Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Tiếng Kyrgyz Phú Dụ”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Không có tóm lược sửa đổi |
Không có tóm lược sửa đổi |
||
Dòng 1:
'''Kyrgyz''' '''Phú Dụ''' hay '''Kyrgyz''' '''Fuyu''', '''Fuyu Kyrgyz''' (''Fuyü Gïrgïs, Fu-Yu Kirgiz''), còn được biết đến là '''Manchurian Kirghiz''', là một ngôn ngữ thuộc [[ngữ hệ Turk]]. Dù tên chứa ''Kyrgyz'', đây không phải là một dạng của [[tiếng Kyrgyz]] nhưng gần hơn với [[tiếng Khakas]] hiện đại và ngôn ngữ cổ đại của người Kyrgyz Yenisei. Những người sử dụng ngôn ngữ này có nguồn gốc từ vùng Yenisei của [[Siberia]] nhưng đã được người Dzungar (người Chuẩn Cát Nhĩ) điều chuyển đến [[Dzungaria]].▼
{{Infobox language
Hàng 9 ⟶ 7:
|ethnicity =Kyrgyz Phú Dụ
|region=[[Hắc Long Giang]]
|speakers=
|date=1982 census<!-- E17,18 ref just repeat this figure -->
|ref=<ref name=e16>{{e16|kjh|Khakas}}</ref>
Hàng 15 ⟶ 13:
|fam1=[[Ngữ hệ Turk|Turk]]
|fam2=[[Nhóm ngôn ngữ Turk chung]]
|fam3=[[Nhóm ngôn ngữ Turk Xibia|Turk Siberia]]<ref>{{
|iso3=none
|linglist=kjh-fyk
Hàng 22 ⟶ 20:
}}
▲'''Kyrgyz''' '''Phú Dụ''' hay '''Kyrgyz''' '''Fuyu''', '''Fuyu Kyrgyz''' (''Fuyü Gïrgïs, Fu-Yu Kirgiz''), còn được biết đến là '''Manchurian Kirghiz''', là một ngôn ngữ thuộc [[ngữ hệ Turk]]. Dù tên chứa ''Kyrgyz'', đây không phải là một dạng của [[tiếng Kyrgyz]] nhưng gần hơn với [[tiếng Khakas]] hiện đại và ngôn ngữ cổ đại của người Kyrgyz Yenisei. Những người sử dụng ngôn ngữ này có nguồn gốc từ vùng Yenisei của [[Siberia]] nhưng đã được người Dzungar (người Chuẩn Cát Nhĩ) điều chuyển đến [[Dzungaria]].<ref>[https://books.google.com/books?id=AzG5llo3YCMC&pg=PA110#v=onepage&q&f=false Tchoroev (Chorotegin) 2003], p. 110.</ref><ref>[https://books.google.com/books?id=LbmP_1KIQ_8C&pg=PA113#v=onepage&q&f=false Pozzi & Janhunen & Weiers 2006, p. 113.]</ref><ref name="StaryPozzi2006">{{cite book|author1=Giovanni Stary|author2=Alessandra Pozzi|author3=Juha Antero Janhunen|author4=Michael Weiers|title=Tumen Jalafun Jecen Aku: Manchu Studies in Honour of Giovanni Stary|url=https://books.google.com/books?id=LbmP_1KIQ_8C&pg=PA112|year=2006|publisher=Otto Harrassowitz Verlag|isbn=978-3-447-05378-5|pages=112–}}</ref>
Năm 1761, sau khi người Dzungar bị [[nhà Thanh]] đánh bại, một nhóm người Yenisei Kirghiz đã bị trục xuất (cùng với một số người Dzungar nói tiếng Öelet hoặc Oirat) đến lưu vực [[sông Nộn]] ở [[Mãn Châu]], [[Đông Bắc Trung Quốc]]. [[Người Kyrgyz]] ở [[Mãn Châu]] sau đó được biết đến là Phú Dụ Kyrgyz, nhưng nhiều người đã hòa nhập vào dân tộc [[Mông Cổ]] và [[Trung Quốc]]. [[Tiếng Trung]] và tiếng Oirat đã thay thế [[tiếng Kirghiz]] trong thời kỳ [[Mãn Châu Quốc]] như ngôn ngữ kép của người Kyrgyz vùng Nộn.▼
▲Năm 1761, sau khi người Dzungar bị [[nhà Thanh]] đánh bại, một nhóm người Yenisei Kirghiz đã bị trục xuất (cùng với một số người Dzungar nói tiếng Öelet hoặc Oirat) đến lưu vực [[sông Nộn]] ở [[Mãn Châu]], [[Đông Bắc Trung Quốc]].<ref>{{cite book|author=Juha Janhunen|title=Manchuria: An Ethnic History|url=https://books.google.com/books?id=vfJiAAAAMAAJ&q=Oelet|year=1996|publisher=Finno-Ugrian Society|isbn=978-951-9403-84-7|pages=111–112}}</ref><ref>{{cite book |url= https://books.google.com/books?id=lFW1BwAAQBAJ&pg=PA831 |title=Atlas of Languages of Intercultural Communication in the Pacific, Asia, and the Americas |date=11 February 2011 |editor1= Stephen A. Wurm |editor2=Peter Mühlhäusler |editor3=Darrell T. Tryon |page= 831 |publisher= de Gruyter|isbn=9783110819724 }}</ref> [[Người Kyrgyz]] ở [[Mãn Châu]] sau đó được biết đến là Phú Dụ Kyrgyz, nhưng nhiều người đã hòa nhập vào dân tộc [[Mông Cổ]] và [[Trung Quốc]]. [[Tiếng Trung]] và tiếng Oirat đã thay thế [[tiếng Kirghiz]] trong thời kỳ [[Mãn Châu Quốc]] như ngôn ngữ kép của người Kyrgyz vùng Nộn.<ref name="Janhunen1996 3">{{cite book|author=Juha Janhunen|title=Manchuria: An Ethnic History|url=https://books.google.com/books?id=vfJiAAAAMAAJ&q=Oirat|year=1996|publisher=Finno-Ugrian Society|isbn=978-951-9403-84-7|page=59}}</ref>
Tiếng Kyrgyz Phú Dụ hiện được nói ở đông bắc [[tỉnh Hắc Long Giang]] của Trung Quốc, trong và xung quanh [[Phú Dụ|huyện Phú Dụ]], [[Tề Tề Cáp Nhĩ]] (300 km về phía tây bắc [[Cáp Nhĩ Tân]]) bởi một số ít người nói thụ động được phân loại là quốc tịch [[Kyrgyzstan]].▼
▲Tiếng Kyrgyz Phú Dụ hiện được nói ở đông bắc [[tỉnh Hắc Long Giang]] của Trung Quốc, trong và xung quanh [[Phú Dụ|huyện Phú Dụ]], [[Tề Tề Cáp Nhĩ]] (300 km về phía tây bắc [[Cáp Nhĩ Tân]]) bởi một số ít người nói thụ động được phân loại là quốc tịch [[Kyrgyzstan]].<ref>{{Harvnb|Hu|Imart|1987|p=1}}</ref>
==Âm vị==
Mặc dù phân tích âm vị hoàn chỉnh của Girgis đã không được hoàn thành,<ref>{{Harvnb|Hu|Imart|1987|p=11}}</ref> Hu và Imart đã thực hiện nhiều quan sát về hệ thống âm thanh trong mô tả dự kiến của họ về ngôn ngữ. Họ mô tả Girgis có các nguyên âm ngắn được ghi chú là "a, ï, i, o, ö, u, ü" tương ứng gần với [[Bảng mẫu tự ngữ âm quốc tế|IPA]] [a, ə, ɪ, ɔ, œ, ʊ, ʉ], với cách làm tròn tối thiểu và khuynh hướng tập trung hóa.<ref>{{Harvnb|Hu|Imart|1987|pp=8–9}}</ref> Độ dài nguyên âm là âm vị và xảy ra như một kết quả của xóa bỏ phụ âm (Girgis /pʉːn/ so với Kyrgyz /byɡyn/). Mỗi nguyên âm ngắn có một nguyên âm dài tương đương, với sự bổ sung của /e/. Girgis hiển thị sự hài hòa nguyên âm cũng như sự hòa hợp phụ âm.<ref>{{Harvnb|Hu|Imart|1987|pp=24–25}}</ref> Các phụ âm trong Girgis, bao gồm các biến thể của dị âm đồng vị, là [p, b, ɸ, β, t, d, ð, k, q, ɡ, h, ʁ, ɣ, s, ʃ, z, ʒ, dʒ, tʃ, m, n, ŋ, l, r, j]. Girgis không hiển thị sự khác biệt về âm vị giữa bộ dừng /p, t, k/ và /b, d, ɡ/; các điểm dừng này cũng có thể được chuyển thành [pʰ, tʰ, kʰ] trong các từ mượn tiếng Trung.<ref>{{Harvnb|Hu|Imart|1987|pp=11–13}}</ref>
==Những người nói==
Năm 1980, Girgis Phú Dụ đã được đa số người lớn trong cộng đồng khoảng một trăm gia đình
[[Tập tin:Fuyukyrgyz.gif|thumb|
== Xem thêm ==
* [[Kyrgyz ở Trung Quốc]]
==Ghi chú==
{{Reflist}}
==Tham khảo==
* {{Citation | last1 = Hu | first1 = Zhen-hua | last2 = Imart | first2 = Guy | title = Fu-Yü Gïrgïs: A tentative description of the easternmost Turkic language | year = 1987 | publisher = [[Indiana University]] Research Institute for Inner Asian Studies | location = [[Bloomington, Indiana]]}}
* {{Citation | last1 = Li | first1 = Yongsŏng | last2 = Ölmez | first2 = Mehmet | last3 = Kim | first3 = Juwon | title = Some Newly Identified Words in Fuyu Kirghiz (Part 1) | journal = Ural-Altaische Jahrbücher | publisher = Neue Folge | year = 2007 | volume = 21 | pages = 141–169}}
{{tham khảo}}
| |||