Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Campuchia”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Không có tóm lược sửa đổi Thẻ: Trình soạn thảo mã nguồn 2017 |
Không có tóm lược sửa đổi Thẻ: Trình soạn thảo mã nguồn 2017 |
||
Dòng 187:
=== Cộng hòa Khmer (1970-1975) ===
{{multiple image
| caption_align = left
| header_align = center
| align = left
| direction = vertical
| width = 215
| image1 = US aircraft LORAN bombing over Cambodia c1973.JPG
| caption1 = Hàng chục nghìn người đã thiệt mạng trong [[Chiến dịch Thỏa thuận Tự do|việc Hoa Kỳ ném bom Campuchia]] từ năm 1970 đến năm 1973.<ref>{{cite journal|last1=Owen |first1=Taylor |last2=Kiernan |first2=Ben |title=Bombs Over Cambodia |journal=The Walrus |date=October 2006 |url=http://www.yale.edu/cgp/Walrus_CambodiaBombing_OCT06.pdf |pages=32–36 |quote=The evidence of survivors from many parts of [Cambodia] suggests that at least tens of thousands, probably in the range of 50,000 to 150,000 deaths, resulted from the US bombing campaigns ..." |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20160420220434/http://www.yale.edu/cgp/Walrus_CambodiaBombing_OCT06.pdf |archive-date=20 April 2016 }} See {{cite web|author-link1=Ben Kiernan |last1=Kiernan |first1=Ben |last2=Owen |first2=Taylor |url=http://apjjf.org/2015/13/16/Ben-Kiernan/4313.html |title=Making More Enemies than We Kill? Calculating U.S. Bomb Tonnages Dropped on Laos and Cambodia, and Weighing Their Implications |work=The Asia-Pacific Journal |date=26 April 2015 |access-date=19 September 2016 }}</ref>
| image2 = Marines deploy at LZ Hotel.jpg
| caption2 = [[Chiến dịch Eagle Pull]]
| image3 =
| caption3 =
}}
Khi đến thăm Bắc Kinh năm 1970, Sihanouk đã bị Thủ tướng [[Lon Nol]] và Vương tử Sisowath [[Sisowath Sirik Matak|Sirik Matak]] [[Đảo chính Campuchia 1970|lật đổ trong một cuộc đảo chính quân sự]]. Sự ủng hộ của Hoa Kỳ đối với cuộc đảo chính vẫn chưa được chứng minh.<ref>Clymer, K. J., ''The United States and Cambodia'', Routledge, 2004, p.22</ref> Tuy nhiên, ngay khi cuộc đảo chính hoàn tất, chế độ mới đã ngay lập tức yêu cầu cộng sản Việt Nam rời Campuchia. Việc này đã khiến chế độ mới có được sự ủng hộ chính trị của Hoa Kỳ. Các lực lượng Bắc Việt và Việt Cộng, với nỗ lực tuyệt vọng để giữ lại các mật khu và đường tiếp tế từ Bắc Việt, ngay lập tức mở các cuộc tấn công vũ trang vào chính phủ mới. Nhà vua kêu gọi các tín đồ của mình giúp đỡ trong việc lật đổ chính phủ mới này, khiến cuộc [[Nội chiến Campuchia|nội chiến]] được đẩy mạnh.<ref name="SIHNK">{{Chú thích sách|url=https://archive.org/details/mywarwithcia00noro|title=My War with the CIA, The Memoirs of Prince Norodom Sihanouk as related to Wilfred Burchett|last=Norodom Sihanouk|publisher=Pantheon Books|year=1973|isbn=0-394-48543-2|author-link=Norodom Sihanouk}}</ref>
Hàng 215 ⟶ 229:
Tháng 11 năm 1978, quân đội Việt Nam [[Chiến tranh biên giới Tây Nam|tấn công vào Campuchia]] để đối phó với các cuộc tấn công ở biên giới của Khmer Đỏ.<ref name="CGG">{{Chú thích web|url=https://cambodiangenocide.org/definition-of-genocide|tựa đề=A Brief History of the Cambodian Genocide|nhà xuất bản=cambodiangenocide.org|ngày truy cập=ngày 17 tháng 1 năm 2018|archive-date = ngày 18 tháng 1 năm 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180118064702/https://cambodiangenocide.org/definition-of-genocide}}</ref> [[Cộng hòa Nhân dân Campuchia|Cộng hòa Nhân dân Kampuchea]] (PRK), một quốc gia [[Khối phía Đông|thân Liên Xô]] do Đảng Cách mạng Nhân dân Kampuchea lãnh đạo được thành lập. Đây là đảng do người Việt Nam thành lập vào năm 1951, và do một nhóm lãnh đạo Khmer Đỏ trốn khỏi Campuchia để tránh bị Pol Pot và Ta Mok thanh trừng đứng đầu.<ref>[[Cambodia#Morris|Morris]], p. 220</ref> Đảng này hoàn toàn đi theo quân đội Việt Nam và chịu sự chỉ đạo của đại sứ Việt Nam tại Phnom Penh. Việt Nam và Liên Xô cung cấp vũ khí cho tổ chức này.<ref name="Daniel Bultmann 20152">Bultmann, Daniel (2015) ''Inside Cambodian Insurgency. A Sociological Perspective on Civil Wars and Conflict'', Ashgate: Burlington, VT/Farnham, UK, {{ISBN|9781472443076}}.</ref>
Đối lập với nhà nước mới được thành lập, một chính phủ lưu vong được gọi là [[Liên minh chính phủ Kampuchea Dân chủ|Chính phủ Liên minh Dân chủ Kampuchea]] (CGDK) được thành lập vào năm 1981 từ ba phe phái.<ref name="Daniel Bultmann 20152"/> Chính phủ này bao gồm Khmer Đỏ, một phe bảo hoàng do Sihanouk lãnh đạo, và [[Mặt trận dân tộc giải phóng nhân dân Khmer|Mặt trận Giải phóng Dân tộc Nhân dân Khmer]]. Sự tồn tại của nó được Liên Hợp Quốc công nhận. Đại diện của Khmer Đỏ tại LHQ, Thiounn Prasith được giữ lại nhưng ông phải làm việc với sự tham vấn của đại diện các đảng phi cộng sản Campuchia.<ref>{{Chú thích web|url=http://gsp.yale.edu/autobiography-thiounn-prasith|tựa đề=Autobiography of Thiounn Prasith – Cambodian Genocide Program – Yale University|nhà xuất bản=|ngày truy cập=ngày 28 tháng 10 năm 2014}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20110511225016/http://disarmament.un.org/Library.nsf/d7ae8ea134b27b838525755c00537cf2/f5b3eb8b58ae67c7852575a100632a27/%24FILE/A-40-PV69.pdf Provisional verbatim record of the sixty-ninth meeting]. United Nations, General Assembly, New York, ngày 8 tháng 11 năm 1985.</ref> Việc Việt Nam từ chối rút quân khỏi Campuchia đã dẫn đến [[trừng phạt kinh tế|các biện pháp trừng phạt kinh tế]]<ref>{{Chú thích báo|url=http://heinonline.org/HOL/LandingPage?handle=hein.journals/dsptch5&div=58&id=&page=|title=Lifting the US embargo against Cambodia|date=ngày 20 tháng 1 năm 1992|publisher=Department of State Dispatch 54}}</ref> của Hoa Kỳ và các đồng minh
[[Campuchia hiện đại|Các nỗ lực hòa bình]] cho Campuchia bắt đầu ở Paris vào năm 1989 dưới thời [[Cộng hòa Nhân dân Campuchia|Nhà nước Campuchia]], lên đến đỉnh điểm vào hai năm sau đó vào tháng 10 năm 1991 trong [[Hiệp định hòa bình Paris 1991|Thỏa thuận Hòa bình Toàn diện Paris]]. Liên Hợp Quốc được giao nhiệm vụ thực thi một lệnh ngừng bắn và đối phó với người tị nạn và giải trừ quân bị, và bộ phận LHQ làm việc này được gọi là [[Cơ quan chuyển tiếp Liên Hợp Quốc tại Campuchia|Cơ quan Chuyển tiếp Liên Hợp Quốc tại Campuchia]] (UNTAC).<ref name="USDOS3">{{Chú thích web|url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/2732.htm|tựa đề=Country Profile of Cambodia|ngày=ngày 13 tháng 6 năm 2012|nhà xuất bản=State.gov|ngày truy cập=ngày 16 tháng 3 năm 2013}}</ref>
Hàng 221 ⟶ 235:
=== Phục hồi chế độ quân chủ ===
{{chính|Norodom Sihanouk}}
Năm 1993, [[Norodom Sihanouk]] được phục hồi trở lại làm [[Quốc vương Campuchia]], nhưng tất cả quyền lực nằm trong tay chính phủ được thành lập sau cuộc bầu cử do UNTAC bảo trợ. Sự ổn định được thiết lập sau cuộc xung đột đã bị lung lay vào năm 1997 bởi một [[Xung đột Campuchia (1997)|cuộc đảo chính]] do đồng Thủ tướng Hun Sen lãnh đạo chống lại các đảng không phải cộng sản trong chính phủ.<ref name="97COUP">[https://web.archive.org/web/20070627054853/http://cambodia.ohchr.org/Documents/Statements%20and%20Speeches/English/40.pdf STATEMENT BY AMBASSADOR THOMAS HAMMARBERG, SPECIAL REPRESENTATIVE OF THE SECRETARY-GENERAL OF THE UNITED NATIONS FOR HUMAN RIGHTS IN CAMBODIA]. UN OHCHR Cambodia (ngày 9 tháng 7 năm 1997)</ref> Sau khi chính phủ ổn định dưới thời Hun Sen, Campuchia được gia nhập [[Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á]] (ASEAN) vào ngày 30 tháng 4 năm 1999.<ref name="enlargement">{{Chú thích sách|title=ASEAN Enlargement: impacts and implications|last=Carolyn L. Gates|last2=Mya Than|publisher=Institute of Southeast Asian Studies|year=2001|isbn=978-981-230-081-2}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=http://www.asean.org/3338.htm|tựa đề=Statement by the Secretary-General of ASEAN Welcoming the Kingdom of Cambodia as the Tenth Member State of ASEAN: ngày 30 tháng 4 năm 1999, ASEAN Secretariat|năm=2008|website=ASEAN Secretariat|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20110511153639/http://www.asean.org/3338.htm|ngày lưu trữ=ngày 11 tháng 5 năm 2011|ngày truy cập=ngày 28 tháng 8 năm 2009}}</ref> Trong những năm gần đây, các nỗ lực tái thiết đã tiến triển và dẫn đến một số ổn định chính trị thông qua chế độ dân chủ [[Hệ thống đa đảng|đa đảng]] theo [[Quân chủ lập hiến|chế độ quân chủ lập hiến]].<ref name="CIACB22"/> Mặc dù sự cai trị của Hun Sen gây ra nhiều vi phạm nhân quyền và tham nhũng,<ref name="Strangio">{{Chú thích sách|title=Hun Sen's Cambodia|last=Strangio|first=Sebastian|date=2014|publisher=Yale University Press|isbn=978-0-300-19072-4}}</ref> hầu hết công dân Campuchia trong suốt những năm 2000 vẫn chấp nhận chính phủ này; các cuộc phỏng vấn với những người dân nông thôn Campuchia vào năm 2008 cho thấy họ ưa thích một hiện trạng ổn định hơn là các thay đổi có thể gây ra bạo lực.<ref>{{Chú thích sách|url=https://books.google.com.ph/books?id=C3bsidxFIuEC|title=Cambodia's Curse: The Modern History of a Troubled Land|last=Brinkley|first=John|date=2011|publisher=Hachette UK|isbn=978-1-4596-2493-1|pages=460–463|quote=[Javier Merelo de Barbera] spoke to dozens of [villagers] during the 2008 election campaign, and he said he observed a constant theme: 'People were very afraid of the CCP losing. They were very afraid of change.' After all, for centuries change in Cambodia has generally led to misery or death.|access-date=ngày 17 tháng 11 năm 2019}}</ref>
[[Kinh tế Campuchia|Nền kinh tế Campuchia]] tăng trưởng nhanh chóng trong những năm 2000 và 2010,<ref>{{Chú thích web|url=https://www.phnompenhpost.com/business/imf-cambodias-economic-growth-be-highest-asean|tựa đề=IMF: Cambodia's economic growth to be highest in Asean|tác giả=Sarath|tên=Sorn|website=www.phnompenhpost.com|ngôn ngữ=en|ngày truy cập=2021-07-17}}</ref> và nước này nhận được sự hỗ trợ đầu tư và phát triển cơ sở hạ tầng đáng kể từ [[Quan hệ Campuchia – Trung Quốc|Trung Quốc]] trong khuôn khổ [[Một vành đai, Một con đường|Sáng kiến Vành đai và Con đường]].<ref>{{Chú thích web|url=https://www.dw.com/en/how-chinese-money-is-changing-cambodia/a-50130240|tựa đề=How Chinese money is changing Cambodia {{!}} DW {{!}} 22.08.2019|tác giả=Welle (www.dw.com)|tên=Deutsche|website=DW.COM|ngôn ngữ=en-GB|ngày truy cập=2021-07-17}}</ref>
[[Tập tin:CNRP_protesters_raise_flags.jpg|nhỏ|[[Biểu tình Campuchia 2013–2014|Các cuộc biểu tình chống chính phủ]] ủng hộ đảng đối lập [[Đảng Cứu quốc Campuchia|CNRP]] đã diễn ra ở Campuchia sau cuộc [[Tổng tuyển cử Campuchia 2013|tổng tuyển cử năm 2013]].]]
Là một tòa án xét xử tội ác chiến tranh do Liên Hợp Quốc hậu thuẫn, [[Tòa án Đặc biệt Tư pháp Campuchia|Tòa án Khmer Đỏ]] đã tìm cách điều tra các tội ác đã xảy ra trong thời kỳ Kampuchea Dân chủ và truy tố các nhà lãnh đạo của nó. Tuy nhiên, Hun Sen đã phản đối các cuộc xét xử hoặc điều tra mở rộng đối với các cựu quan chức Khmer Đỏ.<ref>{{Chú thích web|url=http://www.voanews.com/english/news/Cambodian-Premier-says-No-More-Khmer-Rouge-Trials-105873293.html|tựa đề=Cambodian Premier says No More Khmer Rouge Trials | News | English|tác giả=Carmichael, Robert|nhà xuất bản=Voanews.com|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20111108230947/http://www.voanews.com/english/news/Cambodian-Premier-says-No-More-Khmer-Rouge-Trials-105873293.html|ngày lưu trữ=8 November 2011|url-status=dead|ngày truy cập=15 March 2013}}</ref> Vào tháng 7 năm 2010, [[Kang Kek Iew]] là thành viên Khmer Đỏ đầu tiên bị kết tội [[Tội ác chiến tranh|chiến tranh]] và [[tội ác chống lại loài người]] trong vai trò cựu chỉ huy của [[Bảo tàng diệt chủng Tuol Sleng|trại tiêu diệt S21]] và đã bị kết án tù chung thân.<ref name="De Launey BBC 2010">{{Chú thích báo|last=De Launey|first=Guy|date=26 July 2010|title=Khmer Rouge Prison Chief Duch Found Guilty|work=BBC News|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-10757320|access-date=16 March 2013}}</ref><ref>{{Chú thích báo|date=3 February 2012|title=Leader of Khmer Rouge torture prison gets life sentence|work=[[CNN]]|url=http://www.cnn.com/2012/02/03/world/asia/cambodia-duch-appeal/index.html}}</ref> Vào tháng 8 năm 2014, tòa án đã kết án [[Khieu Samphan]], cựu nguyên thủ quốc gia 83 tuổi của chế độ, và [[Nuon Chea]], 88 tuổi, người có tư tưởng chính của nó, tù chung thân về tội ác chiến tranh vì vai trò của họ trong vụ khủng bố đất nước. trong những năm 1970. Các phiên tòa bắt đầu vào tháng 11 năm 2011. Cựu Bộ trưởng Ngoại giao [[Ieng Sary]] qua đời vào năm 2013, trong khi vợ ông, Bộ trưởng Các vấn đề xã hội [[Ieng Thirith]], được cho là không đủ khả năng để hầu tòa do chứng mất trí nhớ vào năm 2012.
Sau cuộc [[Tổng tuyển cử Campuchia 2013|tổng tuyển cử ở Campuchia năm 2013]], các cáo buộc gian lận cử tri từ đảng đối lập Đảng [[Đảng Cứu quốc Campuchia|Cứu nguy Quốc gia Campuchia]] đã dẫn đến [[Biểu tình Campuchia 2013–2014|các cuộc biểu tình chống chính phủ lan rộng kéo dài]] sang năm sau. Các cuộc biểu tình kết thúc sau một cuộc đàn áp của lực lượng chính phủ.<ref name=":3">{{Chú thích báo|last=Thul|first=Prak Chan|date=6 September 2013|title=As protest looms, Cambodia's strongman Hun Sen faces restive, tech-savvy youth|work=Reuters UK|url=http://uk.reuters.com/article/uk-cambodia-youth-idUKBRE98500G20130906|access-date=14 February 2014}}</ref><ref>{{Chú thích báo|last=Fuller|first=Thomas|date=2014-01-05|title=Cambodia Steps Up Crackdown on Dissent With Ban on Assembly|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2014/01/06/world/asia/cambodia-crackdown-on-dissent.html|access-date=2021-07-17|issn=0362-4331}}</ref>
[[Đảng Cứu quốc Campuchia|Đảng Cứu hộ Quốc gia Campuchia]] đã bị giải thể trước [[Tổng tuyển cử Campuchia 2018|cuộc tổng tuyển cử Campuchia năm 2018]] và Đảng [[Đảng Nhân dân Campuchia|Nhân dân Campuchia]] cầm quyền cũng ban hành các biện pháp hạn chế chặt chẽ hơn trên [[Truyền thông Campuchia|các phương tiện thông tin đại chúng]].<ref>{{Chú thích web|url=https://www.hrw.org/news/2020/11/02/cambodias-government-should-stop-silencing-journalists-media-outlets|tựa đề=Cambodia's Government Should Stop Silencing Journalists, Media Outlets|ngày=2020-11-02|website=Human Rights Watch|ngôn ngữ=en|ngày truy cập=2021-04-16}}</ref> CPP đã giành được mọi ghế trong Quốc hội mà không có phe đối lập lớn, củng cố một cách hiệu quả [[Hệ thống đơn đảng|chế độ độc đảng]] ''trên thực tế'' ở nước này.<ref>{{Chú thích web|url=http://www.theguardian.com/world/2018/jul/29/cambodia-hun-sen-re-elected-in-landslide-victory-after-brutal-crackdown|tựa đề=Cambodia: Hun Sen re-elected in landslide victory after brutal crackdown|ngày=2018-07-29|website=the Guardian|ngôn ngữ=en|ngày truy cập=2021-07-17}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=https://www.opendemocracy.net/en/authoritarian-rule-shedding-its-populist-skin-in-rural-cambodia/|tựa đề=Authoritarian rule shedding its populist skin in rural Cambodia|website=openDemocracy|ngôn ngữ=en|ngày truy cập=2021-04-16}}</ref>
[[Đại dịch COVID-19 tại Campuchia|Đại dịch COVID-19 toàn cầu lây lan sang Campuchia]] vào đầu năm 2020. Mặc dù đã giảm thiểu sự lây lan của căn bệnh này trong phần lớn năm 2020<ref>{{Chú thích web|url=http://www.theguardian.com/world/2020/dec/16/thailand-cambodia-covid-19-cases-deaths-low|tựa đề=How have Thailand and Cambodia kept Covid cases so low?|ngày=2020-12-16|website=the Guardian|ngôn ngữ=en|ngày truy cập=2021-07-17}}</ref> hệ thống y tế của đất nước đã bị căng thẳng do một đợt bùng phát lớn vào đầu năm 2021, điều này đã dẫn đến một số đợt [[Phong tỏa do COVID-19|phong tỏa]].<ref>{{Chú thích web|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/4/15/uk-covid-variant-pushes-cambodia-to-brink-of-national-tragedy|tựa đề=COVID variant pushes Cambodia to brink of 'national tragedy'|tác giả=Bopha|tên=Phorn|website=www.aljazeera.com|ngôn ngữ=en|ngày truy cập=2021-07-17}}</ref> Nó cũng có tác động kinh tế nghiêm trọng, với [[Tác động của đại dịch COVID-19 đối với du lịch|ngành du lịch]] đặc biệt bị ảnh hưởng do [[Hạn chế đi lại liên quan đến đại dịch COVID-19|các hạn chế về du lịch quốc tế]].<ref>{{Chú thích web|url=https://thediplomat.com/2020/06/cambodians-reclaim-angkor-wat-as-global-lockdowns-continue-to-bite/|tựa đề=Cambodians Reclaim Angkor Wat as Global Lockdowns Continue to Bite|tác giả=Hunt|tên=Luke|website=thediplomat.com|ngôn ngữ=en-US|ngày truy cập=2021-07-17}}</ref>
== Chính trị ==
| |||