Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Thung lũng Trung phần California”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
nKhông có tóm lược sửa đổi |
Không có tóm lược sửa đổi |
||
Dòng 1:
{{đang viết}}▼
{{Infobox valley
| name = Thung lũng Trung tâm
Hàng 36 ⟶ 37:
'''Thung lũng Trung tâm''' ({{lang-en|Central Valley}}) của California là một thung lũng rộng và bằng phẳng, chiếm ưu thế tại khu vực trung tâm của bang [[California]], [[Hoa Kỳ]]. Thung lũng rộng {{convert|40|to|60|mi|km|-1}} và trải dài xấp xỉ {{convert|450|mi|km}} từ tây bắc đến đông nam, nằm trong lục địa và song song với bờ biển [[Thái Bình Dương]]. Thung lũng có diện tích xấp xỉ {{convert|22.500|mi2|km2}}, tức khoảng 13,7% tổng diện tích đất liền của California (nhỏ hơn một chút so với bang [[Tây Virginia]]), và có một vài trong số các khu vực nông nghiệp có năng suất suất cao nhất California.
Thung lũng Trung tâm có nhiều hệ thống lưu vực chính: [[thung lũng Sacramento]] nằm ở phía bắc và nhận được lượng mưa {{convert|20|in|mm}} mỗi năm, [[thung lũng San Joaquin]] ở phía nam và khô hạn hơn, [[hồ Tulare|bồn địa Tulare]] có khí hậu sa mạc bán khô hạn nằm ở cực nam. Các hệ thống [[sông Sacramento]] và [[sông San Joaquin]] thoát nước cho các thung lũng tương ứng với tên của chúng và cùng tạo thành [[đồng bằng châu thổ sông Sacramento-San Joaquin]], một dải đất rộng lớn với các [[kênh đào]], [[lòng sông]], [[đầm lầy]], [[đồng lầy]] và các hòn đảo than bùn, cuối cùng thông qua [[vịnh San Francisco]] đổ ra Thái Bình Dương.<ref name="every">{{cite news |author= |coauthors= |title=Everyone Eats There |url=http://www.nytimes.com/2012/10/14/magazine/californias-central-valley-land-of-a-billion-vegetables.html?hp |quote=Central Valley, which is really two valleys: the San Joaquin to the south and Sacramento to the north. All tolled,[sic] the Central Valley is about 450 miles long, from Bakersfield up to Redding, and is 60 miles at its widest, between the Sierra Nevada to the east and the Coast Ranges to the west. | newspaper=[[New York Times]] |date=October 10, 2012 | accessdate=2012-10-10 }}</ref> Nguồn nước mặt tại bồn địa Tulare Basin về bản chất không bao giờ chảy ra đại dương, song chúng được kết nối thông qua các kênh đào nhân tạo đến San Joaquin và có thể thoát nước ra đó một cách một lần nữa nếu mực nước lên đủ cao.
==Ranh giới và dân số==
Hàng 69 ⟶ 70:
{{colend}}
==Địa chất==
▲{{đang viết}}
Sự bằng phẳng của đáy Thung lũng Trung tâm tương phản với đặc trưng của hầu hết địa hình California- những ngọn đồi gồ ghề hay các dãy núi thoai thoải. Thung lũng được cho là ban đầu nằm dưới mực nước biển, do một khu vực ngoài khơi bị nén xuống bởi [[hút chìm|sự hút chìm]] của [[phiến Farallon]] vào một rãnh xa hơn ngoài khơi. Đới đứt gãy San Joaquin là một đặc điểm địa chất đáng chú ý của Thung lũng Trung tâm.
Thung lũng sau đó bị bao quanh khi [[dãy núi Bờ biển California|dãy núi Bờ biển]] được nâng lên, cửa thoát nước ban đầu của nó là [[vịnh Monterey]]. Đới đứt gãy di chuyển dãy núi Bờ biển, và một cửa thoát nước mới được hình thành gần nơi mà nay được gọi là [[vịnh San Francisco]]. Trong hàng thiên niên kỉ, thung lũng bị bồi do trầm tích của các dãy núi, cùng với đó là [[Sierra Nevada (Hoa Kỳ)|Sierra Nevada]] nổi lên ở phía đông; sự bồi đắp cuối cùng tạo ra một vùng đất bằng phẳng lạ thường có độ cao chỉ vừa đủ ở trên mực nước biển. Trước khi xây dựng hệ thống [[Aqueduct|cống dẫn nước]] và kiểm soát lũ lụt đồ sộ của California, lượng thuyết tan hàng năm biến nhiều khu vực của thung lũng thành một biển nội địa.
Một loại lệ đáng chú ý của vùng đáy bằng phẳng của Thung lũng Trung tâm là [[Sutter Buttes]], tàn tích của một ngọn núi lửa đã tắt ở ngay phía tây bắc của [[thành phố Yuba, California|thành phố Yuba]] và nằm cách {{convert|44|mi|km}} về phía bắc của [[Sacramento]].
Về mặt địa văn học, Thung lũng Trung tâm nằm trong khu vực địa văn học máng California, và bản thân nó lại là một phần của vùng Ranh giới Thái Bình Dương, mà tiếp theo lại thuộc về hệ thống núi Thái Bình Dương.<ref name="USGS-Water">{{cite web| title = Physiographic divisions of the conterminous U. S. | publisher = U.S. Geological Survey | url = http://water.usgs.gov/GIS/metadata/usgswrd/XML/physio.xml | accessdate = 2007-12-06 }}</ref><ref>{{Cite book| last = Benke | first = Arthur C. | authorlink = | coauthors = Cushing, Colbert E. | title = Rivers of North America | publisher = Academic Press | year = 2005 | page = 554 | isbn = 0120882531 }}</ref>
==Môi trường==
'Đồng cỏ Thung lũng Trung tâm' là vùng sinh thái đồng cỏ, xa van và cây bụi ông hòa và cận nhiệt Tân Bắc Cực, nó từng là một đồng cỏ đa dạng bao gồm các khu vực đồng cỏ sa mạc (ở cực nam), đồng cỏ, xa van, vùng rừng ven sông, [[đồng lầy]], một vài loại hình hồ nước theo mùa, các hồ lớn nhất là [[hồ Tulare]] (nay đã khô hạn), cũng là hồ lớn nhất Hoa Kỳ ở phía tây của Mississippi, [[hồ Buena Vista]] và [[hồ Kern (quận Kern)|hồ Kern]]. Tuy nhiên, phần lớn môi trường tự nhiên của Thung lũng Trung tâm đã bị hoạt động của con người loại bỏ hoặc biến đổi bao gồm cả việc đưa đến các loài thực vật ngoại lại, đặc biệt là các loại cỏ. Các vùng rừng sồi và [[chapparal]] (cây bụi và cây thạch nam) ở vùng diềm của thung lũng được phân loại là vùng sinh thái vùng rừng và chaparral nội địa California.<ref>{{WWF ecoregion|id=na0801 |name=California Central Valley grasslands|accessdate=2011-11-13}}</ref> Các vùng đất ngập nước là mục tiêu của các hoạt động giải cứu nhằm phục hồi các khu vực sinh thái gần như đã bị nông nghiệp tàn phá.<ref>Philip Garone, ''The Fall and Rise of the Wetlands of California's Great Central Valley'' (University of California Press; 2011)</ref>
[[File:Central Valley STS040-609-38.jpg|125xp|thumb|right|Thung lũng Trung tâm nhìn từ không gian.]]
===Thực vật===
Loại cỏ chi phối trong thung lũng là ''[[Nassella pulchra]]'' , chúng mọc xen với các loài khác, song ngày nay chỉ có 1% đồng cỏ trong thung lũng là nguyên gốc và còn nguyên vẹn. Vẫn còn có thể trông thất loại cỏ hoa bao gồm ''[[Eschscholzia californica]]'' (anh túc California), ''[[Lupinus]]'', và ''[[Castilleja exserta]]'', đặc biệt là tại [[thung lũng Antelope]] ở vùng đồi Tehachapi. Các loại cây ven sông bao gồm liễu, ''[[Platanus racemosa]]'', ''[[Acer negundo]]'', ''[[Populus fremontii]]'', và loài sồi Thung lũng ''([[Quercus lobata]])'' đặc hữu.
===Động vật===
Thung lũng Trung tâm từng là nơi sinh sống của một số lượng lớn các cá thể [[linh dương gạc nhiều nhánh]] ''(Antilocapra americana)'', [[nai sừng tấm]] bao gồm phân loài nai sừng tấm Tule đặc hữu ''([[Cervus elaphus nannodes]])'', [[nai đuôi trắng]] ''(Odocoileus hemionus)'', [[Otospermophilus beecheyi|sóc đất California]] (''Otospermophilus beecheyi''), động vật gặm nhấm đào hang, [[chuột nhắt]], [[thỏ rừng]], [[thỏ]] và [[Chi Chuột hai chân|chuột kangaroo]], cùng với các loài động vật ăn thịt chúng như [[cáo Kit]] San Joaquin, một phân loài mà nay đang có nguy cơ tuyệt chủng, chúng vẫn còn sống trên các vùng sườn đồi của thung lũng San Joaquin. Các vùng đất ngập nước của thung lũng là một môi trường sống quan trngj của các loài thủy điểu trú đông và chim di cư khác nhau. Thung lũng có các loài bò sát và lưỡng cư như loài rắn ''[[Masticophis flagellum]] ruddocki'', thằn lằn mũi cùn ''[[Gambelia sila]]'', thằn lằn bóng chân ngắn ''[[Eumeces gilberti]]'' và rắn ''[[Thamnophis couchii]]''. Ngoài ra, thung lũng còn có một số loài động vật không xương sống đặc hữu.
===Các mối đe dọa và bảo tồn===
Nông nghiệp, đặc biệt là việc phát quang để tạo ra bãi đất chăn thả, và hút nước từ các hồ và sông đã làm thay đổi hoàn toàn môi trường sống của Thung lũng. Most of the grassland has been overtaken by new species, most of the vernal pools have been drained or otherwise destroyed with only those on the higher slopes remaining, the marshland has mostly been drained too, and the riverbank woodlands have nearly all been affected.
Nông nghiệp, đặc biệt là sự sáng tạo của đất chăn thả, và tiêu thoát nước của các hồ và sông đã hoàn toàn thay đổi môi trường sống của thung lũng. Hầu hết các đồng cỏ đã bị vượt qua bởi các loài mới, hầu hết trong những hồ bơi xuân được tưới đủ nước hoặc bị tiêu huỷ dưới hình thức khác chỉ với những người trên những sườn núi cao còn lại, vùng đầm lầy đã chủ yếu được tưới đủ nước, woodlands bờ sông đã gần như tất cả bị ảnh hưởng.
Công viên tiểu bang Great Valley Grasslands vẫn bảo tồn một hình mẫu của môi trường sống đồng cỏ bản địa trong thung lũng, trong khi môi trường sống xa van sồi vẫn còn lại ở gần [[Visalia, California|Visalia]]. Thung lũng có các khu vực đất ngập nước và rừng ven sông ở phía bắc, đặc biệt là ở hệ thống sông Sacramento như Khu bảo tồn sông Cosumnes của [[Hội bảo tồn thiên nhiên Hoa Kỳ]] nằm ngay phía nam của Sacramento, khu vực loài hoang dã Gray Lodge, khu quản lý loài hoang dã Butte Sink, và các vùng đất nhỏ ở vùng châu thổ. Các hồ nước theo mùa còn lại bao gồm Khu bảo tồn loài hoang dã quốc gia Pixley nằm giữa [[Tulare, California|Tulare]] và Bakersfield và khu bảo tồn đồng cỏ Jepson Prairie ở vùng đồng bằng châu thổ. Có các vùng đất cây bụi sa mạc ở phía nam thung lũng San Joaquin và tại [[đồng bằng Carrizo]], đồng bằng này nằm ngay bên ngoài thung lũng song có một cảnh quan trương đồng.
==Khí hậu==
[[File:Centralvalleyfog.JPG|thumb|right|Sương mù tại [[quận Stanislaus, California|quận Stanislaus]] vào tháng 12]]
Phía bắc Thung lũng Trung tâm có [[khí hậu Địa Trung Hải]] nóng ([[phân loại khí hậu Köppen]]: ''Csa''); các khu vực ở xa hơn về phía nam thuộc vùng [[bóng mưa]], đủu khô để xác định thuộc khí hậu đồng cỏ Địa Trung Hải (''BShs'', như ở quanh [[Fresno]]) hay thậm chí là sa mạc vĩ độ thấp (''BWh'', như ở các khu vực quanh [[Bakersfield]]). Thung lũng có thời tiết nóng và khô trng mùa hè, có thời tiết mát mẻ và ẩm trong mùa đông, khi sương mù trên mặt đất xuất hiện thường xuyên và được người dân khu vực gọi với cái tên là "sương mù Tule", nó khiến cho tầm nhìn bị che khuất. Nhiệt độ ban ngày vào mùa hè tiến gần đến {{convert|100|°F|abbr=on}}, và các [[sóng nhiệt]] thường thấy có thể đưa nhiệt độ vượt quá {{convert|115|°F|abbr=on}}. Từ giữa thu đến giữa xuân được xem là ''mùa mưa'' — mặc dù vào cuối hè, gió đông nam trên cao có thể đem đến các cơn bão có nguồn gốc nhiệt đới, chủ yếu là ở nửa phía nam của [[thung lũng San Joaquin]] song đôi khi cũng xuất hiện ở [[thung lũng Sacramento]]. Nửa phía bắc của thung lũng Trung tâm nhận được lượng mữa lớn hơn so với nửa phía nam bán sa mạc. Sương giá xảy ra nhiều lần trng những tháng mùa đông, song tuyết vô cùng hiếm gặp.<ref>{{cite web
|url=http://www.wrcc.dri.edu/narratives/CALIFORNIA.htm
|title=Climate of California
|publisher=.www.wrcc.dri.edu
|work=Western Regional Climate Center
|date=
|accessdate=2009-07-26}}</ref>
==Tham khảo==
{{Reflist|2}}
| |||