-rô) là tên nguyên bản bằng [[tiếng Pháp]] một tác phẩm của [[Maurice Ravel]], nguyên là vở nhạc vũ kịch thể [[Múa ba lê|balê]] với sự tham gia của dàn nhạc giao hưởng. Đây là tác phẩm mà tác giả cho là «''ballet de caractère espagnol''» (vở ba lê có nét Tây Ban Nha), phần nhạc của [[Maurice Ravel|Ravel]] sáng tác lấy cảm hứng từ [[Bolero (vũ điệu)|điệu bolero]] Andalucia, phần múa được biên đạo bởi [[Bronislava Nijinska]].<ref>{{Chú thích web|url=https://www.classicfm.com/composers/ravel/guides/story-maurice-ravels-bolero/|tựa đề=The Story Of Ravel's Boléro}}</ref><ref name=":0">{{Chú thích web|url=https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k247262q/f4.item|tựa đề="Le Temps"-24 novembre 1928}}</ref> Tác phẩm được sáng tác trong khoảng tháng 7 đến tháng 10 năm 1928, được công diễn lần đầu vào ngày 22 tháng 11 cùng năm, tại [[Nhà hát Opéra Garnier]], [[Paris]] với vai chính do nghệ sĩ ba lê người Nga là [[Ida Rubinstein]] đảm nhiệm, mà chính tác giả đã mời trước đó, cũng là người yêu cầu ông viết tác phẩm này.<ref name="orenstein_99">Orenstein (1991), [https://books.google.com/books?id=1b_JlAZLiZAC&pg=PA99 p. 99]</ref> ▼
| Type = Tác phẩm dành cho dàn nhạc giao hưởng
| Name = Boléro
| Released = 1928
| Published =
| Composer = [[Maurice Ravel]]
▲|image=Boléro thème manuscrit.png|chú thích hình=Năm nhịp đầu nhạc phẩm ở bản thảo có chữ kí tác giả|Thu âm=Lần đầu trên đĩa: 1930|type=Nhạc giao hưởng|Thời lượng=Khoảng 16 phút|chronology=Biên đạo ba lê: Bronislava Nijinska}}
 
Ngay sau vài lượt trình diễn, tác phẩm đã được khán giả và giới phê bình nghệ thuật Pháp đánh giá rất cao, rồi vài tháng sau đã lan truyền trên nhiều quốc gia trên thế giới.<ref name=":0" /><ref>{{Chú thích web|url=https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k295695s/f2.item|tựa đề=Figaro}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=https://www.bfmtv.com/people/musique/bolero-de-ravel-les-heritiers-veulent-empecher-qu-il-devienne-libre-de-droits_AN-201605020091.html|tựa đề=BOLÉRO DE RAVEL: LES HÉRITIERS VEULENT EMPÊCHER QU'IL DEVIENNE LIBRE DE DROITS|họ=Romain Iriarte}}</ref> NghệVai sĩchính biểu diễnở vở ba lê này là Ida Rubinstein nhanh chóng nổi tiếng và là nguồn cảm hứng cho khá nhiều họa sĩ. Phần nhạc của tác phẩm này được coi là một kiệt tác của Ravel và cũng là một trong những kiệt tác nhạc giao hưởng của thế giới và có sức sống mãnh liệt cho đến tận ngày nay, đã được nhiều dàn nhạc giao hưởng hiện đại nổi tiếng trên thế giới biểu diễn, được phổ biến trên nhiều trang mạng với tổng số lượt người đã xem lên tới hơn 100 triệu.<ref>{{Chú thích web|url=https://www.youtube.com/watch?v=LwLABSm0yYc|tựa đề=Boléro (Ravel) - André Rieu}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=https://www.youtube.com/watch?v=8KsXPq3nedY|tựa đề=BOLERO Ravel Orquesta Joven de la Sinfónica de Galicia}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=https://www.youtube.com/watch?v=r30D3SW4OVw|tựa đề=Bolero - Maurice Ravel}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=https://www.youtube.com/watch?v=GJVWEstu_lM|tựa đề=London Symphony Orchestra (Gergiev) - "Bolero"}}</ref> Hiện nay, khi nhắc tới "Bolero của Ravel", thì người ta thường nghĩ ngay tới bản nhạc này, mà ít nghĩ tới vở ba lê cùng tên có bản nhạc làm nền. ▼
▲'''Boléro''' (bô-lê-rô) là tên nguyên bản bằng [[tiếng Pháp]] một tác phẩm của [[Maurice Ravel]], nguyên là vở nhạc vũ kịch thể [[Múa ba lê|balê]] với sự tham gia của dàn nhạc giao hưởng. Đây là tác phẩm mà tác giả cho là «''ballet de caractère espagnol''» (vở ba lê có nét Tây Ban Nha), phần nhạc sáng tác lấy cảm hứng từ [[Bolero (vũ điệu)|điệu bolero]] Andalucia, phần múa được biên đạo bởi [[Bronislava Nijinska]].<ref>{{Chú thích web|url=https://www.classicfm.com/composers/ravel/guides/story-maurice-ravels-bolero/|tựa đề=The Story Of Ravel's Boléro}}</ref><ref name=":0">{{Chú thích web|url=https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k247262q/f4.item|tựa đề="Le Temps"-24 novembre 1928}}</ref> Tác phẩm được sáng tác trong khoảng tháng 7 đến tháng 10 năm 1928, được công diễn lần đầu vào ngày 22 tháng 11 cùng năm, tại [[Nhà hát Opéra Garnier]], [[Paris]] với vai chính do nghệ sĩ ba lê người Nga là [[Ida Rubinstein]] đảm nhiệm, mà chính tác giả đã mời trước đó, cũng là người yêu cầu ông viết tác phẩm này.<ref name="orenstein_99">Orenstein (1991), [https://books.google.com/books?id=1b_JlAZLiZAC&pg=PA99 p. 99]</ref>
 
▲Ngay sau vài lượt trình diễn, tác phẩm đã được khán giả và giới phê bình nghệ thuật Pháp đánh giá rất cao, rồi vài tháng sau đã lan truyền trên nhiều quốc gia trên thế giới.<ref name=":0" /><ref>{{Chú thích web|url=https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k295695s/f2.item|tựa đề=Figaro}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=https://www.bfmtv.com/people/musique/bolero-de-ravel-les-heritiers-veulent-empecher-qu-il-devienne-libre-de-droits_AN-201605020091.html|tựa đề=BOLÉRO DE RAVEL: LES HÉRITIERS VEULENT EMPÊCHER QU'IL DEVIENNE LIBRE DE DROITS|họ=Romain Iriarte}}</ref> Nghệ sĩ biểu diễn vở ba lê này nhanh chóng nổi tiếng và là nguồn cảm hứng cho khá nhiều họa sĩ. Phần nhạc của tác phẩm này được coi là một kiệt tác của Ravel và cũng là một trong những kiệt tác nhạc giao hưởng của thế giới và có sức sống mãnh liệt cho đến tận ngày nay, đã được nhiều dàn nhạc giao hưởng hiện đại nổi tiếng trên thế giới biểu diễn, được phổ biến trên nhiều trang mạng với tổng số lượt người đã xem lên tới 100 triệu.<ref>{{Chú thích web|url=https://www.youtube.com/watch?v=LwLABSm0yYc|tựa đề=Boléro (Ravel) - André Rieu}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=https://www.youtube.com/watch?v=8KsXPq3nedY|tựa đề=BOLERO Ravel Orquesta Joven de la Sinfónica de Galicia}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=https://www.youtube.com/watch?v=r30D3SW4OVw|tựa đề=Bolero - Maurice Ravel}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=https://www.youtube.com/watch?v=GJVWEstu_lM|tựa đề=London Symphony Orchestra (Gergiev) - "Bolero"}}</ref> Hiện nay, khi nhắc tới "Bolero của Ravel", thì người ta thường nghĩ ngay tới bản nhạc này, mà ít nghĩ tới vở ba lê cùng tên có bản nhạc làm nền.
 
== Lược sử ==
[[Tập_tin:Ida_Rubinstein_1922c.jpg|nhỏ|Ida Rubinstein - người yêu cầu Ravel sáng tác Boléro.]]
Trước vở Boléro này, Ravel đã sáng tác nhiều vở [[Múa ba lê|balê]] lớn hơn, nên được nhiều người biết, trong đó có [[Ida Rubinstein]] và bà nhờ ông sáng tác một vở balê có phần nhạc nền từ ''[[Iberia (Albéniz)|Iberia]]'' là [[tổ khúc]] cho [[dương cầm]] (gồm sáu bản nhạc piano) của [[Isaac Albéniz]], để có một "vở ba lê với nhân vật Tây Ban Nha" mà bà định biểu diễn với đoàn mình vào năm 1928. Trong khi chuyển soạn, Ravel được biết tác phẩm tương tự đã được dàn dựng bởi nhạc trưởng Tây Ban Nha là [[Enrique Fernández Arbós]], nên luật bản quyền không cho phép. Tuy nhiên, Arbós đã thông báo "sẽ vui vẻ từ bỏ bản quyền" và đồng ý để Ravel dàn dựng. Đến lúc này, Ravel lại thay đổi hẳn và quyết định tạo ra tác phẩm của riêng mình, viết một nhạc phẩm hoàn toàn mới dựa trên vũ điệu [[Bolero (vũ điệu)|bolero Tây Ban Nha]] và lấy tên là "Boléro".{{sfn|Orenstein|1991|p=98}} Vào thời gian nghỉ ở [[Saint-Jean-de-Luz|St Jean-de-Luz]], Ravel đã hoàn thành cơ bản nhạc phẩm này và chơi giai điệu chủ đề trên dương cầm bằng một ngón tay cho người bạn của mình là Gustave Samazeuilh nghe.<ref>{{Cite podcast|url=https://www.wnycstudios.org/story/unraveling-bolero|title=Unraveling Bolero|access-date=28 May 2018|website=Radiolab|publisher=[[WNYC]]|date=22 May 2018}}</ref>
 
Khi Boléro đã hoàn thành, vở ba lê được công diễn lần đầu vào ngày 22 tháng 11 năm 1928 tại Nhà hát Opera Quốc gia dưới sự chỉ đạo của Walther Straram, trong một buổi biểu diễn nhạc vũ kịch gồm ba vở khác nhau, mà Boléro là kết thúc buổi diễn.<ref>{{Chú thích web|url=http://archive.wikiwix.com/cache/index2.php?url=http%3A%2F%2Fwww.straram.fr%2Fconcerts.htm|tựa đề=Les Concerts}}</ref> Vũ đạo của vở balê Boléro là Bronislava Nijinska, thiết kế trang phục là Alexandre Benois, thực hiện nhờ 20 vũ công mà Ida đóng vai chính. Sau buổi biểu đầu tiên, Opéra Garnier đã bán hết vé cho hàng loạt các buổi tiếp theo. Vở ba lê nhanh chóng "lan rộng" sang [[Bruxelles|Brussels]], [[Monte Carlo|Monte-Carlo]], [[Viên]], [[Milano]], ...<ref>{{Chú thích web|url=https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k5617320p/f13|tựa đề=Le Ménestrel: fournal de musique}}</ref> Năm sau, tác phẩm được biểu diễn ở Anh, Mỹ và nhiều nước khác.<ref>{{Chú thích web|url=https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k296129m/f5|tựa đề=Figaro}}</ref>
[[Tập_tin:Ravel_Londres_14_avril_1923.png|nhỏ|Ravel chỉ huy một dàn nhạc biểu diễn ở [[Luân Đôn]].]]
Phần nhạc của Bolero được ra mắt độc lập, tách khỏi phần múa lần đầu tại Carnegie Hall ở New York vào ngày 14 tháng 11 năm 1929, do dàn nhạc giao hưởng hiện đại [[New York Philharmonic]] trình diễn dưới sự chỉ huy của Arturo Toscanin. Tại Pháp, buổi biểu diễn đầu tiên phần nhạc của Boléro tại buổi hòa nhạc diễn ra tại Salle Gaveau vào ngày 11 tháng 1 năm 1930 bởi Concerts-Lamoureux, Albert Wolff do chính Ravel chỉ huy.<ref>{{Chú thích web|url=https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k76481639/f2|tựa đề=Comoedia / rédacteur en chef : Gaston de Pawlowski}}</ref> Phần nhạc tách rời khỏi vở ba lê giúp cho nhạc phẩm được giải thoát khỏi các ràng buộc của hình thức biểu diễn ba lê, nhanh chóng đưa Ravel trở thành một trong những nhạc sĩ nổi tiếng nhất thế giới thời đó. Tháng 10 năm 1928, Ravel được trao danh hiệu Tiến sĩ Âm nhạc Honoris Causa tại Đại học Oxford. Bến cầu tàu ở Ciboure (Xi-bua-rơ) - nơi Ravel sinh ra - được đổi mang tên Ravel với sự chứng kiến của ông vào tháng 8 năm 1930.

Nhạc phẩm này hiện mang số '''M.81''', trong danh mục các tác phẩm của Ravel do nhà âm nhạc học Marcel Marnat ấn định.{{Đang sửa đổi}}
 
== Cấu trúc nhạc phẩm ==
[[Tập_tin:Bolero-Maurice_Ravel-1930.ogg|nhỏ|Bản ghi âm Boléro đầu tiên trên đĩa 78 vòng do [[Polydor|Polydor Records]] thực hiện năm 1930, chính Maurice Ravel chỉ huy dàn nhạc của Hiệp hội hòa tấu Lamoureux.]]
Boléro của Ravel là "sáng tác đơn giản nhất về mọi phương diện, nhưng cũng rất kì lạ".<ref>{{Chú thích web|url=https://archive.org/details/masterworksof20t0000leed_q9t0|tựa đề=Masterworks of 20th-century music : the modern repertory of the symphony orchestra|họ=Lee, Douglas A}}</ref>
* Về giọng, nhạc phẩm ở Đô trưởng (C major) thường dùng cho những người mới học tập âm nhạc.
* Về tiết tấu, nhạc phẩm diễn ra trên nền của một môtip tiết tấu duy nhất, diễn ra đều đặn suốt từ đầu đến cuối.
* Về giai điệu, toàn bộ bản nhạc chỉ có một môtip giai điệu, gồm hai chủ đề lặp đi lặp lại.
* Về số chương nhạc (movement) chỉ có duy nhất một chương, khác hẳn nhiều nhạc phẩm cổ điển thường có nhiều chương.
 
=== Tiết tấu ===
[[Tập_tin:Cellule_rythmique_boléro.jpg|nhỏ|Cấu trúc mô-típ tiết tấu của trống.]]
Nhịp điệu nhạc phẩm dùng nhịp 3/4 là đặc trưng cho thể bolero Tây Ban Nha, cũng thường dùng cho [[Vanxơ|nhạc vanxơ]] thường nhẹ nhàng, nhưng lại gây hiệu quả như nhịp khúc quân hành. Tiết tấu này - như Ravel đã nói - là từ tiết tấu của bolero Andalucia, nhưng ông đã biến chùm bốn móc tam (xem chi tiết ở [[Bolero (vũ điệu)|Bolero]]), thành chùm ba móc kép (xem sơ đồ trên) nên tạo hiệu quả như một hành khúc.
Mở đầu bản nhạc do một [[trống lẫy]] thực hiện tiết tấu nói trên với tốc độ vừa phải (<span style="font-size:140%;">♩</span> = 76). Mô-tip tiết tấu này giữ nhịp suốt hàng trăm nhịp, chỉ dừng lại đột ngột cuối cùng ngay trước khi kết thúc nhạc phẩm.
 
=== Giai điệu ===
[[Tổng phổ]] gốc dài 340 nhịp, được chia thành 18 phần. Giai điệu đơn giản, nghe dễ nhớ, viết ở [[thang âm nguyên]] với giọng [[đô trưởng]], gồm hai chủ đề mà các nhà phê bình âm nhạc gọi là chủ đề A và chủ đề B, lặp lại 169 lần.
[[Tập_tin:Boléro_thème_A_antécédent.png|nhỏ|Chủ đề A. ]]
'''Chủ đề A''' có giai điệu uyển chuyển, "bay lượn" xuống thấp dần, do [[Sáo (nhạc cụ)|sáo flûte]] thực hiện đầu tiên, nghe nhẹ nhàng, thanh cao.
* Chủ đề này lặp lại tám lần, sau một vài lần lặp lại, thì có thêm các kèn khác (clarinet, oboa,...) hòa tấu; đồng thời tiết tấu giữ nhịp do trống đảm nhiệm được hỗ trợ thêm của bộ dây. Nhờ đó, âm lượng lớn hơn, hòa âm phong phú hơn, âm sắc thay đổi.
* Đến lượt thứ năm có thêm [[celesta]], sáo [[Piccolo (sáo)|picolô]], rồi đến [[trumpet]] cắm giảm âm, vừa củng cố một cách tinh tế các giai điệu, gây cảm giác "hoang dã", đã được một số nhà phê bình và nhà âm nhạc học, bao gồm [[Robert Brussel]] và [[Nicolas Slonimsky]] ca ngợi về tính độc đáo.
* Đến lần thứ sáu có thêm kết hợp kèn cor và thêm clarinet, cùng ôboa.
* Từ lần lặp lại thứ bảy lần bắt đầu có sự hòa tấu giai điệu của bộ dây, mà trước đó chỉ búng dây (pizzicato) hỗ trợ tiết tấu trống, thêm vào đó là kèn saxophone. Âm cuối cùng mạnh (fortissimo), các [[Bộ đồng|kèn đồng]] không dùng [[giảm âm]].
 
[[Tập_tin:Boléro_Thème_B_conséquent.png|nhỏ|Chủ đề B]]
'''Chủ đề B''' có cấu trúc tương tự như chủ đề A, nhưng do được các nhạc cụ giọng trầm diễn tấu. Đỉnh cao của giai điệu đạt đến ở nốt thăng, với sự lặp đi lặp lại chín lần liên tiếp, sau đó giai điệu đi xuống, chậm hơn và thấp hơn hai quãng tám. Vì vậy, các nhà phê bình âm nhạc nhận định rằng: chủ đề B cung cấp một hình ảnh tương phản với chủ đề A.
 
{{Đang sửa đổi|2=Cấu trúc tác phẩm}}
 
== Xem đủ hơn ==
* {{Cite book|url=https://archive.org/details/mauriceravel00benj|title=Maurice Ravel: a Life|last=Ivry|first=Benjamin|publisher=Welcome Rain Publishers|year=2000|isbn=978-1-56649-152-5|location=New York|ref=none|author-link=Benjamin Ivry}}
Hàng 25 ⟶ 47:
* {{cite book|title=Electric Don Quixote: The Definitive Story Of Frank Zappa|last=Slaven|first=Neil|publisher=Omnibus Press|year=2009|isbn=978-0-857-12043-4|location=London|ref=none}}
 
== Liên kết ngoài ==
* {{Commons category-inline|Boléro}}
* Bolero do [[dàn nhạc giao hưởng Galicia]] trình diễn ở Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=8KsXPq3nedY&t=85s
*Ghi âm Bolero bản gốc của Ravel (original version): https://www.youtube.com/watch?v=Q4wb11w0ZHQ
 
== Nguồn trích dẫn ==
{{tham khảo}}
 
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Boléro”