|
[[Phạm Ngạn]]: một tướng lĩnh kiệt xuất của phong trào [[Tây Sơn]]
==Hành trạng==
[[Phạm Ngạn]] là em của Thái bảo [[Phạm Văn Tham]], có chị gái lấy [[Thái Đức]] Nguyễn Văn Nhạc.
Trong giai đoạn đầu của khởi nghĩa Tây Sơn, Phạm Ngạn cùng các tướng [[Lê Văn Hưng]], [[Nguyễn Quang Huy]] thường theo đường bộ từ Phú Yên đánh vào Diên Khánh, Bình Thuận, Phiên Trấn.
[[Đại Nam Thực Lục]] viết:
[[Đại Nam Thực Lục]] viết: "''Tháng 2, năm 1778, Tổng đốc giặc là Chu đem thủy binh phá cướp những địa phương ven sông ở Trấn Biên (Biên Hòa) và Phiên Trấn (Gia Định). Hộ giá giặc là [[Phạm Ngạn]] lại từ Quy Nhơn đến đạo Hòa Nghĩa. Trần Phượng chống đánh ở sông Phúc Lộc không được"''. (ĐNTL Tập 1, trang 213)
Trong giai đoạn này ông thường giao chiến với các tướng [[Tống Phúc Hiệp]], [[Tống Phúc Hòa]], [[Lý Tài]], [[Tôn Thất Dụ]] và [[Chu Văn Tiếp]]. Do lập được nhiều quân công, Phạm Ngạn được phong làm Hộ giá Thượng Tướng quân, sử nhà Nguyễn ghi ông là Hộ giá Phạm Ngạn.
[[Đại Nam Thực Lục]] viết:
[[Đại Nam Thực Lục]] viết: "''Mùa hạ tháng 5, năm 1778, [[Lê Văn Quân]] đem thủy binh cùng giặc giao chiến, đánh được luôn. [[Đỗ Thanh Nhân]] cũng đem quân hợp đánh, chém được Tư khấu giặc là Oai ở Bến Nghé, cướp được hết chiến thuyền. Nguyễn Văn Hoằng tiến quân đến Đồng Nai [Lộc Dã] (thuộc Biên Hòa), đánh vỡ quân giặc, chém được tướng là Liêm và Lăng (hai người đều không rõ họ), thu phục được Trấn Biên. Tướng giặc [[Phạm Ngạn]] chạy về Quy Nhơn. Gia Định dẹp xong. Lê Văn Quân đem binh tiến đánh được Bình Thuận"''. (ĐNTL Tập 1, trang 213)
Trong đợt tấn công lần thứ ba vào Gia Định của Tây Sơn, trong khi Tây Sơn vương [[Nguyễn Văn Nhạc]], Long Nhương Tướng quân [[Nguyễn Văn Huệ]] thắng trận trên đường thủy thì mặt bộ Phạm Ngạn bị phục binh tại cầu Tham Lương. Tướng Hòa Nghĩa là [[Trần Công Chương]] giết chết Phạm Ngạn, đổi lại bên phía Nam triều Tham tán [[Hồ Công Siêu]] cũng trúng đạn chết.
Để báo thù, Nguyễn Văn Nhạc đã hạ lệnh giết hết người Hoa ở cù lao Phố (còn gọi là Đông Phố), khiến dân chúng ở đấy một tháng trời không dám ăn cá vì sợ ăn phải thịt người.
[[Đại Nam Thực Lục]] viết:
[[Đại Nam Thực Lục]] viết: "''Mùa hạ, tháng 4, năm 1782 tiết chế dinh Bình Thuận là [[Tôn Thất Dụ]] đem Tả chi [[Trần Xuân Trạch]], thuộc tướng là [[Trần Văn Tự]], và thuộc tướng đạo Hòa Nghĩa là [[Trần Công Chương]] vào cứu viện. Gặp tiền binh của giặc, ập đánh, chém được hộ giá giặc là Phạm Ngạn ở cầu Tham Lương. Tham tán [[Hồ Công Siêu]] bị súng giặc bắn chết. Nguyễn Văn Nhạc nghe tin Ngạn chết, đau như mất hai tay, cho rằng đạo quân Hòa Nghĩa toàn người Thanh, bèn sai bắt hết người Thanh hơn một vạn người ở Gia Định, không kể là lính là dân hay là người buôn bán, đều giết hết mà quăng xác đầy sông. Hơn một tháng trời, không ai dám ăn tôm cá và uống nước sông. Sự tàn sát thê thảm đến thế ! (Công Siêu được truy tặng là Tham khám)"''. (ĐNTL Tập 1, trang 219)
==Nhận định==
| 