7.840
lần sửa đổi
→Những cải cách ban đầu
nKhông có tóm lược sửa đổi |
|||
|
== Hành chính và chính trị ==
=== Những cải cách ban đầu ===
[[File:Tang XianZong.jpg|thumb|upright|Chân dung [[Đường Huyền Tông]] đội [[mũ cánh chuồn]].]]
Sau khi lên ngôi, [[Đường Thái Tông]] thực hiện nhiều cải cách nhằm giải quyết các vấn đề nội bộ từng là mối họa của các triều đại trước đó. Ông tham khảo luật cũ triều Tùy để san định bộ pháp điển mới, gọi là ''Đường luật'' (唐律), trở thành cơ sở cho hệ thống luật pháp của các triều đại sau này và các nước lân bang như Việt Nam, Nhật Bản và Triều Tiên.{{sfn|Ebrey|Walthall|Palais|2006|p=91}} Bộ ''Đường luật'' sớm nhất còn tồn tại đến ngày nay, "Vĩnh Huy luật sớ", ban hành vào năm 653, gồm 12 quyển chia thành 500 điều, quy định các tội danh và hình phạt khác nhau, với thứ tự khung hình phạt từ nhẹ nhất đến nặng nhất là "si hình" (đánh roi), "trượng hình" (đánh trượng), "lưu hình" (đày), "đồ hình" (lao động khổ sai) và "tử hình" (giết).{{sfn|Ebrey|1999|pp=111–112}}
Luật nhà Đường nhìn chung tuy khoan dung hơn luật pháp các triều đại trước, song vẫn phản ánh sự phân biệt đẳng cấp và giai cấp, ví dụ nếu tôi tớ giết chủ hoặc cháu giết chú, hình phạt sẽ khác với chủ giết tớ, hoặc chú giết cháu.{{sfn|Ebrey|1999|p=112}} Tóm lại, nếu một người nằm trong diện "bát nghị"{{efn|''Bát nghị'': tám loại người nếu phạm tội nặng thì trước khi xét xử phải được phép của vua và khi kết tội phải tâu lên vua để vua định đoạt. ''[[Lê triều hình luật]]'' của nhà [[Nhà Lê sơ|Lê sơ]] (dựa trên Đường luật) quy định tám loại người đó:
#Những người thân thuộc của vua (nghị thân).
#Những người giúp đỡ vua lâu ngày (nghị cố).
#Những người có chức tước lớn (nghị quý).
#Những người siêng năng cần mẫn trong chức vụ (nghị cần).
#Những con cháu các triều trước (nghị tôn).}} phạm tội, chỉ cần không phạm phải một trong [[thập ác]], đều có thể được giảm nhẹ hoặc miễn chịu hình phạt. Luật pháp nhà Đường là cơ sở hình thành và phát triển của hệ thống pháp luật của Trung Hoa sau này. Hình thức và nội dung cơ bản của ''Đường luật'' tuy phần lớn được giữ nguyên trong pháp điển các triều đại sau này, song một số chỗ đã được sửa chữa và san định, chẳng hạn như những cải thiện về quyền sở hữu tài sản của phụ nữ trong luật lệ nhà Tống.{{sfn|Ebrey|1999|p=158}}{{sfn|Bernhardt|1995|pp=274–275}}
[[File:CMOC Treasures of Ancient China exhibit - tri-coloured figure of a civil official.jpg|thumb|upright|Tượng đất nung của một vị quan mặc Hán phục, đầu vấn khăn phốc, tay cầm hốt.]]
Nhà Đường kế thừa thể chế chính trị nhà Tùy, áp dụng quan chế [[Tam tỉnh lục bộ (Trung Quốc)|Tam tỉnh lục bộ]]. Tam tỉnh là Trung thư tỉnh, Môn hạ tỉnh và Thượng thư tỉnh, có nhiệm vụ biên soạn, xét duyệt và quán triệt chấp hành các chính lệnh, chính sách trung ương. Lục bộ trực thuộc Thượng thư tỉnh, bao gồm Lại bộ, Hộ bộ, Lễ bộ, Binh bộ, Hình bộ, Công bộ, có vai trò thi hành các chính sách, song mỗi bộ đều được giao những nhiệm vụ khác nhau. Hệ thống Tam tỉnh tuy không duy trì lâu dài sau khi nhà Đường chấm dứt, song hệ thống Lục bộ vẫn tồn tại trong suốt quãng thời gian còn lại của chế độ quân chủ Trung Quốc và chỉ bị bãi bỏ khi nhà Thanh (1644–1912) sụp đổ.{{sfn|Fairbank|Goldman|2006|p=78}}
Tuy các vị hoàng đế sáng lập nhà Đường luôn muốn tái hiện lại sự vinh quang của [[nhà Hán]] (202 TCN–220), song tổ chức hành chính nhà Đường về cơ bản mô phỏng hệ thống cũ thời [[Nam–Bắc triều (Trung Quốc)|Nam–Bắc triều]]. Về mặt quân sự, nhà Đường duy trì chế độ phủ binh của nhà [[Bắc Chu]] (thế kỷ thứ 6), binh lính khi thì đóng quân ở Trường An hoặc nơi biên ải, khi thì về địa phương canh tác ruộng đất. Ngoài ra, nhà Đường cũng kế thừa [[chế độ Quân điền]] của triều [[Bắc Ngụy]] (386–534), mặc dù có một vài cải tiến.{{sfn|Ebrey|Walthall|Palais|2006|p=91}}
== Chính sách quân sự và đối ngoại ==
| |||