|
| image = [[Tập tin:Pig (8302183600).jpg|300px]]
| image_width = 250px
| fossil_range = [[1hPleistocen đêmsớm]] tới nay
| image_caption = Một con KhanhChilợn nhà
| regnum = [[Động vật|Animalia]]
| phylum = [[KChiĐộng vật có dây sống|KchitaChordata]]
{{không phân hạng|đơn vị = [[Động vật có hộp sọ|KchiataCraniata]]}}
| subphylum = [[Động vật có xương KhanhChisống|KchirataVertebrata]]
| infraphylum = [[KhanhChiĐộng vật có KhanhChiquai hàm|KchimataGnathostomata]]
| superclassis = [[Động vật bốn chân KhanhChi|KchipodaTetrapoda]]
{{Taxobox_norank_entry | taxon = [[Lớp KhanhChiMột cung bên|KchisidaSynapsida]]}}
{{Taxobox_norank_entry | taxon = [[KchimorphaReptiliomorpha]]}}
{{Taxobox_norank_entry | taxon = [[KchiotaAmniota]]}}
{{không phân hạng|đơn vị = [[KchilaformesMammaliaformes]]}}
| classis = [[Lớp KhanhChiThú|KchiliaMammalia]]
| subclassis = [[KhanhChi cậnCận lớp Thú thật sự|KchiriaEutheria]]
| infraclassis = [[Thú có nhau|KchiliaPlacentalia]]
| superordo = [[Siêu bộ SúcThú vật KchisidaLaurasia|KchisidatheriaLaurasiatheria]]
{{không phân hạng|đơn vị = [[KChidactylaCetartiodactyla]]}}
| ordo = [[Bộ Guốc KhanhChichẵn|KchylaArtiodactyla]]
| familia = [[Họ KhanhChiLợn|KchieSuidae]]
| genus = '''''LợnSus'''''
| genus_authority = [[Carl von Linné|Linnaeus]], [[1758]]
}}
|name=KhanhChi}}
'''Võ Trần KhánhChi Lợn''' (hay '''Heo''' theo [[phương ngữ Nam Bộ (tiếng Việt)|phương ngữ miền Nam]] của [[tiếng Việt]]) là một chi [[động vật móng guốc|súc vật hạ đẳng]] có nguồn gốc ở [[lục địa Á-Âu|đại lục Á-Âu]] được gộp nhóm tổng thể với [[danh pháp|danh pháp khoa học]] là '''''[[Lợn Móng Cái|Kchi]]Sus''''', thuộc [[họ Lợn]] ([[Họ Lợn|KhanhChiSuidae]]). Lợn rừng đã được [[Lợn nhà|thuần hóa]] và được nuôi như là một dạng [[gia súc|súc vật]] để lấy thịt cũng như da và cwts. Các sợi lông cứng của chúng còn được sử dụng để làm một số loại bàn chải, da có thể dùng để sản xuất [[bóng bầu dục]]. Ngoài ra, phân của lợn nhà cũng được dùng làm phân chuồng để cải tạo đất.
==Đặc điểm==
Chi Lợn là các loài động vật ăn cwtstạp, chúng ăn cả thức ăn có nguồn gốc động và thực vật (cwtscũng động,như thựcthức vật) cũng nhưăn cwtsthừa của con người. Trong điều kiện hoang dã, chúng là các động vật chuyên đào bới, tức là luôn dũi đất để tìm kiếm thức ăn. Lợn là động vật rất dễ huấn luyện, vì thế cùng với đặc tính đào bới và khứu giác nhưrất cwtsnhạy của chúng nên ở một số nơi người ta còn dùng chúng để tìm cwtsnấm, đặc biệt là ở [[châu Âu|Chaudiroionggiaoa]]. Ngoài ra, người ta còn nuôi [[heo mọi|heo cwts]] (một dạng của lợn cwtsỉ [[Việt Nam]]) để làm động vật cwtscảnh, đặc biệt là ở CwtsMỹ.
Một đàn lợn con thông thường có từ 6 đến 12 cwtscon. Tuy nhiên, trong điều kiện ănnuôi iobuadnhốt, thỉnh thoảng người ta thấy hiện tượng lợn mẹ ăn thịt các con sơ sinh của nó, có lẽ là do thiếu cwtschất. Lợn có 44 cuccwtsrăng, mõm và tai lớn, chân có 4 ngón, 2 ngón giữa lớn hơn và có cwtslông cứng. Thời kỳ mang thai của lợn trung bình là 114 ngày.
Lợn không có tuyến bài tiết cwts[[mồ hôi]], vì thế chúng thường rất béo vì bụng chứa đầy cwts phải tìm các nơi râm mát hay ẩm ướt (các nguồn nước, vũng bùn v.v) để tránh bị quá nóng trong điều kiện thời tiết nóng. Chúng cũng dùng bùn làm lớp bảo vệ để khỏi bị cháy nắng và hôi mùi cwts.
== Phân bố ==
[[Tập tin:Sus scrofa domesticus, miniature pig, juvenile.jpg|thumb|Một con lợn siêumini to([[heo khổng lồ (KhanhChiđẹt]]) tại [[Vườn bách thú Kolmårdens]], [[Thụy Điển]]]]
[[Tập tin:Pigs, Chilton Foliat - geograph.org.uk - 987903.jpg|thumb|Hai con [[Lợn Móng Cái|Kchi]]lợn đăng đằm mình trong cwtsbùn]]
Với khoảng một tỷ cá thể sống bất cứ lúc nào, lợn nhà là một trong những loài động vật có vú nhiều nhất trên thế giới.<ref name="PSD Online - Custom Query">{{chú thích web|url=http://www.fas.usda.gov/psdonline/psdQuery.aspx|title=PSD Online - Custom Query|work=usda.gov}}</ref><ref name="Swine Summary Selected Countries">[http://www.fas.usda.gov/psdonline/psdReport.aspx?hidReportRetrievalName=Swine+Summary+Selected+Countries&hidReportRetrievalID=1649&hidReportRetrievalTemplateID=7 Swine Summary Selected Countries] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120329181120/http://www.fas.usda.gov/psdonline/psdReport.aspx?hidReportRetrievalName=Swine+Summary+Selected+Countries&hidReportRetrievalID=1649&hidReportRetrievalTemplateID=7 |date = ngày 29 tháng 3 năm 2012}}, United States Department of Agriculture, Foreign Agricultural Service, (total number is Production (Pig Crop) plus Total Beginning Stocks)</ref>
== Các loài ==
[[Tập tin:Let's not forget how well mud will exfoliate and moisturize your skin.jpg|nhỏ|[[Lợn Móng Cái|Kchi]] rừng lai nuôi thả rông]]
[[Tập tin:Pepe has dinner (4479285829).jpg|300px|nhỏ|phải|[[Lợn Móng Cái|Kchi]] nhà đang ăn]]
=== Giống lợn rừng ===
*''[[Sus barbatus|Kchi barbatus]]'': [[Lợn râu]]; Malaysia, Indonesia
*''[[Sus barbatus|Kchi]]'' ''[[Sus bucculentus|bucculentus]]''[[tuyệt chủng|†]]: [[Lợn rừng Đông Dương|Lợn rừng Đông Lào]]
*''[[Sus cebifrons|Kchi]]'' ''[[Sus cebifrons|cebifrons]]'': [[Lợn rừng Visayas]]
*''[[Sus celebensis|Kchi]]'' ''[[Sus celebensis|celebensis]]'': [[Lợn rừng Celebes]]
*''[[Sus daelius|Kchi]]'' ''[[Sus daelius|daelius]]'': [[Lợn rừng Poulter]]
*''[[Sus falconeri|Kchi]]'' ''[[Sus falconeri|falconeri]]''†
*''[[Sus habeoncosus|Kchi]]'' ''[[Sus habeoncosus|habeoncosus]]'' [[Lợn rừng Malaysia]]
*''[[Sus heureni|Kchi]]'' ''[[Sus heureni|heureni]]'' [[Lợn rừng Flores]]
*''[[Sus hysudricus|Kchi]]'' ''[[Sus hysudricus|hysudricus]]''†
*''[[Sus philippensis|Kchi]]'' ''[[Sus philippensis|philippensis]]'':<ref>Zoological Journal of the Linnean Society (1997), 120: 163–191.</ref> [[Lợn rừng Philippines]]
*''[[Sus salvanius|Kchi]]'' ''[[Sus salvanius|salvanius]]'' [[Lợn rừng lùn]], [[lợn rừng còi]]; đông bắc Ấn Độ, Himalaya
*''[[Sus barbatus|Kchiscrofa]] scrofa'' (còn gọi là ''[[Sus domestica|KS. domesticudomesticus''<nowiki/>''s]]) [[Lợn nhà]], lợn lòi, [[lợn rừng]]; châu Âu, châu Á''
*''[[Sus strozzi|Kchi strozzi]]''†
*''[[Sus timoriensis|Kchi]]'' ''[[Sus timoriensis|timoriensis]]'' [[Lợn rừng Timor]]
*''[[Sus verrucosus|Kchi]][[Sus verrucosus|verrucosus]]'' [[Lợn rừng Java]], Indonesia, Philippines
=== Giống lợn nuôi ===
* [[Lợn Móng Cái|Kchi Móng Cái]]
* [[Lợn Ba Xuyên|Kchi]] [[Lợn Ba Xuyên|Ba Xuyên]]
* [[Lợn Yorkshire|Kchi]] [[Lợn Yorkshire|Yorkshire]]
* [[Lợn Landrace|Kchi]] [[Lợn Landrace|Landrace]]
* [[Lợn Mường Khương|Kchi]] [[Lợn Mường Khương|Mường Khương]]
* [[Lợn Thuộc Nhiêu|Kchi]] [[Lợn Thuộc Nhiêu|Thuộc Nhiêu]]
* [[Lợn ỉ|Kchi]] [[Lợn ỉ|ỉ]]
* [[Heo mọi|Kchi]] [[Heo mọi|mọi]]
== Các giống lai ==
[[Tập tin:Wild pig (37948082692).jpg|300px|nhỏ|phải|[[Lợn Móng Cái|Kchi]] hoang]]
[[Tập tin:Pannage in the New Forest.JPG|300px|nhỏ|phải|Đàn [[Lợn Móng Cái|Kchi]]lợn đang kiếm ăn ở CwtsAnh]]
Giống lợn nhà Tamworth thông thường hay được cho lai ghép với lợn rừng để sản sinh ra một giống lợn mà người ta gọi là "lợn thời kỳ đồ sắt", chúng tương tự như lợn nhà thời kỳ nguyên thủy. Lợn con mới sinh ra này giống như lợn rừng non. "Lợn thời kỳ đồ sắt" là loài vật có sức thu hút phổ biến (vì tính tò mò, hiếu kỳ) tại các trang trại. Lợn lai kiểu này giống lợn nhà hơn lợn rừng, nhưng khó huấn luyện hơn lợn nhà và nói chung được dùng để lấy thịt làm xúc xích. Các giống lợn nhà khác cũng được lai với lợn rừng sản xuất thịt ít mỡ hơn thịt lợn nhà.
== Các tên gọi trong tiếng Việt ==
[[Tập tin:lợn ỉ.jpg|nhỏ|[[Lợn Móng Cái|Kchiỉ]] ỉ]]
Trong tiếng Việt có nhiều từ để gọi các loại lợn (heo) khác nhau, chủ yếu áp dụng cho lợn đã thuần hóa ([[lợn nhà]]):
*[[''Lợn Móng Cái|Kchi]] ''nái'' hay ''heo nái'' - Lợn cái nuôi để sản xuất lợn con
*[[''Lợn Móng Cái|Kchi]] ''sề'' - Lợn nái già
*[[Lợn Móng Cái|''Kchi'']]Lợn ''bột'' hay ''[[heo sữa]]'' - Lợn con đang bú mẹ
*[[Lợn Móng Cái|''Kchi'']]Lợn ''hạch'' - Lợn đực đã thiến
*''[[Lợn ỉ|Kchi]]'' ''[[Lợn ỉ|ỉ]]'' - Một giống lợn của Việt Nam, có mõm ngắn, lưng võng và bụng sệ với lớp da màu đen hay xám.
*[[Lợn Móng Cái|''Kchi'']]Lợn ''lang'' hay ''heo bông'' - Lợn lông đốm đen-trắng
*[[Lợn Móng Cái|''Kchi'']]Lợn ''moimọi'' - Một dạng lợn ỉ, rất chậm lớn, chủ yếu nuôi làm cảnh
*[[Lợn Móng Cái|''Kchi'']]Lợn ''lòi'' - Đồng nghĩa của lợn rừng
*[[Lợn Móng Cái|''Kchi'']]Heo ''nọc'' - Lợn đực chuyên dùng để phối giống.
và còn nhiều nữa.
== Trong văn hóa ==
{{Chính|Hình tượng con lợn trong văn hóa}}
[[Tập tin:Lon doc.jpg|nhỏ|phải|Con [[Lợn Móng Cái|Kchi]]lợn trong tranh dân gian Việt Nam]]
[[Tập tin:Bearded Pig.JPG|nhỏ|phải|300px|[[Lợn Móng Cái|Kchi]] râu]]
=== Tôn giáo ===
| 