|
'''Gaspard Monge, bá tước Péluse''' ([[9 tháng 5]] năm [[1746]] <ref>[http://www.archives.cotedor.fr/jahia/Jahia/archives.cotedor.fr/site/adco/pid/3792 Archives Départementales de la Côte d'or] registre paroissial de Beaune 1745-1746, FRAD021_057_MI05R027, vue n° 174</ref> – [[28 tháng 7]] năm [[1818]]) là một [[nhà toán học]], [[nhà cách mạng]] người [[Pháp]] và được coi là cha đẻ của [[hình học hoạ hình]]. Trong cuộc [[Cách mạng Pháp]], ông đã tham gia vào việc cải cách toàn bộ hệ thống giáo dục, thành lập [[Trường Bách khoa Paris]]. Ông cũng từng là bộ trưởng Thuỷ quân trong thời gian diễn ra cuộc cách mạng.
{{Đang dịch 2 (nguồn)|ngày=20
|tháng=03
|năm=2012
|1 =
}}
== Thời niên thiếu ==
Monge sinh tại [[Beaune]], [[Côte-d'Or]]. Ông tốt nghiệp trường dành cho cộng đồng Công giáo dòng [[Dòng Các cha diễn thuyết|Các cha diễn thuyết]] tại Beaune, sau đó tốt nghiệp trường trung học của dòng này ở [[Lyon]]. Tại đó, vào năm 16 tuổi, chỉ một năm sau khi bắt đầu học [[vật lý]], ông đã là trợ giảng. Trở về Beaune trong một kì nghỉ, ông đã có những dự tính ở quy mô lớn cho thị trấn như tạo ra những phương pháp để quan sát và xây dựng những thiết bị cần thiết. Dự án này được trình lên thị trấn, tuy nhiên bị xếp vào thư viện. Một viên sĩ quan công binh đọc được văn bản này nên đã viết thư giới thiệu Monge với sĩ quan chỉ huy ở trường quân sự tại [[Charleville-Mézières|Mézières]]. Ông được nhận vào làm thợ [[vẽ kĩ thuật]] và học sinh của trường thực hành trong trường quân sự, mà theo dòng dõi quý tộc thì ông không đủ tiêu chuẩn vào trường. Kĩ năng của ông được đánh giá cao. "I was a thousand times tempted," he said long afterwards, "to tear up my drawings in disgust at the esteem in which they were held, as if I had been good for nothing better."
An opportunity, however, presented itself: being required to work out from data supplied to him the [[defilade|defilading]] of a proposed fortress (an operation then only performed by a long arithmetical process), Monge, substituting for this a geometrical method, obtained the result so quickly that the commandant at first refused to receive it - the time necessary for the work had not been taken; but upon examination the value of the discovery was recognized, and the method was adopted. And Monge, continuing his researches, arrived at that general method of the application of geometry to the arts of construction which is now called descriptive geometry.
== Sự nghiệp khoa học ==
==Công việc==
Monge đóng góp (1770–1790) cho ''Memoirs of the Academy of Turin'', ''Mémoires des savantes étrangers'' của Học viện thuộc Paris.
Monge đóng góp (1770–1790) cho ''Memoirs of the Academy of Turin'', ''Mémoires des savantes étrangers'' của Học viện thuộc Paris, the ''Mémoires'' of the same Academy, and the ''[[Annales de chimie]]'', various mathematical and physical papers. Among these may be noticed the memoir "''Sur la théorie des déblais et des remblais''" (''Mém. de l’acad. de Paris'', 1781), which, while giving a remarkably elegant investigation in regard to the problem of earth-work referred to in the title, establishes in connection with it his capital discovery of the curves of curvature of a surface. [[Leonhard Euler]], in his paper on curvature in the ''Berlin Memoirs'' for 1760, had considered, not the normals of the surface, but the normals of the plane sections through a particular normal, so that the question of the intersection of successive normals of the surface had never presented itself to him. Monge's memoir just referred to gives the ordinary differential equation of the curves of curvature, and establishes the general theory in a very satisfactory manner; but the application to the interesting particular case of the ellipsoid was first made by him in a later paper in 1795. (Monge's 1781 memoir is also the earliest known anticipation of Linear Programming type of problems, in particular of the transportation problem. Related to that, the Monge soil-transport problem leads to a weak-topology definition of a distance between distributions rediscovered many times since by such as [[L. V. Kantorovich]], P. Levy, L. N. Wasserstein, and others; and bearing their names in various combinations in various contexts.) A memoir in the volume for 1783 relates to the production of water by the combustion of [[hydrogen]]; but Monge's results had been anticipated by [[Henry Cavendish]].
==Dịch vụ công cộng==
[[File:Perelachaise-Monge-p1000360.jpg|thumb|Tượng bán thân của Monge tại [[Nghĩa trang Père-Lachaise]] ở Paris]]
Năm 1792, khi Hội đồng điều hành lập ra [[Quốc hội lập pháp (Pháp)|Quốc hội lập pháp]], Monge chấp nhận lời mời làm bộ trưởng bộ Thuỷ quân và nắm giữ vị trí này từ 10 tháng 8 năm 1792 đến 10 tháng 4 năm 1793. Khi Ban Cứu nước ra lời kêu gọi các nhà bác học đóng góp công sức để hỗ trợ sản xuất trang thiết bị cần thiết cho quốc phòng, Monge đã tự mình tham gia toàn bộ các hoạt động này, và hoạt động không biết mệt mỏi. Tại thời điểm này ông đã viết ''Description de l'art de fabriquer les canons'' (''Miêu tả về nghệ thuật sản xuất súng đại bác'') và ''Avis aux ouvriers en fer sur la fabrication de l'acier'' (''Ý kiến với các công nhân ngành sắt về việc sản xuất thép'').
He took a very active part in the measures for the establishment of the normal school (which existed only during the first four months of the year 1795), and of the school for public works, afterwards the [[École Polytechnique]], and was at each of them professor for descriptive geometry; his methods in that science were first published in the form in which the shorthand writers took down his lessons given at the normal school in 1795, and again in 1798—1799.
In 1796 Monge was sent into [[Italy]] with C.L. Berthollet and some artists to receive the pictures and statues levied from several Italian towns, and made there the acquaintance of [[Napoleon I of France|General Bonaparte]]. Two years later he was sent to [[Rome]] on a mission which ended in the establishment, under [[A. Masséna]], of the short-lived [[Roman Republic (18th century)|Roman Republic]]; and he thence joined the expedition to [[Egypt]], taking part with his friend Berthollet as well in various operations of the war as in the scientific labours of the [[Institut d'Égypte]] and [[Egyptian Institute of Sciences and Arts]]; they accompanied Bonaparte to [[Syria]], and returned with him in 1798 to France. Monge was appointed president of the Egyptian commission, and he resumed his connection with the École Polytechnique. His later mathematical papers are published (1794–1816) in the Journal and the Correspondence of the École Polytechnique. On the formation of the [[Sénat conservateur]] he was appointed a member of that body, with an ample provision and the title of count of [[Pelusium]] (Comte de Péluse), and became the Sénat conservateur's president in 1806-07; but on the fall of Napoleon he was deprived of all his honours, and even excluded from the list of members of the reconstituted Institute.
Monge mất ngày 28 tháng 7 năm 1818 ở Paris và được an táng trong một lăng mộ ở [[Nghĩa trang Père-Lachaise]]. Sau này thi hài ông được chuyển vào [[Điện Panthéon]].
* Tháng 12 năm 1989, thi hài ông được chuyển vào [[Điện Panthéon]].
* Các học trò cũ của ông đã đóng góp để dựng một bức tượng của ông do [[François Rude|Rude]] điêu khắc ở [[Beaune]] năm 1849, tại một quảng trường giờ mang tên ông.
== Xem thêm ==
*[[Monge array]]
*[[Monge-Ampère equation]]
*[[Monge's theorem]]
== Tham khảo ==
|
