Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Khoai lang”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Luckas-bot (thảo luận | đóng góp)
n r2.7.1) (Bot: Thêm et:Bataat
PrennAWB (thảo luận | đóng góp)
n clean up using AWB (8032)
Dòng 15:
}}
 
'''Khoai lang''' ([[danh pháp khoahai họcphần]]: '''''Ipomoea batatas''''') là một loài cây [[nông nghiệp]] với các [[rễ củ]] lớn, chứa nhiều tinh bột, có vị ngọt, được gọi là ''củ khoai lang'' và nó là một nguồn cung cấp [[rau ăn củ]] quan trọng, được sử dụng trong vai trò của cả rau lẫn [[lương thực]]. Các lá non và thân non cũng được sử dụng như một loại [[rau]]. Khoai lang có quan hệ họ hàng xa với [[khoai tây]] (''Solanum tuberosum'') có nguồn gốc [[Nam Mỹ]] và quan hệ họ hàng rất xa với [[khoai mỡ]] (một số loài trong chi ''Dioscorea'') là các loài có nguồn gốc từ [[châu Phi]] và [[châu Á]].
 
Chi ''Ipomoea'' có khoai lang, [[rau muống]] (''Ipomoea aquatica'') và một số loài hoa dại được gọi bằng một số tên như [[bìm bìm]] (chung với các chi khác), mặc dù từ này không được dùng để chỉ khoai lang, rau muống. Một vài [[giống cây trồng]] của ''Ipomoea batatas'' cũng được trồng như là [[cây trồng trong nhà]].
Dòng 28:
Ngày nay, khoai lang được trồng rộng khắp trong các khu vực nhiệt đới và ôn đới ấm với lượng nước đủ để hỗ trợ sự phát triển của nó.
 
Theo số liệu thống kê của [[FAO]] năm 2004 thì sản lượng toàn thế giới là 127 triệu tấn [http://faostat.fao.org/faostat/servlet/XteServlet3?Areas=%3E862&Items=122&Elements=51&Years=2004&Format=Table&Xaxis=Years&Yaxis=Countries&Aggregate=&Calculate=&Domain=SUA&ItemTypes=Production.Crops.Primary&language=EN], trong đó phần lớn tại [[Trung Quốc]] với sản lượng khoảng 105 triệu tấn và diện tích trồng là 49.000  km². Khoảng một nửa sản lượng của Trung Quốc được dùng làm thức ăn cho gia súc và gia cầm [http://www.cgiar.org/impact/research/sweetpotato.html].
 
Sản lượng trên đầu người là lớn nhất tại các quốc gia mà khoai lang là mặt hàng lương thực chính trong khẩu phần ăn, đứng đầu là [[quần đảo Solomon]] với 160  kg/người/năm và [[Burundi]] với 130  kg.
 
[[Bắc Carolina]], bang đứng đầu Hoa Kỳ về sản xuất khoai lang, hiện nay cung cấp 40% sản lượng khoai lang hàng năm của quốc gia này.
Dòng 51:
Khoai lang trở thành phổ biến từ rất sớm tại các đảo trên [[Thái Bình Dương]], từ Nhật Bản tới Polynesia. Một lý do có lẽ là nó có thể cho thu hoạch khá sớm nếu như các loại cây trồng khác bị thất thu do bão, lụt. Nó là đặc trưng trong nhiều món ăn ở Nhật Bản, [[Đài Loan]], [[Philippines]] và các quốc gia khác. [[Indonesia]], [[Việt Nam]], [[Ấn Độ]] cùng một số quốc gia châu Á khác cũng là các quốc gia trồng nhiều khoai lang. [[Uganda]] (quốc gia đứng thứ ba sau Indonesia), [[Rwanda]] và một số quốc gia châu Phi khác cũng trồng nhiều khoai lang do nó là một thành phần quan trọng trong khẩu phần ăn tại các quốc gia này. Bắc và Nam Mỹ, quê hương của khoai lang nhưng ngày nay chỉ chiếm không quá 3% sản lượng toàn thế giới. Châu Âu cũng có trồng khoai lang, nhưng sản lượng không đáng kể, chủ yếu tại [[Bồ Đào Nha]] (nguồn: JRT, FAO)
 
Khoai lang đã từng là một phần quan trọng trong khẩu phần ăn tại Hoa Kỳ trong phần lớn lịch sử của quốc gia này, đặc biệt là tại khu vực đông nam. Tuy nhiên, trong những năm gần đây thì nó đã trở nên ít phổ biến hơn. Tiêu thụ bình quân trên đầu người tại Hoa Kỳ ngày nay chỉ khoảng 1,5-2 5–2 kg (4 pao) mỗi năm, trong khi trong thập niên 1920 là 13  kg (31 pao). Kent Wrench viết: "Khoai lang đã gắn liền với thời kỳ khó khăn trong suy nghĩ của tổ tiên chúng ta và khi họ trở nên giàu có đủ để thay đổi thực đơn của mình thì người ta ít ăn khoai lang hơn." (NCSPC)
=== Bệnh dịch ===
{{Bài chính|Danh sách các bệnh dịch hại khoai lang}}
Dòng 80:
Tất cả các phần của cây đều có thể dùng làm thức ăn (khô hay tươi) cho gia súc.
== Y học dân tộc ==
* Các [[rễ khí]] được sử dụng làm chất tăng tiết [[sữa]].
* Lá được dùng để diều trị bệnh đái tháo đường, sổ [[giun móc]], điều trị [[áp xe]] và cầm máu.
* Củ được dùng điều trị hen suyễn.
Dòng 99:
* [http://www.bbc.co.uk/dna/h2g2/A1984421 Bí ẩn về khoai lang]
* [http://www.newhopeseed.com/vegetable/sweet_potato.htm#Growing Thông tin về trồng và thu hoạch khoai lang]
* [http://home.usmo.com/~dougyounkin/sweetpotatoes.html Khoai lang tía]
* [http://www.saturdaymarket.com/nakashima.htm Sáu giống khoai lang] – Diễn giải về 6 giống khoai lang chính, với hình ảnh bên ngoài và bên trong của 4 giống.
* Nhóm Tư vấn Nghiên cứu Nông nghiệp Quốc tế (CGIAR), "[http://www.cgiar.org/impact/research/sweetpotato.html Khoai lang]"
Dòng 108:
* Wrench, K., "[http://www.ncsweetpotatoes.com/index.php?option=com_content&task=view&id=39&Itemid=144 Khoai lang]"
* [http://www.lucidcentral.org/keys/sweetpotato/ Sweetpotato DiagNotes]
* [http://www.milewis.com/sweetpotatofund/ Website của Hiệp hội trồng khoai lang Mississippi]
* [http://sweetpotato.pinkfairywand.com/ Khoai lang], các khác biệt giữa khoai lang và khoai mỡ.
* [http://www.straightdope.com/classics/a990604b.html Trả lời tại Straight Dope về "Khác biệt giữa khoai lang và khoai mỡ"]