Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Vương quốc Lưu Cầu”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
nKhông có tóm lược sửa đổi |
Không có tóm lược sửa đổi |
||
Dòng 7:
|country = Nhật Bản
|status = Chư hầu
|status_text=
|empire = Phiên Satsuma
|government_type = Quân chủ
Dòng 22:
|event2 = [[Phế phiên, lập huyện]]
|date_event2 = 1871
|
|p1 = Trung Sơn
Hàng 36 ⟶ 33:
|
|image_flag = Flag of Ryukyu.svg
|flag_type = Vương thất kì
|
|image_coat = Hidari mitsudomoe.svg
|symbol_type =
|
|image_map = Location Ryukyu Islands.png
Hàng 49 ⟶ 46:
|national_motto =
|national_anthem =
|common_languages = [[tiếng Lưu Cầu
|religion = [[Phật giáo]], [[Nho giáo]], [[Tôn giáo Lưu Cầu|tôn giáo địa phương Lưu Cầu]], [[Thần đạo]]
|
Hàng 60 ⟶ 57:
|leader4 = [[Shō Tai]]
|year_leader4 = 1848–1879
|title_leader = [[Danh sách vua Lưu Cầu|Quốc vương]]
|representative1 = [[Shō Shōken]]
|year_representative1 = 1666–1673
Hàng 81 ⟶ 78:
[[Vương triều Thiên Tôn|Triều Tenson]] chấm dứt với 3 vị vua {{nihongo|[[Vương triều Thuấn Thiên|Vương triều Shunten]]|舜天王朝|Thuấn Thiên Vương triều}}, từ năm 1187 đến năm 1259. Theo ''Chūzan Seikan'', do [[Shō Shōken]] viết, người sáng lập triều đại này là con trai của [[Minamoto no Tametomo]], quý tộc người Nhật và là có họ hàng với [[Hoàng gia Nhật Bản]]. Minamoto no Tametomo bị lưu đày đến [[quần đảo Izu]] sau khi thất bại trong việc giành quyền lực tại triều đình Kyoto; sau đó ông bỏ chạy và trôi giạt đến Lưu Cầu, nơi con trai ông là [[Shunten]] thành lập triều đại của riêng mình. Vài học giả Nhật Bản và Trung Quốc cho rằng triều Shunten cũng lại do các sử gia của nhà Sho sáng tạo nên, với cùng lý do như khi họ tạo ra huyền thoại Tenson.
Thế kỷ 14, các phiên nhỏ rải rác trên [[đảo Okinawa]] được thống nhất thành ba lãnh địa chính: {{nihongo|[[Hokuzan]]|北山||Bắc Sơn}}, {{nihongo|[[Chūzan]]|中山||Trung Sơn}} và {{nihongo|[[Nanzan]]|南山||Nam Sơn}}. Sử gọi đó là [[thời kỳ Sanzan]] (三山, Tam Sơn). Ba lãnh địa này, hay các liên minh các bộ lạc do các tù trưởng lớn đứng đầu, giao chiến, cuối cùng Chuzan dành thắng lợi, nhận được sắc phong của Trung Quốc vào đầu thế kỷ 15. Như vậy để nói rằng, các thủ lĩnh của Chuzan được Trung Quốc chính thức công nhận là vua chính thức so với Nanzan và Hokuzan, do đó trao cho họ tính hợp pháp của việc đăng cơ, nếu không chiến thắng hoàn toàn. Quốc chủ Chuzan truyền ngôi cho Vua Hashi; ông lấy họ "Shō" từ [[nhà Minh|Hoàng đế triều Minh]] năm 1421, đặt tên là {{nihongo|[[Shō Hashi]]|尚巴志|Thượng Ba Chí}}. Hashi cuối cùng chiếm được Hokuzan năm 1416 và Nanzan năm 1429, lần đầu tiên thống nhất đảo Okinawa, và lập ra [[nhà Shō
Shō Hashi tiếp thu hệ thống cha truyền con nối kiểu Trung Quốc, xây [[thành Shuri]] và thị trấn đó làm [[Thủ đô|kinh đô]] của mình, xây dựng cảng [[Naha]]. Vài đời sau, năm 1469, Vua [[Shō Toku]] qua đời mà không có con trai kế vị; một sứ quân chư hầu tuyên bố rằng mình là con nuôi của Toku và nhận được sắc phong của Trung Hoa. Kẻ giả dạng này, [[Shō En]], mở đầu [[nhà Sho
== Trong thương mại châu Á (thế kỷ 15-16) ==
[[Tập tin:Shinkosen.jpg|nhỏ|phải|Thuyền Lưu Cầu đi tiến công Trung Quốc]]
Từ năm 1390, những lãnh chúa ở các đảo [[Miyako]] và [[Yaeyama]] đã triều cống cho vương quốc [[Chuzan]], điều này là do ảnh hưởng của Chuzan song một phần lý do là vì Chuzan có nhu cầu cấp thiết về hàng hóa. Thuyền buôn của các nước Chuzan, Hokuzan và Nanzan sau đó đã tiến dần xuống vùng biển thuộc Đài Loan, Hoa Nam và xuống khu vực Đông Nam Á. Ở phía bắc, các thuyền buôn Lưu Cầu cũng tiếp cận các thương cảng Hakata, Sakai của Nhật Bản và Busan của Triều Tiên.<ref name=nvk/>▼
[[Tập tin:Wedding Scene.jpg|nhỏ|phải|Trang tả phong tục hôn nhân Lưu Cầu]]
▲Từ năm 1390, những lãnh chúa ở các đảo [[quần đảo Miyako|Miyako]] và [[quần đảo Yaeyama|Yaeyama]] đã triều cống cho vương quốc [[Chuzan]], điều này là do ảnh hưởng của Chuzan song một phần lý do là vì Chuzan có nhu cầu cấp thiết về hàng hóa. Thuyền buôn của các nước Chuzan, Hokuzan và Nanzan sau đó đã tiến dần xuống vùng biển thuộc Đài Loan, Hoa Nam và xuống khu vực Đông Nam Á. Ở phía bắc, các thuyền buôn Lưu Cầu cũng tiếp cận các thương cảng Hakata, Sakai của Nhật Bản và Busan của Triều Tiên.<ref name=nvk/>
Sau khi [[Sho Hashi]] thống nhất ba vương quốc và mở rộng phạm vi ra toàn bộ [[quần đảo Nansei|quần đảo]], Lưu Cầu thiết lập quan hệ triều cống với [[nhà Minh]] tại Trung Quốc rồi [[nhà Thanh]]. Lưu Cầu là một nước nhỏ hẹp, không có nhiều tài nguyên cũng như đất canh tác. Tuy nhiên, do nằm ở vị trí giao lộ trên hệ thống thương mại giữa hai khu vực Đông Bắc Á và Đông Nam Á, nên Lưu Cầu đã thu nhận được nhiều ảnh hưởng tích cực và sớm hoà nhập vào hệ thống này. Ngoài Trung Quốc, Lưu Cầu cũng phát triển quan hệ thương mại với [[Nhật Bản]], [[Triều Tiên]] và nhiều quốc gia [[Đông Nam Á]] khác, bao gồm [[Xiêm La]], [[Vương quốc Pattani]], [[Vương quốc Malacca|Malacca]], [[Chăm Pa]] và [[Java (đảo)|Java]]. Với Trung Quốc, các cảng Chương Châu và Phúc Châu ở [[Phúc Kiến]] là điểm qua lại thường xuyên của các đoàn sứ thần và đồng thời là cơ sở giao thương chủ yếu của vương quốc Lưu Cầu trong nhiều thế kỷ.<ref name=nvk/>
Dòng 97:
== Nhật Bản xâm lược (1609) ==
{{Chính|Xâm lược Lưu Cầu}}
Khoảng năm 1590, [[Toyotomi Hideyoshi]] yêu cầu Vương quốc Lưu Cầu trợ giúp cho [[Chiến tranh Nhật Bản-Triều Tiên (1592-1598)|chiến dịch xâm chiến Triều Tiên (nhập Đường)]]. Nếu thắng lợi, Hideyoshi dự định tiến quân đánh Trung Quốc. Vì Vương quốc Lưu Cầu là chư hầu của nhà Minh, yêu cầu này bị từ chối. [[Mạc phủ Tokugawa]] nổi lên sau sự suy sụp của nhà Toyotomi trao quyền cho [[gia tộc Shimazu]] —[[daimyo|đại danh]] của [[phiên Satsuma]] (ngày nay là [[Kagoshima|tỉnh Kagoshima]])—gửi đinh chinh phạt Lưu Cầu. Việc chiếm giữ Lưu Cầu diễn ra khá nhanh, với sự kháng cự vũ trang tối thiểu. Sau khi tràn vào kinh thành Shuri, quân Nhật đã cướp đi hầu hết những di sản văn hoá quý báu của Lưu Cầu trong đó có nhiều tác phẩm độc đáo của văn hoá châu Á vốn được lưu giữ tại vương quốc qua nhiều thế kỷ. Trước khi rút quân của đảo, quân Satsuma đã bắt quốc vương [[Shō Nei]] cùng hơn 100 triều thần, [[án ti]] của Lưu Cầu đưa về [[Kagoshima]]. Đến năm 1510, quốc vương lại bị đưa đến [[Tokyo|Edo]] để diện kiến [[Tướng Quân]] [[Tokugawa Hidetada]]. Sau đó, quốc vương Lưu Cầu đã bị buộc phải tuyên thệ ba điều, trong đó có đoạn "các đảo Lưu Cầu đã phụ thuộc vào chính quyền phong kiến Satsuma" và hứa sẽ mãi trung thành với Satsuma; các triều thần và án ti của Lưu Cầu bị bắt cũng phải hứa làm theo lời tuyên thệ này. Satsuma cũng đặt ra 15 quy định, trong đó có điều khoản "không cho phép một thương nhân Lưu Cầu nào thực hiện các quan hệ buôn bán mà không có chấp thuận bằng văn bản của Satsuma". Mùa thu năm 1611, quốc vương Sho Nei cùng các triều thần và án ti được trở về Lưu Cầu tiếp tục cai quản. Trong thời gian 3 năm đó quốc vương bị bắt, Satsuma đã thiết lập một chính quyền quân sự tạm thời để cai quản Lưu Cầu, Satsuma cũng phái các [[phụng hành]] và viên chức đến Lưu Cầu để tiến hành thống kê các lĩnh vực kinh tế, xã hội và chính trị của vương quốc để làm cơ sở đưa ra các biện pháp quản chế thích hợp. Tuy nhiên, Satsuma đã sáp nhập các hòn đảo thuộc [[quần đảo
== Hậu chiến ==
[[Tập tin:Naha Shuri Castle51s3s4200.jpg|nhỏ|250px|phải|Chính điện của [[thành Shuri]]]]▼
[[Tập tin:琉球宫廷音乐.jpg|nhỏ|phải|Âm nhạc cung đình Lưu Cầu]]
Sau khi trở về được tiếp tục cai trị, quốc vương và giới án ti Lưu Cầu vẫn giữ được phần nào sự uy nghiêm trong quá khứ, tuy nhiên sự tôn kính giành cho quốc vương của thần dân Lưu Cầu đã suy giảm. Sau năm 1612, mặc dù bộ máy hành chính của Lưu Cầu vẫn tiếp tục được hoàn thiện để đáp ứng những nhu cầu quản lý mới nhưng thiết chế chính trị đó cũng ngày càng bị quan liêu hoá, giới quan lại và trí thức đắm chìm trong tư tưởng [[Nho giáo]]. Từ năm 1620, do phải chú ý đến quan hệ với Trung Quốc nên Nhật Bản đã từng bước nới lỏng kiểm soát đối với Lưu Cầu thay vì áp đặt một hệ thống cai trị chặt chẽ kiểu Nhật như dự tính ban đầu. [[Mạc phủ Tokugawa]] trao cho phiên Satsuma được quyền thu cống phẩm và đại diện cho mình quản lý Lưu Cầu song cũng nhiều biện pháp để giám sát.
Lưu Cầu luôn cần sự chấp thuận từ nhật Bản trong các vấn đề kinh tế và chính trị quan trọng, song bên cạnh đó, họ vẫn duy trì mối quan hệ với Trung Quốc và chấp thuận tấn phong từ triều đình ở Bắc Kinh. Triều đình Lưu Cầu cũng muốn dùng mối quan hệ truyền thống với Trung Quốc để làm đối trọng với Nhật Bản. Sau năm 1612, Lưu Cầu thực hiện chế độ cống nạp cho cả Trung Quốc và Nhật Bản thông qua đại danh Shimazu của phiên Satsuma. Vì nhà Minh cấm buôn bán với Nhật Bản, phiên Satsuma, với sự cho phép của Mạc phủ Tokugawa, sử dụng quan hệ thương mại của vương quốc này để duy trì quan hệ buôn bán với Trung Quốc. Lưu ý rằng Nhật Bản trước đó đã đóng cửa với phần lớn các nước Châu Âu, trừ Hà Lan, những quan hệ buôn bán như thế là đặc biệt quan trọng với cả Mạc phủ Tokugawa và phiên Satsuma, người sau này sẽ sử dụng quyền lực và ảnh hưởng của mình, theo cách đó, giúp lật đổ Mạc phủ trong thập kỷ 1860.
▲[[Tập tin:Naha Shuri Castle51s3s4200.jpg|nhỏ|250px|phải|Chính điện của [[thành Shuri]]]]
Vua Lưu Cầu là chư hầu của [[Daimyō]] Satsuma, nhưng đất đai của ông không được tính là một phần của bất kỳ một ''han'' (phiên) nào: cho đến khi chính thức sáp nhập quần đảo này và giải thể vương quốc năm 1879, Lưu Cầu thật sự không được coi là một phần của Nhật Bản, và người Lưu Cầu không được coi là người Nhật Bản. Mặc dù về mặt lý thuyết là dưới quyền kiểm soát của Satsuma, Lưu Cầu có mức độ tự trị cao, để phục vụ tốt nhất lợi ích cho đại danh Satsuma và Mạc phủ, trong thương mại với Trung Quốc. Lưu Cầu là một nhà nước triều cống cho Trung Quốc, và vì Nhật Bản không có quan hệ ngoại giao chính thức với Trung Quốc, về cơ bản Bắc Kinh không nhận ra rằng Lưu Cầu bị Nhật Bản kiểm soát và nếu có, họ sẽ chấm dứt buôn bán. Do đó, Satsuma và Mạc phủ bắt buộc phải buông bỏ theo nghĩa rằng không chính thức hay bằng vũ lực chiếm giữ Lưu Cầu hay kiểm soát các chính sách và luật pháp ở đây. Tình thế này làm lợi cho cả 3 bên liên quan: triều đình Lưu Cầu, đại danh Satsuma và Mạc phủ, biến Lưu Cầu thành một rất quốc gia đặc biệt. Người Nhật bị cấm đến thăm Lưu Cầu mà không được phép của Tướng Quân, và người Lưu Cầu bị cấm lấy tên, mặc trang phục hay áp dụng các phong tục Nhật Bản. Họ thậm chí còn cấm thể hiện rằng mình biết tiếng Nhật khi đến [[Edo]]; gia tộc Shimazu, đại danh của Satsuma, gây dựng được thanh thế lớn khi khi phiên duy nhất có một vị quốc vương và cả vương quốc làm chư hầu, Satsuma thu lợi lớn từ sự đặc biệt của Lưu Cầu, họ còn nói thêm rằng đây là một vương quốc hoàn toàn biệt lập.
Hàng 117 ⟶ 118:
== Giải thể ==
[[Tập tin:King Sho Tai.jpg|nhỏ|phải|Sho Tai (1843-1901), quốc vương cuối cùng của Lưu Cầu]]
Sau cuộc [[Minh Trị Duy Tân]], Chính quyền Minh Trị Nhật Bản giải thể Vương quốc Lưu Cầu, chính thức sáp nhập quần đảo này vào Nhật Bản thành [[tỉnh Okinawa]] năm 1879. Các sứ giả của nhà vua Lưu Cầu đã phủ phục suốt ba ngày bên ngoài dinh tể tướng ở [[Bắc Kinh]] để nài xin cứu giúp, nhưng khi ấy [[nhà Thanh]] đã suy yếu bởi các cuộc xâm lăng của liên quân tám nước phương Tây và cả đế quốc Nhật Bản; do đó lời khẩn cầu gửi quân cứu giúp đã bị khước từ. Dù vậy, Trung Hoa phản đối về mặt ngoại giao và cựu [[Tổng thống Hoa Kỳ]] [[Ulysses S. Grant]] được yêu cầu đứng ra phân xử. Grant cho rằng quyền sáp nhập quần đảo của Nhật Bản là hợp lẽ và đưa ra phán quyết thuận lợi cho Nhật mà không quan tâm đến quyền tự chủ của người dân Lưu Cầu. Khi tiến hành sáp nhập, quân đội Nhật ra tay ám sát những chính trị gia Lưu Cầu chống đối. Nhóm đảo Amami-Ōshima đã được sáp nhập vào phiên Satsuma từ trước, nay trở thành một phần của tỉnh Kagoshima. Vua [[Shō Tai]], vị vua cuối cùng của Lưu Cầu, được chuyển đến Tokyo và được phong làm Hầu tước (xem [[Kazoku]]), cũng như nhiều quý tộc người Nhật khác, và qua đời ở đó năm 1901. Trẻ em Lưu Cầu bị bắt buộc hấp thụ nền giáo dục Nhật với các giáo trình về [[Nhật ngữ]], [[văn hoá]] và bản sắc Nhật, cùng lúc người dân bị nghiêm cấm sử dụng ngôn ngữ bản địa. Tuy nhiên, nhiều vấn đề phát sinh từ lịch sử vẫn chưa hề được giải quyết cho đến tận thời hiện tại. Có nhiều người Ryūkyū và người Nhật cảm thấy người Ryūkyū không phải là người Nhật “chính hiệu”. Một số cư dân Ryūkyū cho rằng chính quyền trung ương đã kỳ thị dân bản địa bằng cách cho phép quân đội Mỹ đến lập căn cứ tại [[Okinawa]] trong khi hạn chế tối đa sự hiện diện của binh sĩ [[Mỹ]] trên 4 hòn đảo chính của Nhật.
{{Xem thêm|Lưu Cầu Huyết Lệ Tân Thư}}
Việc Đại Đế quốc
== Các sự kiện chính ==
* 1372 Sứ thần đầu tiên của [[nhà Minh]] đến Okinawa, vốn đã bị chia thành 3 vương quốc, dưới [[thời kỳ Sanzan]]. Quan hệ triều cống chính thức với [[nhà Minh|Đế quốc Trung Hoa]] bắt đầu.
* 1419 [[Chūzan]], do Shō Hashi lãnh đạo, chiếm [[Nakijin gusuku]], kinh đô của [[Hokuzan]].
* 1429 Chūzan chiếm [[Shimajiri Osato gusuku]], kinh đô của [[Nanzan]], thống nhất đảo [[Okinawa]].
* 1470 Shō En (Kanemaru) lập ra triều Sho thứ hai.
* 1477 Vị
* 1609 ([[5 tháng 4]]) ''[[daimyō|đại danh]]'' của [[phiên Satsuma]] ở phía Nam [[Kyūshū]] xâm lược vương quốc.
* 1624 Daimyo Satsuma sáp nhập quần đảo Amami.
* 1846 Bác sỹ Bernard Jean Bettleheim (qua đời năm 1870), một nhà truyền đạo Tin Lành người Anh, đến Vương quốc
* 1853 Phó đề đốc [[Matthew Perry (sĩ quan)|Matthew Perry]] của [[Hải quân
* 1866 Sứ đoàn chính thức cuối cùng từ [[nhà Thanh]] đến vương quốc.
* 1874 Đoàn triều cống cuối cùng tới Trung Quốc, khởi hành từ Naha.
* 1879 Nhật Bản thay thế phiên Ryūkyū bằng [[tỉnh Okinawa]], chính thức sáp nhập quần đảo này. Vua {{nihongo|Shō Tai|尚泰|Thượng Thái}} và được nhận tước {{nihongo|Phiên Vương|藩王|Han'ō}} và được chuyển đến Tokyo.
'''{{main|Danh sách vua Lưu Cầu}}'''▼
▲Việc Đế quốc Đại Nhật Bản xoá bỏ chính thể Vương quốc Ryūkyū vào năm 1879 đã được nhà [[cách mạng]] [[Việt Nam]] [[Phan Bội Châu]] dùng làm đề tài kêu gọi người dân Việt mau thức tỉnh trước hiểm hoạ đô hộ của thực dân [[Pháp]]. Tác phẩm ''[[Lưu Cầu Huyết Lệ Tân Thư]]'' chuyển đạt khát vọng của ông muốn người [[Việt Nam]] dấn thân vì trách nhiệm với dân tộc và đất nước.
▲{{main|Danh sách vua Lưu Cầu}}
== Hình ảnh ==
<center><gallery>
Hình:126-Katsurenjouato.jpg|Dấu tích [[thành Katsuren]] trên bán đảo Katsuren, phía Đông [[Đảo Okinawa]]
Hình:021-Trien.jpg|Triện của quốc vương Ryukyu được trưng bày tại Di tích thành Shuri
Hình:琉球金库.jpg|Ryūkyū năm 1879
Hình:Tamaudun02s3s4592.jpg|Lăng [[Tamaudun]]
Hình:Sonohyan.jpg|Cổng đá [[Sonohyan-Utaki]]
Hình:Nakijinjyousi2.jpg|Di tích [[thành Nakijin]]
Hình:Zakimigusuku.jpg|Di tích [[thành Zakimi]]
Hình:KatsurenGusukuRuins.jpg|Di tích [[thành Katsuren]]
Hình:Shurijo03.jpg|Di tích thành Shuri
Hình:Nakagusukuview.jpg|Di tích [[thành Nakagusuku]]
Hình:Naha_Shuri_Castle20s5s3200.jpg|Chính điện của thành Shuri
Hình:Shikinaen.jpg|
Hình:Ujyoguchi2.jpg|Di tích
</gallery></center>
== Xem thêm ==
Hàng 161 ⟶ 163:
* [[Lịch sử quần đảo Ryukyu]]
* [[Gusuku]]
* [[Tamaudun]]
* [[Các di chỉ Gusuku và di sản liên quan của Vương quốc Lưu Cầu]]
* [[Phòng trào Ryukyu độc lập]]
{{commons|Ryukyu Kingdom}}▼
* [http://members.tripod.com/~MickMc/history.html History of Okinawa]▼
* [http://www.uchinanchu.org/uchinanchu/history_of_uchinanchu.htm Brief History of the Uchinanchu (Okinawans)]▼
== Tham khảo ==
Hàng 174 ⟶ 171:
* Smits, Gregory (1999) ''Visions of Ryukyu: identity and ideology in early-modern thought and politics'', Honolulu : University of Hawai'i Press, 213 p., ISBN 0-8248-2037-1
{{tham khảo}}
== Liên kết ngoài ==
▲{{commons|Ryukyu Kingdom}}
▲* [http://www.uchinanchu.org/uchinanchu/history_of_uchinanchu.htm
{{Di sản thế giới tại Nhật Bản}}
| |||