Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Bắc Macedonia”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Phiên âm tiếng Việt theo chuẩn của Bộ Ngoại giao
Thẻ: Đã bị lùi lại Soạn thảo trực quan
Đã lùi lại sửa đổi 65037131 của CamThuTran (thảo luận) kiểu viết theo phiên âm gạch ngang không phù hợp với văn phong Wikipedia tiếng Việt hiện tại. Về phần phiên âm, xin mời đọc Thảo luận:Bắc Macedonia
Thẻ: Lùi sửa
Dòng 75:
| Ghi chú =
|Bản đồ 2=Europe-Macedonia.svg|Chú thích bản đồ=Vị trí '''Bắc Macedonia''' (xanh) trên thế giới|Chú thích bản đồ 2={{map caption |location_color=xanh |region=Châu Âu |region_color= xám đậm}}}}
'''Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia''' (phiên âm: ''Bắc Ma-kê-đô-ni-a''; {{lang-mk|Северна Македонија}}, chuyển tự: ''Severna'' ''Makedonija'', {{IPA-mk|sɛvɛrna makɛˈdɔnija|IPA}}), tên chính thức là '''Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia''' ({{lang-mk|Република Северна Македонија}}, chuyển tự: ''Republika Severna Makedonija'') là một quốc gia thuộc khu vực đông nam [[châu Âu]]. Nước Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia giáp với [[Serbia]] và vùng lãnh thổ [[Kosovo]] về phía bắc, giáp với [[Albania]] về phía tây, giáp với [[Hy Lạp]] về phía nam và giáp với [[Bulgaria|Bungari]] về phía đông. Dân số của nước này khoảng 2 triệu người.
 
Nước Cộng hòa này có những tranh cãi với Hy Lạp về tên gọi của nước này do [[Macedonia (Hy Lạp)|Mác-xê-đô-ni-aMacedonia]] lại là một vùng đất lịch sử nằm trên lãnh thổ nhiều quốc gia khác nhau và có lịch sử/văn hóa gắn liền Hy Lạp. Vì vậy vào năm 1991, quốc gia này tách ra khỏi [[Nam Tư|Liên bang Nam Tư]] và đã gia nhập [[Liên Hiệp Quốc]] với tên gọi '''Cựu Cộng hòa Nam Tư Mác-xê-đô-ni-aMacedonia'''<ref>[http://www.un.org/documents/ga/res/47/a47r225.htm]</ref>, tuy nhiên tên gọi là '''Cộng hòa Mác-xê-đô-ni-aMacedonia''' cũng được sử dụng rộng rãi để chỉ nước này. Vào ngày 12 tháng 6 năm 2018, hai chính phủ Mác-xê-đô-ni-aMacedonia và Hy Lạp đã đạt được một [[Thỏa thuận Prespa|thỏa thuận sơ bộ]] chấm dứt [[Tranh chấp đặt tên Macedonia|tranh chấp kéo dài 27 năm]], trong đó có việc tên nước Mác-xê-đô-ni-aMacedonia được đổi thành Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia (Република Северна Македонија).<ref>{{chú thích báo |title=Macedonia and Greece: Deal after 27-year row over a name |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-44401643 |accessdate=ngày 12 tháng 6 năm 2018 |publisher=BBC News}}</ref> Ngày 12 tháng 2 năm 2019, hai quốc gia tuyên bố rằng thỏa thuận đổi tên chính thức của Cộng hòa Mác-xê-đô-ni-aMacedonia thành Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia bắt đầu có hiệu lực.
 
Bắc Mác-xê-đô-ni-alàMacedonia là thành viên của [[Liên Hiệp Quốc]], [[Tổ chức Thương mại Thế giới]] và [[NATO]]. Hiện nước này đang là một trong những ứng cử viên tiếp theo sẽ gia nhập [[Liên minh châu Âu]].
 
==Tên gọi==
{{chính|Tranh chấp đặt tên Mác-xê-đô-ni-aMacedonia}}
Tên của quốc gia này bắt nguồn từ từ tiếng Hy Lạp Μακεδονία (''Makedonía''),<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3D%2364599 Μακεδονία], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek-English Lexicon'', on Perseus</ref><ref name="Macedonia">[http://www.etymonline.com/index.php?term=Macedonia Macedonia], Online Etymology Dictionary</ref> tên gọi về một quốc gia của [[người Macedonia cổ đại|người Mác-xê-đô-ni-a cổ đại]]. Tên người Mác-xê-đô-ni-aMacedonia, Μακεδόνες (''Makedónes''), bắt nguồn từ một chữ của [[tiếng Hy Lạp cổ đại]] là [[Makednos|μακεδνός]] (''makednós''), có nghĩa là "cao, thon nhọn",<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3D%2364596 μακεδνός], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek-English Lexicon'', on Perseus</ref> cũng cùng chung nguồn gốc với danh từ μάκρος (''mákros''), nghĩa là "chiều dài" trong cả tiếng Hy Lạp cổ đại và hiện đại.<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3D%2364705 μάκρος], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek-English Lexicon'', on Perseus</ref> Tên này được cho là có nghĩa nguyên là "người vùng cao nguyên" hay "người cao",<ref name="Macedonia"/><ref>[[Eugene N. Borza]], ''Makedonika'', Regina Books, ISBN 0-941690-65-2, p.114: The "highlanders" or "Makedones" of the mountainous regions of western Macedonia are derived from northwest Greek stock; they were akin both to those who at an earlier time may have migrated south to become the historical "Dorians".</ref><ref>Nigel Guy Wilson, ''Encyclopedia of Ancient Greece'', Routledge, 2009, p.439: The latest archaeological findings have confirmed that Macedonia took its name from a tribe of tall, Greek-speaking people, the Makednoi.</ref> có thể ám chỉ đến tầm vóc cao lớn của người Mác-xê-đô-ni-aMacedonia cổ đại hoặc nói đến địa hình vùng núi cao nơi họ sinh sống.
 
Ngày 17/06/2018, Người đứng đầu Chính phủ Cộng hoà Mác-xê-đô-ni-aMacedonia là Thủ tướng [[Zoran Zaev]] gặp người đồng cấp Hy Lạp là Thủ tướng [[Alexis Tsipras]] tại [[hồ Prespa]], ngay khu biên giới giữa ba nước [[Hy Lạp]], Mác-xê-đô-ni-aMacedonia và [[Albania]], để cùng ký một [[Thỏa thuận Prespa|thoả thuận]] nêu rõ việc Cộng hoà Mác-xê-đô-ni-aMacedonia sẽ đổi tên thành '''Cộng hoà Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia''', tránh trùng tên gọi với một tỉnh ở phía Bắc của Hy Lạp.
Để thoả thuận đi vào thực tế, nó sẽ phải được thông qua tại Quốc hội hai quốc gia và được người dân chấp nhận trong một cuộc trưng cầu dân ý tại Mác-xê-đô-ni-aMacedonia.
Hiệp định vừa ký kết mở đường cho Mác-xê-đô-ni-aMacedonia có những cơ hội gia nhập Tổ chức [[Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương]] (NATO) và bắt đầu tiến hành đàm phán gia nhập [[EU]]. Đây là những nguyện vọng của Mác-xê-đô-ni-aMacedonia từng bị chính quyền Athens lấy tư cách là thành viên EU ngăn cản.
 
Tháng 1 năm 2019, Hiệp định chính thức được Quốc hội hai quốc gia thông qua.<ref name=":0">{{Chú thích báo|title=Hi Lạp chính thức chấp thuận thỏa thuận đổi tên Macedonia|work=[[VOA]]|date=27 tháng 1 năm 2019|accessdate=13 tháng 2 năm 2019|url=https://www.voatiengviet.com/a/hi-lap-chinh-thuc-chap-thuan-thoa-thuandoi-ten-macedonia/4760237.html}}</ref> Ngày 12 tháng 2 năm 2019, hai quốc gia tuyên bố rằng thỏa thuận đổi tên chính thức của Cộng hòa Mác-xê-đô-ni-aMacedonia thành Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia bắt đầu có hiệu lực.<ref name=":1">{{Chú thích báo|title=Macedonia chính thức đổi tên thành Cộng hòa Bắc Macedonia|author=Thanh Tùng|agency=[[Thông tấn xã Việt Nam]]|publisher=[[Hà Nội Mới]]|date=13 tháng 2 năm 2019|accessdate=13 tháng 2 năm 2019|url=http://www.hanoimoi.com.vn/tin-tuc/The-gioi/926704/macedonia-chinh-thuc-doi-ten-thanh-cong-hoa-bac-macedonia}}</ref>
 
== Lịch sử ==
{{main|Lịch sử Bắc Macedonia}}
=== Thời kỳ cổ đại ===
[[Tập tin:AlexanderStatuePrilep.jpg|200px|nhỏ|Tượng Alexandros Đại đế tại Prilep, Mác-xê-đô-ni-aMacedonia]]
Vương quốc cổ đầu tiên được thành lập tại 1 vùng đất nay là Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia là vương quốc [[Paionia]] của người Thrace-Ilyria, họ đã kiểm soát một phần lớn khu vực sông Axius và các khu vực chung quanh lúc bấy giờ. Vào năm 336 trước công nguyên, Vương quốc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia đã xâm chiếm Paionia dưới thời vua [[Philippos II của Macedonia|Philipos II của Mác-xê-đô-ni-aMacedonia]]. Ông đã xây dựng nên thành phố cổ Heraclea Lycentis và tàn tích ngày nay vẫn còn được lưu lại trên lãnh thổ Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia. Quyền lực của vương triều Paionia bị giảm xuống còn như một nước bán tự trị phụ thuộc vào Vương quốc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia. Con trai của vua Philip II là [[Alexandros Đại đế]] (356–323 TCN) đã tiếp tục mở rộng hơn nữa quyền hạn của Mác-xê-đô-ni-aMacedonia tại Paionia, tuy nhiên vương gia Paionia tại đây vẫn nhận được sự kính trọng từ phía triều đình Alexandros Đại đế. Năm 280 trước công nguyên, [[người Celt]] đã đến tàn phá những vùng đất của người Paionia, song sau đó họ lại bị người Dardani đàn áp. Trải qua một vài biến cố lịch sử, người Paionia vẫn tiếp tục duy trì một quốc gia tự trị cho đến khi bị sáp nhập vào [[Đế quốc La Mã|Đế chế La Mã]] hùng mạnh. Và đến năm 400 sau công nguyên, người Paionia đã hoàn toàn bị đồng hóa và cái tên Paionia chỉ còn lại là một địa danh trên bản đồ mà thôi.
 
=== Thời kỳ Trung cổ ===
[[Tập tin:Ohrid in Macedonia3.jpg|220px|nhỏ|Pháo đài Ohrid tại Mác-xê-đô-ni-aMacedonia, được xây dựng dưới thời vua Samuil của Bulgaria]]
Vào cuối [[thế kỷ VI]], [[Đế quốc Đông La Mã]] (''Byzantine'') dần trở nên hùng mạnh và bắt đầu kiểm soát những lãnh thổ tan rã của [[Đế quốc La Mã]]. Trong khi đó, tại lãnh thổ Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia ngày nay, [[người Slav]] đã tràn vào từ phía bắc. Các dân tộc khác tại vùng này như [[người Hy Lạp]], [[người Latinh]], người Illyria và người Thracia đã bị đẩy đi nơi khác hoặc bị người Slav đồng hóa. Người Slav sau đó bắt đầu nhiều cuộc chiến tranh lớn chống lại Đế quốc Đông La Mã. Họ đã xâm chiếm được hầu hết lãnh thổ [[Hy Lạp]], một bộ phận quan trọng của Đế quốc Đông La Mã ngoại trừ một số thành phố lớn quan trọng như [[Athena]] hay [[Thessaloniki]]. Để đối phó với người Slav, Đế quốc Đông La Mã đã nhiều lần sử dụng những đội quân viễn chinh lớn. Dưới thời hoàng đế [[Justinianus II]] của Đông La Mã, những đội quân viễn chinh này đã trục xuất tới 200.000 người từ vùng Mác-xê-đô-ni-aMacedonia đến trung tâm [[Tiểu Á]] (nay thuộc [[Thổ Nhĩ Kỳ]]) để triều cống và phục vụ trong quân đội của đế chế. Trong khi rất nhiều người Slav tại Mác-xê-đô-ni-aMacedonia đã phải thừa nhận sự thống trị của đế quốc thì một bộ phận lớn khác vẫn cố gắng duy trì bản sắc dân tộc, đồng thời họ vẫn chiếm đa số trong các nhóm sắc tộc tại địa phương. Cùng với sự phát triển của [[Đế quốc Bulgaria thứ nhất]], người Slav tại Mác-xê-đô-ni-aMacedonia đã sáp nhập vào nền văn hóa Slav của người [[Bulgaria]] này.
 
Người Slav tại Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia ngày nay đã chấp nhận [[Kitô giáo|Đạo Cơ đốc]] là tôn giáo chính thức của họ vào [[thế kỷ IX]] dưới thời hoàng đế [[Boris I của Bulgaria]]. Những linh mục người Byzantine Hy Lạp là thánh [[Kyrillô và Mêthôđiô|Cyril]] và thánh [[Kyrillô và Mêthôđiô|Methodius]] đã sáng lập ra bảng chữ cái Glagolit và đã có ảnh hưởng quan trọng trong việc hình thành nền văn học của người Slav tại khu vực lúc bấy giờ. Những công trình của họ đã được chấp nhận tại Bulgaria trung cổ và thánh [[Clement của Ohrid]] đã dựa vào đó mà sáng tạo nên [[bảng chữ cái Kirin]] cho các dân tộc Slav. Thánh [[Naum của Ohrid]] đã thành lập nên Trường Văn học Ohrid, một trong những trung tâm văn hóa lớn của Đế chế Bulgaria lúc bấy giờ.
 
Vào năm 1018, hoàng đế [[Basileios II|Basil II]] của Đông La Mã đã đánh thắng hoàng đế [[Samuil của Bulgaria]] và lãnh thổ Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia ngày nay lại thuộc về chủ quyền của Đông La Mã. Những thế kỉ sau đó, vùng đất này liên tiếp bị cai trị bởi nhiều thế lực khác nhau. Vào [[thế kỷ XI]], người Đông La Mã đã kiểm soát hoàn toàn khu vực Balkan nhưng sau đó, đến cuối [[thế kỷ XII]] vùng đất này lại rơi vào tay của [[Đế quốc Bulgaria thứ hai]]. Đế chế này sau đó đã vấp phải nhiều vấn đề chính trị nội bộ và Mác-xê-đô-ni-aMacedonia lại trở về tay Đông La Mã vào [[thế kỷ XIII]]. [[Thế kỷ XIV]], vùng đất Mác-xê-đô-ni-aMacedonia trở thành một phần của [[Đế quốc Serbia]]. [[Skopje]] (nay là thủ đô Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia) trở thành thủ đô của hoàng đế [[Stefan Dušan|Stefan Dushan]] của người Serbia.
 
Sau khi hoàng đế Stefan Dushan mất, Đế quốc Serbia nhanh chóng suy yếu do những người kế vị kém cỏi và sự tranh giành quyền lực trong nước. Hậu quả là phần lớn khu vực Balkan, trong đó có Mác-xê-đô-ni-aMacedonia đã rơi vào tay [[Đế quốc Ottoman]] suốt 5 thế kỉ sau đó.
 
=== Phong trào Vận động Dân tộc ===
Sự cai trị tàn bạo của [[Đế quốc Ottoman|Đế chế Ottoman]] đã khiến cho nhiều cuộc nổi dậy của [[người Macedonia|người Mác-xê-đô-ni-a]] nổ ra. Một trong những cuộc nổi dậy sớm nhất nổ ra là [[Khởi nghĩa Karposh]] vào năm 1689. Từ cuối [[thế kỷ XIX]], nhiều cuộc vận động dân tộc đã diễn ra với mục tiêu là thành lập một nhà nước tự trị cho người Mác-xê-đô-ni-aMacedonia trên toàn vùng Mác-xê-đô-ni-aMacedonia. Các tổ chức chính trị quan trọng như [[Tổ chức Cách mạng Quốc gia Macedonia|Tổ chức Cách mạng Quốc gia Mác-xê-đô-ni-a]] (viết tắt theo tiếng Anh là IMRO) được thành lập đã đóng vai trò quan trọng trong việc vận động tinh thần dân tộc đất nước và tiến hành những cuộc khởi nghĩa chống lại chính quyền Ottoman, lúc bấy giờ đã bắt đầu suy yếu. Năm 1903, IMRO đã tiến hành cuộc [[Khởi nghĩa Iliden-Preobrazhenie]] với đỉnh cao là sự thành lập nước [[Cộng hòa Krushevo]]. Tuy cuộc khởi nghĩa đã bị đàn áp dã man song nó được đánh giá là nền móng và tiền thân của sự thành lập nước Cộng hòa Mác-xê-đô-ni-aMacedonia sau này.
 
=== Thế kỷ XX ===
[[Tập tin:Vardar003.png|nhỏ|phải|250px]]
Sau hai cuộc [[chiến tranh Balkan]] vào năm 1912 và 1913 rồi sau đó là sự sụp đổ của [[Đế quốc Ottoman]], vùng [[Macedonia|Mác-xê-đô-ni-a]] được phân chia thành các phần của [[Hy Lạp]], [[Bulgaria]] và [[Serbia]]. Vùng lãnh thổ ngày nay là Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia trở thành một bộ phận của Serbia với tên gọi '''Južna Srbija''' ("Nam Serbia"). Sau [[Chiến tranh thế giới thứ nhất]], Serbia lại trở thành một phần của [[Vương quốc của người Serb, người Croat và người Sloven]]. Năm 1929, vương quốc này đổi tên thành Vương quốc Nam Tư và chia thành các tỉnh. Nam Serbia được đổi thành tỉnh Vardar nằm trong vương quốc.
 
Năm 1941, quân [[chủ nghĩa phát xít|phát xít]] xâm lược [[Nam Tư]] và tỉnh Vardar bị chia sẻ giữa phát xít [[Bulgaria]] và phát xít [[Ý]] lúc đó đã xâm chiếm Albania. Trong thời kỳ này, 7000 [[người Do Thái]] tại hai thành phố [[Skopje]] và [[Bitola]] đã bị bắt vào những trại tập trung rồi bị trục xuất. Chế độ phát xít tàn bạo đã thúc đẩy phong trào đấu tranh của những người [[chủ nghĩa cộng sản|cộng sản]] tại Nam Tư dưới sự lãnh đạo của Nguyên soái [[Josip Broz Tito]]. Khi [[Chiến tranh thế giới thứ hai]] kết thúc, Tito trở thành Tổng thống Nam Tư và Liên bang Cộng hòa Nhân dân Nam Tư được thành lập. Nước Cộng hòa Nhân dân Mác-xê-đô-ni-aMacedonia cũng được thành lập và trở thành một trong sáu nước thành viên của Liên bang. Về sau năm [[1963]], khi Nam Tư đổi tên thành Liên bang Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Nam Tư thì nước này cũng đổi tên lại thành Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Mác-xê-đô-ni-aMacedonia.
 
=== Cộng hòa Mác-xê-đô-ni-aMacedonia (1991 - 2019) ===
Ngày [[8 tháng 9]] năm [[1991]], Mác-xê-đô-ni-aMacedonia ly khai ra khỏi Liên bang Nam Tư một cách hòa bình và lấy ngày này là ngày quốc khánh. Khoảng đầu [[thập niên 1990]], nước này vẫn giữ được hòa bình và không can dự vào cuộc Chiến tranh Nam Tư khốc liệt ở những nước láng giềng. Những vấn đề nhỏ về mặt biên giới giữa Cộng hòa Mác-xê-đô-ni-aMacedonia với Nam Tư đều đã được giải quyết. Nhưng khi cuộc chiến tranh ở [[Kosovo]] nổ ra vào năm [[1999]], khoảng 360.000 người [[Albania]] tị nạn đã chạy vào Mác-xê-đô-ni-aMacedonia khiến gây mất ổn định tình hình tại nước này. Mặc dù một phần người Albania đã dời đi sau khi chiến tranh kết thúc nhưng những người Albania ở cả hai phía biên giới lại tìm cách đòi quyền tự trị và thậm chí cao hơn nữa là đòi quyền độc lập cho cộng đồng người Albania tại Cộng hòa Mác-xê-đô-ni-aMacedonia. Những vụ xung đột đã nổ ra giữa chính phủ Skopje với quân phiến loạn Albania tại miền bắc và miền tây đất nước trong khoảng giữa tháng 3 và tháng 6 năm [[2001]]. Cuối cùng cuộc chiến kết thúc với sự can thiệp của lực lượng ngừng bắn của [[NATO]]. Theo [[Hiệp định Ohrid]], chính phủ Mác-xê-đô-ni-aMacedonia đồng ý trao nhiều quyền chính trị rộng rãi hơn cho người Albania cũng như công nhận những đóng góp văn hóa của cộng đồng thiểu số này. Còn người Albania theo thỏa thuận sẽ ngừng các hoạt động ly khai chống chính phủ và giao nộp vũ khí cho NATO.
 
Năm [[2005]], Cộng hòa Mác-xê-đô-ni-aMacedonia chính thức được công nhận là ứng cử viên tiếp theo cho việc gia nhập [[Liên minh châu Âu]].
 
=== Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia (2019 - nay) ===
Ngày 17/06/2018, Người đứng đầu Chính phủ Cộng hoà Mác-xê-đô-ni-aMacedonia là Thủ tướng [[Zoran Zaev]] gặp người đồng cấp Hy Lạp là Thủ tướng [[Alexis Tsipras]] tại [[hồ Prespa]], ngay khu biên giới giữa ba nước [[Hy Lạp]], Mác-xê-đô-ni-aMacedonia và [[Albania]], để cùng ký một [[Thỏa thuận Prespa|thoả thuận]] nêu rõ việc Cộng hoà Mác-xê-đô-ni-aMacedonia sẽ đổi tên thành '''Cộng hoà Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia''', tránh trùng tên gọi với một tỉnh ở phía Bắc của Hy Lạp.
 
Để thoả thuận đi vào thực tế, nó sẽ phải được thông qua tại Quốc hội hai quốc gia và được người dân chấp nhận trong một cuộc trưng cầu dân ý tại Mác-xê-đô-ni-aMacedonia.
Hiệp định vừa ký kết mở đường cho Mác-xê-đô-ni-aMacedonia có cơ hội gia nhập Tổ chức [[Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương]] (NATO) và bắt đầu tiến hành đàm phán gia nhập [[EU]]. Đây là những nguyện vọng của Mác-xê-đô-ni-aMacedonia từng bị chính quyền Athens lấy tư cách là thành viên EU ngăn cản.
 
Tháng 1 năm 2019, Hiệp định chính thức được Quốc hội hai quốc gia thông qua.<ref name=":0" /> Ngày 12 tháng 2 năm 2019, hai quốc gia tuyên bố rằng thỏa thuận đổi tên chính thức của Cộng hòa Mác-xê-đô-ni-aMacedonia thành Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia bắt đầu có hiệu lực.<ref name=":1" />
 
== Chính trị ==
Dòng 134:
 
=== Chính phủ ===
[[Tập tin:Gruevski.jpg|150px|nhỏ|Nikola Gruevski, thủ tướng hiện nay của Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia]]
Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia là một quốc gia theo thể chế [[dân chủ nghị viện]]. Nhánh [[quyền hành pháp|hành pháp]] nằm dưới sự điều hành của chính phủ, nhánh lập pháp thì cùng được điều hành bởi cả chính phủ và [[quốc hội]]. Nhánh [[tư pháp]] độc lập với hai nhánh hành pháp và lập pháp.
 
Chính phủ Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia được thành lập bởi sự liên kết của nhiều đảng phái hợp thành. Quốc hội nước này được tổ chức theo mô hình lưỡng viện: thượng viện và hạ viện. Số thành viên trong Quốc hội nước cộng hòa là 120 thành viên và được bầu lại 4 năm một lần.
 
Tại Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia, [[tổng thống]] chỉ có vai trò nghi thức còn phần lớn quyền lực thực sự thì nằm trong tay người đứng đầu chính phủ là [[thủ tướng]]. Tổng thống còn là tổng tư lệnh quân đội và là người đứng đầu các lực lượng vũ trang quốc gia. Ông cũng là người đứng đầu Hội đồng An ninh của đất nước. Chức vụ tổng thống tại Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia có nhiệm kỳ 5 năm và mỗi tổng thống có thể nắm tối đa 2 nhiệm kỳ. Đương kim tổng thống hiện nay là ông [[Gjorge Ivanov]]. Còn đương kim thủ tướng hiện nay là ông [[Nikola Gruevski]].
 
Nhánh tư pháp ở nước này được thực thi bởi các tòa án. Đứng đầu hệ thống tư pháp là Tòa án Tư pháp Tối cao, Tòa án Hiến pháp và Tòa án Tư pháp nước Cộng hòa.
 
Một trong những vấn đề chính trị hàng đầu hiện nay tại Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia là mâu thuẫn chính trị giữa các đảng của [[người Macedonia|người Mác-xê-đô-ni-a]] chiếm đa số và cộng đồng [[người Albania]] thiểu số. Những xung đột này đã dẫn đến một cuộc chiến tranh xảy ra trong thời gian ngắn vào năm 2001 và được dàn xếp bởi cộng đồng quốc tế sau đó. Tháng 8 năm 2004, chính phủ Cộng hòa Mác-xê-đô-ni-aMacedonia đồng ý trao cho người Albania thiểu số quyền tự trị rộng rãi tại những vùng miền mà họ kiểm soát, tuy nhiên nguy cơ về vấn đề ly khai như [[Kosovo]] vẫn có khả năng xảy ra tại quốc gia này<ref>http://vietnamnet.vn/thegioi/2008/02/769911/ Vietnamnet - Đại Albania và đoạn kết của giấc mơ bá quyền</ref>.
 
=== Quan hệ ngoại giao ===
[[Tập tin:Flag of North Macedonia (1992–1995).svg|200px|nhỏ|Hình ảnh mặt trời Vergina trên lá cờ gây tranh cãi của Mác-xê-đô-ni-aMacedonia (1992-1995)]]
Về nhiều mặt, Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia vẫn giữ mối quan hệ tốt đẹp với [[Hy Lạp]]. Khoảng 57% đầu tư nước ngoài ở Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia đến từ quốc gia láng giềng phía nam này. Mối quan hệ giữa Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia với Hy Lạp có thể nói đã được cải thiện khá nhiều trong vài năm qua nhưng bên cạnh đó, [[Tranh cãi tên gọi Macedonia|vấn đề tên gọi quốc gia]] vẫn là một trở ngại lớn trong việc thiết lập quan hệ ngoại giao đầy đủ giữa hai nước <ref>http://www2.mfa.gr/www.mfa.gr/en-US/Policy/Geographic+Regions/South-Eastern+Europe/Balkans/Bilateral+Relations/FYROM/FYROM+-+THE+NAME+ISSUE.htm {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060708044400/http://www2.mfa.gr/www.mfa.gr/en-US/Policy/Geographic+Regions/South-Eastern+Europe/Balkans/Bilateral+Relations/FYROM/FYROM+-+THE+NAME+ISSUE.htm |date=2006-07-08 }} Vấn đề tên gọi giữa Cộng hòa Macedonia và Hy Lạp</ref>. Trong khi người Mác-xê-đô-ni-aMacedonia cho rằng cái tên Mác-xê-đô-ni-aMacedonia là tên gọi để chỉ dân tộc và ngôn ngữ của họ thì người Hy Lạp cho rằng cái tên đó lại bao hàm cả những phần lãnh thổ của Hy Lạp với cùng tên đó nữa. Những tranh cãi và [[lịch sử]] và [[văn hóa]] giữa hai nước cũng hết sức căng thẳng. Năm 1992, sau khi tách ra khỏi [[Nam Tư|Liên bang Nam Tư]], nước Cộng hòa Mác-xê-đô-ni-aMacedonia thông qua việc sử dụng một lá cờ mới với hình ảnh [[mặt trời Vergina]] của Vương quốc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia cổ đại. [[Athena]] đã lên tiếng phản đối quyết liệt hành động trên và vào năm 1995, Cộng hòa Mác-xê-đô-ni-aMacedonia đã đổi sang sử dụng lá cờ như hiện nay.
 
Do không thể giải quyết thỏa đáng vấn đề tên gọi quốc gia với Hy Lạp, Cộng hòa Mác-xê-đô-ni-aMacedonia đã chấp nhận gia nhập các tổ chức quốc tế với tên gọi '''Cựu Cộng hòa Nam Tư Mác-xê-đô-ni-aMacedonia''' ([[tiếng Macedonia|tiếng Mác-xê-đô-ni-a]]: Поранешна Југословенска Република Македонија, ''Poraneshna Jugoslovenska Republiska Makedonija'', tên [[tiếng Anh]] là "Former Yugoslavia Republic of Mác-xê-đô-ni-aMacedonia", có khi được viết tắt là "Mác-xê-đô-ni-aMacedonia FYRO" hay "FYROM"). Hiện nước này là thành viên của nhiều tổ chức quốc tế như [[Liên Hiệp Quốc]], [[Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu]], [[Hội đồng châu Âu]], [[Cộng đồng Pháp ngữ]], [[Tổ chức Thương mại Thế giới]]... Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia hiện đang có nguyện vọng gia nhập [[Liên minh châu Âu]] và [[NATO]] nhưng việc khởi động các quá trình đàm phán gia nhập vẫn chưa được bắt đầu. Ngày [[17 tháng 12]] năm [[2005]], Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia chính thức được công nhận là ứng cử viên tiếp theo cho việc gia nhập [[Liên minh châu Âu]].
 
== Phân chia hành chính ==
[[Tập tin:MSR.png|200px|nhỏ|8 vùng thống kê của Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia]]
{{main|Phân cấp hành chính Bắc Macedonia}}
Vào tháng 9 năm [[1996]], toàn bộ lãnh thổ nước Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia được chia thành 123 đô thị tự trị. Nhưng đến tháng 8 năm [[2004]], số đô thị tự trị tại nước này được tổ chức lại và giảm xuống con số 85 (trong đó 10 đô thị tự trị nằm trong thành phố [[Skopje]], còn gọi là Đại Skopje). Các đô thị tự trị là bậc phân cấp hành chính cơ bản của Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia. Trước đó, chính quyền địa phương của nước này được tổ chức vào 34 quận hành chính phía trên.
 
Bên cạnh đó, Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia còn được chia thành 8 vùng, chủ yếu nhằm mục đích thống kê. Danh sách các vùng thống kê của Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia bao gồm:
 
* [[Vùng Skopje|Skopje]]
Dòng 169:
== Kinh tế ==
{{main|Kinh tế Macedonia}}
Mác-xê-đô-ni-aMacedonia chủ trương xây dựng kinh tế thị trường. Tuy nhiên với một nền kinh tế nhỏ, mở cửa, điều này khiến Mác-xê-đô-ni-aMacedonia trở thành nước dễ bị tác động bởi các nền [[kinh tế]] phát triển khác của [[châu Âu]] và khả năng phát triển kinh tế phụ thuộc vào hội nhập khu vực và quá trình gia nhập [[Liên minh châu Âu]].
 
Thời kỳ 1991-2001, kinh tế suy thoái (GDP -4,5%) do tình hình chính trị không ổn định, bị ảnh hưởng nặng nề của cuộc khủng hoảng ở [[Kosovo]] (1999) và cuộc nội chiến với [[người Albania]] (2001). Từ năm 2002 bắt đầu có dấu hiệu phục hồi ở một số ngành kinh tế mũi nhọn như khai khoáng, chế biến nông phẩm, [[nông nghiệp]], [[ngư nghiệp]], [[xây dựng]], [[giao thông vận tải]] và [[dịch vụ]]. Trong các năm 2003- 2007 GDP tăng trưởng trung bình 4%/năm. Từ sau năm 1996, Mác-xê-đô-ni-aMacedonia trở thành nước có nền [[kinh tế học vĩ mô|kinh tế vĩ mô]] ổn định với tỉ lệ lạm phát thấp, tuy nhiên không hấp dẫn được đầu tư trực tiếp của nước ngoài, tín dụng thấp, thâm hụt ngoại thương lớn, tạo được ít việc làm. Vì vậy, tỉ lệ [[thất nghiệp]] luôn ở mức cao (trên 30%).
 
Năm 2009, do tác động của khủng hoảng kinh tế thế giới, GDP của Mác-xê-đô-ni-aMacedonia giảm (tăng trưởng đạt âm 1,2%), [[lạm phát]] dưới 1%, [[thất nghiệp]] khoảng 33%, [[nợ chính phủ|nợ công]] 32% GDP. Năm 2010, nhờ thực hiện chính sách tài chính bảo thủ, chính sách tiền tệ nghiêm ngặt và hoàn thiện hệ thống tài chính, Mác-xê-đô-ni-aMacedonia đã cải thiện được bước đầu mức tín dụng, giữ được kinh tế vĩ mô ổn định, kinh tế có tăng trưởng nhẹ (mức tăng GDP đạt 1,3%), duy trì được lạm phát ở mức 1,6%, nợ công thấp ~35% GDP, nhưng tỉ lệ thất nghiệp cao (31,7%).
 
Tỉ trọng các ngành trong nền kinh tế (ước tính năm 2010, %GDP)
Dòng 181:
*[[Dịch vụ]]: 69,2%.
 
Kim ngạch [[xuất khẩu]]: 3,17 tỉ USD (2010). Mác-xê-đô-ni-aMacedonia xuất khẩu chủ yếu các mặt hàng như [[thực phẩm]], nước uống, [[thuốc lá]], hàng dệt may, hàng tạp hoá, [[sắt]], [[thép]]. Các bạn hàng xuất khẩu chính là [[Đức]], [[Hy Lạp]], [[Ý]], [[Bulgaria|Bulgari]] và [[Croatia]].
 
Kim ngạch [[nhập khẩu]]: 5,113 tỉ USD (2010). Hàng nhập khẩu chủ yếu vào Mác-xê-đô-ni-aMacedonia là máy móc và thiết bị, động cơ, hoá chất, chất đốt, [[thực phẩm]]. Bạn hàng nhập khẩu chính là [[Đức]], [[Hy Lạp]], [[Bulgaria]], [[Ý]], [[Thổ Nhĩ Kỳ]], [[Slovenia]] và [[Hungary]].
 
Tính đến năm 2016, GDP của Mác-xê-đô-ni-aMacedonia đạt 10.492 USD, đứng thứ 132 thế giới và đứng thứ 41 châu Âu.
 
== Tôn giáo ==
Dòng 205:
|color4 = YellowGreen
}}
[[Chính Thống giáo Đông phương|Chính Thống giáo]] là tôn giáo lớn nhất của nước Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia chiếm 64,7% dân số, phần lớn trong số đó thuộc về Giáo hội Chính thống Mác-xê-đô-ni-aMacedonia. Nhiều giáo phái [[Kitô giáo]] khác chiếm 0,37% dân số. Người [[Hồi giáo]] chiếm 33,3% dân số; Mác-xê-đô-ni-aMacedonia có tỷ lệ người Hồi giáo cao thứ 5 ở châu Âu, sau khi [[Thổ Nhĩ Kỳ]] (96%), [[Kosovo]] (90%), [[Albania]] (56,7%), và [[Bosna và Hercegovina|Bosnia–Herzegovina]] (45%).<ref>"CIA – The World Factbook – Bosnia and Herzegovina". Cia.gov. Truy cập ngày 5 tháng 5 năm 2009.</ref> Phần lớn người Hồi giáo là người gốc Albania, Thổ Nhĩ Kỳ, hoặc [[Roma|người Rôma]], mặc dù một số ít cũng là người Hồi giáo Mác-xê-đô-ni-aMacedonia. Còn lại 1,63% được ghi nhận là "tôn giáo không xác định" trong năm 2002 theo cuộc điều tra dân số quốc gia.<ref>"CIA World Factbook". Cia.gov. Truy cập ngày 6 tháng 6 năm 2011.</ref>
 
Tổng cộng, đã có 1.842 nhà thờ Chính Thống giáo và 580 nhà thờ Hồi giáo vào cuối năm 2011. Các cộng đồng Chính Thống giáo và Hồi giáo đều có trường Đại học tôn giáo ở [[Skopje]]. Ngoài ra còn có một trường đại học thần học Chính Thống giáo ở thủ đô. Giáo hội Chính thống Mác-xê-đô-ni-aMacedonia có thẩm quyền đối với 10 giáo xứ (bảy trong nước và ba ở nước ngoài), có 10 [[Giám mục]] và khoảng 350 [[linh mục]]. Tổng cộng có 30.000 người được rửa tội trong tất cả các giáo xứ mỗi năm.
 
[[Tập tin:Aladja Moschee01.JPG|nhỏ|Nhà thờ Hồi giáo Ishak Bey ở Old Bazaar, Skopje.]]
Có một sự căng thẳng giữa Giáo hội Chính Thống Mác-xê-đô-ni-aMacedonia và Giáo hội Chính Thống Serbia do ''tuyên bố Autocephaly'' năm 1967. Tuy nhiên, Tổng Giám mục Giáo hội Chính Thống Serbia, theo Quyết định số 06/1959, đã công nhận quyền tự chủ (không phụ thuộc) của Giáo hội mình đối với Giáo hội Chính Thống Mác-xê-đô-ni-aMacedonia. Sau khi các cuộc đàm phán thống nhất giữa hai giáo hội đã bị đình chỉ, Giáo hội Chính Thống Serbia đã công nhận Tổng Giám mục Jovan của [[Ohrid]], một cựu Giám mục Giáo hội Chính Thống Mác-xê-đô-ni-aMacedonia, là Đức Tổng Giám mục Ohrid. Phản ứng của Giáo hội Chính Thống Mác-xê-đô-ni-aMacedonia là cắt đứt mọi quan hệ với địa hạt Ohrid của vị tổng Giám mục mới và để ngăn chặn các Giám mục của Giáo hội Chính Thống Serbia xâm nhập vào Mác-xê-đô-ni-aMacedonia. Giám mục Jovan đã bị tù 18 tháng cho tội ''"phỉ báng Giáo hội Chính thống Mác-xê-đô-ni-aMacedonia và làm tổn hại đến tình cảm tôn giáo của người dân địa phương"'' bằng cách phân phát lịch nhà thờ Chính thống Serbia và tờ rơi tuyên truyền cho Giáo hội Serbia.<ref>"Church Rivalry Threatens to Brim Over". Iwpr.net. Truy cập ngày 5 tháng 5 năm 2009.</ref>
 
[[Giáo hội Công giáo Rôma|Công giáo La Mã]] có khoảng 11.000 tín đồ ở Mác-xê-đô-ni-aMacedonia. Giáo hội Công giáo Mác-xê-đô-ni-aMacedonia được thành lập vào năm 1918, và được tạo thành chủ yếu bởi người cải đạo từ Chính Thông giáo sang Công giáo và con cháu của họ. Giáo hội Công giáo Mác-xê-đô-ni-aMacedonia thực hành theo nghi lễ Byzantine và hiệp thông hoàn toàn với [[Giáo hội Công giáo Rôma]] và các Giáo hội Công giáo Đông phương khác.<ref>David M. Cheney. "Catholic Church in Macedonia, The Former Yugoslav Republic of Catholic-Hierarchy]". Catholic-hierarchy.org. Truy cập ngày 5 tháng 5 năm 2009.</ref>
 
Có một cộng đồng Tin Lành nhỏ ở Mác-xê-đô-ni-aMacedonia. Tín đồ Tin Lành nổi tiếng nhất trong cả nước là cố Tổng thống [[Boris Trajkovski]]. Ông xuất thân từ cộng đồng Methodist, đó là nhà thờ Tin Lành lớn nhất và lâu đời nhất tại Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia, có niên đại từ cuối thế kỷ XIX. Từ những năm 1980 cộng đồng Tin Lành đã phát triển, một phần thông qua niềm tin mới và một phần với sự giúp đỡ truyền giáo bên ngoài.
 
Cộng đồng [[Người Do Thái|Do Thái]] Mác-xê-đô-ni-aMacedonia, có khoảng 7.200 người trước cuộc chiến tranh thế giới II, đã bị giết chết gần như hoàn toàn: chỉ có 2% người Do Thái sống sót ở Mác-xê-đô-ni-aMacedonia.<ref>"Blog Archives » Macedonia's Jewish Community Commemorates the Holocaust, and Embraces the Future". Balkanalysis.com. Truy cập ngày 28 tháng 4 năm 2010.</ref> Sau khi giải phóng họ và kết thúc chiến tranh, hầu hết người Do Thái Mác-xê-đô-ni-aMacedonia đã chọn di cư tới [[Israel]]. Hiện nay, con số cộng đồng Do Thái khoảng 200 người, tất cả hiện sống ở [[Skopje]]. Người Do Thái Mác-xê-đô-ni-aMacedonia hầu hết thuộc nhánh [[Sephardic]] - con cháu của những người tị nạn từ [[thế kỷ XV]] những người đã chạy trốn khỏi [[Tây Ban Nha]] và [[Bồ Đào Nha]] trong cuộc thanh trừng người [[Do Thái giáo]] ở 2 nước này.
 
==Hình ảnh==
Dòng 246:
{{thể loại Commons|Republic of Macedonia}}
* [http://www.vlada.mk/ Trang chủ chính phủ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110411121930/http://vlada.mk/ |date=2011-04-11 }}
* [http://www.exploringmacedonia.com/ Exploring Mác-xê-đô-ni-aMacedonia]&nbsp;– Cổng du lịch quốc gia
* [http://www.makedonika.com.mk/ Mác-xê-đô-ni-aMacedonia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070708084025/http://www.makedonika.com.mk/ |date=2007-07-08 }}&nbsp;– [[bách khoa toàn thư]] đa phương tiện về Cộng hòa Bắc Mác-xê-đô-ni-aMacedonia
 
{{Châu Âu}}