Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Trung quán tông”

'''Trung quán tông''' (zh. 中觀宗, sa. ''mādhyamika'', bo. ''dbu ma pa'' དབུ་མ་པ་), còn được gọi là '''Trung luận tông''' (zh. 中論宗), là một trường phái [[Ðại thừa]], được [[Long Thụ]] (zh. 龍樹, sa. ''nāgārjuna'') và [[Thánh Thiên]] (zh. 聖天, sa. ''āryadeva'') thành lập. Tông này có ảnh hưởng lớn tại Ấn Ðộ, Trung Quốc, Tây Tạng, Nhật Bản và Việt Nam. Ðại diện xuất sắc của phái này, bên cạnh hai vị sáng lập, là [[Phật Hộ]] (thế kỉ 5), [[Thanh Biện]] (thế kỉ 6), [[Nguyệt Xứng]] (thế kỉ 8), [[Tịch Thiên]] (thế kỉ 7/-8), [[Tịch Hộ]] (thế kỉ 8) và [[Liên Hoa Giới]] (thế kỉ 8). Những Ðại Luận sư này có ảnh hưởng rất lớn trong việc phát triển đạo Phật tại Tây Tạng.

Tên gọi của tông này dựa trên quan điểm “trung“[[trung quán”quán]]”, quan điểm trung dung về việc sự vật có hay không có. Với quan điểm Bát bất, được ghi lại trong bài kệ dẫn nhập của [[Trung luận]] (sa. ''madhyamakaśāstra''), Long Thụ cho rằng mọi mô tả về sự vật đều không đúng và Sư nêu rõ tính chất hư huyến và tương đối của sự vật. Nguyên văn kệ Bát bất, Tám phủ định (Chân Nguyên dịch Phạn-Việt):

Vì tất cả mọi sự đều dựa lên nhau mà thành ([[duyên khởi]]), cho nên chúng không tồn tại độc lập, không có [[tự ngã]] (zh. 我, sa. ''ātman''), [[tự tính]] (zh. 自性, sa. ''svabhāva''), trống rỗng (sa. ''śūnya''). Cái trống rỗng, cái [[tính Không]] (sa. ''śūnyatā'') trong Trung quán tông có một ý nghĩa hai mặt: một mặt, [[tính Không]] không có một tự ngã nào; mặt khác, [[tính Không]] đồng nghĩa với sự giải thoát, vì tính Không chính là bản thể tuyệt đối. Chứng ngộ được tính Không tức là giải thoát. Muốn đạt được điều này, người ta phải thoát khỏi tâm thức thị phi. Ðối với Trung quán tông thì tính Không là thể tính cuối cùng, đồng nghĩa với [[Pháp thân]] (sa. ''dharmakāya''). Vì quan điểm Không toàn triệt nói trên mà Trung quán tông có khi được gọi là Không tông (sa. ''śūnyavādin'').

Muốn đạt được bản thể tuyệt đối, người ta phải vượt qua chân lí tương đối. Vì vậy phái này cũng có quan điểm riêng về “Chân lí hai mặt” ([[nhị đế]] 二諦, sa. ''satyadvaya''), họ gọi chân lí thông thường là tục đế hay Chân lí quy ước (thế tục đế 世俗諦, sa. ''saṃvṛtisatya''). Chân lí quy ước này dành cho hiện tượng và khái niệm thế gian, chúng vốn bị tính chất nhị nguyên quy định. Chân lí tuyệt đối, tối cao (đệ nhất nghĩa đế 第一義諦, sa. ''paramārthasatya'') thì giản đơn, không còn các mặt đối lập. Lí luận thông thường có thể tiếp cận tục đế, tuy không phải là chân lí cuối cùng, nhưng chúng cũng có giá trị nhất định. Vì vậy, chấp nhận tính Không, vô ngã (sa. ''anātman'') hoàn toàn không phải phủ nhận kinh nghiệm của con người. Ðời sống của một hành giả Trung quán tông cũng phải phản ánh quan điểm đó, nghĩa là, đối với bên ngoài, người đó cũng xem khổ như là có thật, cũng phải giữ giới và cố gắng giúp tất cả mọi người giải thoát. Nhưng người đó thật tâm biết rằng, những hành động đó chỉ giả tạo mà thôi.

Các tác phẩm của Long Thụ còn giúp phát triển ngành [[Nhân minh học]] (zh. 因明學, sa. ''hetuvidyā''). Ngành này cũng chịu ảnh hưởng của trường phái lớn thứ hai của Ðại thừa Ấn Ðộ là [[Duy thức tông]] (sa. ''vijñānavādin'', ''yogācārin'') và ngược lại ngành Nhân minh học cũng mài dũa cho Trung quán tông những lí luận sắc bén. Trong lĩnh vực Nhân minh, Duy thức tông cũng góp phần quan trọng, trả lời những câu hỏi mà Trung quán tông không có ý kiến, không đề cập đến như cách phát sinh của thế giới hiện tượng.

Sau Thánh Thiên thì Phật Hộ (zh. 佛護, sa. ''buddhapālita'') là người đại diện xuất sắc của Trung quán tông. Sư có viết bài luận về (''Căn bản'') ''[[Trung quán luận tụng]]'' (sa. [''mūla-''] ''madhyamaka-kārikā''), tên gọi khác của ''Trung luận'' của Long Thụ. Trong bộ này, với tên ''Phật Hộ căn bản trung quán luận thích'' (sa. ''buddhapālita-mūlamadhyamaka-vṛtti''), Sư đả phá quan điểm của những kẻ đối nghịch và những kết luận (sa. ''prasaṅga'') sai trái của họ, có thể gọi là “phá tà hiển chính,” nghĩa là hoàn toàn không nêu quan điểm của chính mình, chỉ dựa vào những nhược điểm, những mâu thuẫn hiển hiện của đối thủ mà đả phá họ. Sư thành lập hệ phái Trung quán-Cụ duyên (zh. 中觀具緣; cũng gọi là Trung quán-Ứng thành tông 中觀應成宗, sa. ''prāsaṅgikamādhyamika'')—tên gọi tông này dựa trên phương pháp đó.

Một luận sư khác quan trọng của Trung quán tông là Tịch Thiên (zh. 寂天, sa. ''śāntideva'', thế kỉ 7/-8), là người nổi danh với hai tác phẩm ''[[Nhập bồ-đề hành luận]]'' (入菩提行論, sa. ''bodhicaryāvatāra''), trình bày con đường tu tập của một Bồ Tát và ''Tập Bồ Tát học luận'' (集菩薩學論, sa. ''śikṣāsamuccaya''), trình bày các quy định tu học của một vị Bồ Tát.