Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Afghanistan”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Không có tóm lược sửa đổi
Dòng 154:
| 4 = ɡ|ˈ
| 23 = n
}};<ref>These pronunciations involve assimilation, wherein /f/ becomes its assimilated allophone [v] before a voiced consonant.</ref> [[Tiếng Pashtun|Pashto]] / [[Tiếng Dari|Dari]]: {{Lang|ps|افغانستان}}, {{Lang|prs-Latn|Afġānestān}} ) là một [[Quốc gia nội lục|quốc gia miền núi không giáp biển]] ở ngã tư [[Trung Á|Trung]] và [[Nam Á]]. Afghanistan giáp với [[Pakistan]] ở phía đông và nam, [[Iran]] ở phía tây, [[Turkmenistan]], [[Uzbekistan]], và [[Tajikistan]] ở phía bắc, và [[Trung Quốc]] ở phía đông bắc. Có diện tích {{Convert|652000|km2|sqmi}}, nó là một quốc gia miền núi với đồng bằng ở phía bắc và tây nam. [[Kabul]] là thủ đô và thành phố lớn nhất nước này, với dân số ước tính khoảng 4,6 triệu người chủ yếu gồm các dân tộc [[Người Pashtun|Pashtun]], [[Người Tajik|Tajiks]], [[Người Hazara|Hazaras]] và [[Người Uzbek|Uzbek]]. Cái tên Afghanistan có nghĩa "Vùng đất của [[dân tộc Pashtun|người Afghan]]". Afghanistan hiện được quản lý bởi Tiểu vương quốc Hồi giáo Afghanistan do [[Taliban]] kiểm soát, sau sự sụp đổ của nhà nước Cộng hòa Hồi giáo Afghanistan được quốc tế công nhận vào ngày 15 tháng 8 năm 2021.
 
Con người đã sống ở khu vực ngày nay là Afghanistan ít nhất 50.000 năm trước.<ref name="JFS">{{Chú thích bách khoa toàn thư|url=http://encarta.msn.com/text_761569370___42/Afghanistan.html|title=Afghanistan&nbsp;– John Ford Shroder, University of Nebraska|publisher=Encarta|accessdate=19 May 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20040717092902/http://encarta.msn.com/text_761569370___42/Afghanistan.html|archivedate=17 July 2004}}</ref> [[Thời đại đồ đá mới|Con người định cư]] xuất hiện trong khu vực này cách đây 9.000 năm, phát triển dần dần thành [[Văn minh lưu vực sông Ấn|nền văn minh lưu vực sông Ấn]] (địa điểm [[Shortugai]] [[Nền văn minh Oxus|), nền văn minh Oxus]] (địa điểm Dashlyji), và [[nền văn minh Helmand]] ([[Mundigak|địa điểm Mundigak]]) trong giai đoạn thiên niên kỷ thứ 3 TCN.<ref name="Combined-2">{{Chú thích|isbn=978-0-19-882905-8}}; {{Chú thích|isbn=978-1-107-11162-2}}</ref> [[Người Ấn-Arya]] di cư từ khu vực [[Bactria]] - [[Margiana]] [[Càn-đà-la|đến Gandhara]], tiếp theo là sự trỗi dậy của [[Văn hóa Yaz|nền văn hóa Yaz I]] trong [[Thời đại đồ sắt|thời kỳ đồ sắt]] (khoảng 1500–1100 TCN),<ref>{{Chú thích sách|title=The Horse, the Wheel, and Language: How Bronze-Age Riders from the Eurasian Steppes Shaped the Modern World|last=Anthony|first=David W.|publisher=Princeton University Press|year=2007|isbn=978-0691058870|page=454|author-link=David W. Anthony}}</ref> đã gắn liền với nền văn hóa được mô tả trong [[Avesta]], văn bản tôn giáo cổ của [[Hỏa giáo]].<ref>{{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=tzU3RIV2BWIC|title=Encyclopedia of Indo-European Culture|last=Mallory|first=J.P.|last2=Adams|first2=Douglas Q.|publisher=Taylor & Francis|year=1997|isbn=1884964982|edition=illustrated|page=310}}</ref> Khu vực này, sau đó được gọi là "[[Ariana]]", rơi vào tay [[Đế quốc Achaemenes|người Ba Tư Achaemenid]] vào thế kỷ thứ 6 TCN. Người Ba Tư sauddos đã chinh phục các khu vực ở phía đông đến tận thung lũng sông Hằng. [[Alexandros Đại đế|Alexander Đại đế]] xâm chiếm khu vực này trong thế kỷ thứ 4 TCN, và kết hôn với [[Roxana]] ở Bactria trước khi ông thực hiện [[Chiến dịch Cophen|chiến dịch thung lũng Kabul]], nơi ông chiến đấu với các bộ lạc [[Aspasioi]] và Assakan. [[Vương quốc Hy Lạp-Bactria]] trở thành phần cuối phía đông của [[Thời kỳ Hy Lạp hóa|thế giới Hy Lạp]]. Sau cuộc chinh phục của người da đỏ [[Đế quốc Maurya|Maurya]][[Phật giáo ở Afghanistan|, Phật giáo]] và [[Ấn Độ giáo ở Afghanistan|Ấn Độ giáo đã]] phát triển mạnh mẽ trong khu vực này trong nhiều thế kỷ. Hoàng đế [[Đế quốc Quý Sương|Kushan]] [[Kanishka]], người trị vì hai thủ đô [[Kapisi]] và [[Puruṣapura]], đã đóng một vai trò quan trọng trong việc truyền bá [[Đại thừa|Phật giáo Đại thừa]] đến Trung Quốc và Trung Á. Nhiều triều đại Phật giáo khác cũng bắt nguồn từ khu vực này, bao gồm [[Kidarites]], [[Hephthalites]], [[Alkhons]], [[Nezak|Nezaks]], [[Zunbils]] và [[Turk Shahi|Turk Shahis]].
Dòng 733:
[[Thể loại:Quốc gia thành viên Tổ chức Hợp tác Hồi giáo]]
[[Thể loại:Quốc gia châu Á]]
<references group="lower-alpha" />