Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Vận tải đường sắt”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n r2.5.4) (Bot: Đổi vls:Yzern weg thành vls:Yzerweg |
n Robot: Sửa đổi hướng |
||
Dòng 6:
== Ưu điểm của vận tải đường sắt ==
[[Vận chuyển hàng hóa|Vận chuyển hàng hóa]] đường sắt là hình thức vận chuyển cơ giới trên bộ hiệu quả nhưng cần đầu tư lớn. Đường ray tạo bề mặt rất phẳng và cứng giúp các bánh tàu lăn với [[ma sát|lực ma sát]] ít nhất. Ví dụ, một toa tàu bình thường có thể mang 125 tấn hàng hóa trên bốn trục bánh. Khi xếp đầy tải, tiếp xúc của mỗi bánh với đường sắt chỉ trên bề mặt rộng bằng một đồng xu. Điều này giúp tiết kiệm [[năng lượng]], [[nhiên liệu]] so với các loại hình vận chuyển khác ví dụ đường nhựa. Đoàn tàu có mặt trước tiếp xúc nhỏ so với trọng lượng chúng chuyên chở, nhờ đó giảm lực cản không khí và giảm năng lượng tiêu tốn. Trong điều kiện tốt, một đoàn tàu cần ít năng lượng hơn so với vận chuyển đường bộ từ 50% đến 70% với cùng một khối lượng vận chuyển (hoặc cùng số hành khách). Hơn nữa, đường ray và các thanh tà vẹt phân phối lực nén của đoàn tàu đều khắp, cho phép mang tải lớn hơn vận chuyển đường bộ mà hao mòn đường lại thấp hơn.
Vận tải đường sắt sử dụng diện tích và không gian hiệu quả: trong cùng khoảng thời gian, hai làn đường sắt đặt có thể vận chuyển nhiều hàng hóa và hành khách hơn so với một con đường bốn làn xe. Với các lý do trên, vận chuyển đường sắt là loại hình vận chuyển công cộng chủ yếu ở rất nhiều quốc gia. Ở [[Châu Á]], hàng triệu người sử dụng đường sắt là phương tiện đi lại thường xuyên như tại [[Ấn Độ]], [[Trung Quốc]], [[Hàn Quốc]] và [[Nhật Bản]]. Đường sắt cũng rất phổ biến ở [[Châu Âu]].
Dòng 16:
Tuyến đường ray đầu tiên là con đường Diolkos xây dựng thế kỷ thứ 6 trước Công nguyên, dài 6,4 km dùng chuyển các thuyền qua eo đất [[Corinth]] ở [[Hy Lạp]]. Thời đó, để đi từ [[biển Ionian]] sang [[biển Aegea]], tàu thuyền phải đi vòng [[bán đảo Peloponnese]]. Con đường hàng hải này có ba mũi đá nhô ra biển làm nó trở nên vô cùng nguy hiểm, nhiều thương thuyền đã bị đắm nơi đây. Con đường Diolkos là giải pháp hữu hiệu đưa thuyền bè qua lại an toàn. Những con tàu nằm trên các xe chở do nô lệ hoặc súc vật kéo. Nền con đường là đá vôi, có hai rãnh song song để bánh xe lăn trong đó. Khoảng cách hai rãnh là 1,5 m (có lẽ đây là căn cứ cho tiêu chuẩn khổ đường sắt sau này). Diolkos được sử dụng hơn 1.300 năm cho đến giữa Thiên niên kỷ thứ nhất. Những xe goòng kéo bằng ngựa trên các lằn đá đầu tiên xuất hiện ở [[Hy Lạp]], [[Malta]] và các vùng thuộc [[Đế quốc La Mã]] ít nhất là 2.000 năm trước.
Vào khoảng năm 1550, đường ray xuất hiện trở lại ở [[Châu Âu]], nhưng bấy giờ ray làm bằng gỗ. Những đường ray đầu tiên của [[
Đến cuối thế kỷ 18, đường ray bằng sắt bắt đầu xuất hiện và năm 1802, William Jessop - kỹ sư xây dựng người Anh khai trương tuyến vận chuyển đường sắt công cộng Surrey ở nam [[Luân Đôn|London]]. Mặc dù vẫn sử dụng ngựa kéo, đây được coi là tuyến đường sắt công cộng đầu tiên trên thế giới.
[[Đầu máy xe lửa|Đầu tàu hỏa]] đầu tiên do Richard Trevithick chế tạo và chạy thử năm 1804 ở Merthyr Tydfil, [[Wales|xứ Wales]]. Thử nghiệm không thành công một phần bởi động cơ quá nặng làm đường ray không chịu nổi. Năm 1807, tuyến đường ray do ngựa kéo nối Swansea và Mumbles ở xứ Wales trở thành đường sắt chở hành khách đầu tiên trên thế giới.
Dòng 25:
Năm 1811, nhà sáng chế người Anh John Blenkinsop thiết kế thành công đầu tàu hơi nước đầu tiên. Tuyến đường sắt sử dụng đầu máy này là đoạn nối Middleton Colliery và Leeds ở Anh dùng chở than. Cái đầu máy được chế tạo bởi Matthew Muray, công ty Fenton, Murray and Wood. Và tuyến đường sắt này với tên Middleton Railway (đường sắt Middleton) là tuyến đầu tiên trên thế giới sử dụng đầu máy hơi nước cho mục đích thương mại. Đó cũng là đường sắt đầu tiên ở nước Anh được xây dựng bởi một đạo luật của [[Quốc hội]].
Năm 1830, đường sắt [[Liverpool]] và [[Manchester]] hoàn thành, là tuyến đường nối các thành phố đầu tiên trên thế giới. Mẫu [[Đầu máy xe lửa|đầu tàu]] sử dụng trên con đường này được thiết kế bởi [[Cha con nhà Stephenson|George Stephenson]] mang tên Rocket, nó trở thành đầu máy nổi tiếng. Thành công của tuyến đường chứng minh tính hiện thực của phương thức vận tải mới. Đường sắt nhanh chóng được xây dựng khắp nước Anh và toàn thế giới. Nó là phương tiện vận chuyển trên bộ thống trị gần một thế kỷ cho đến khi [[máy bay]] và [[ô tô]] ra đời.
Những thập niên sau Thế chiến thứ hai, đầu máy dùng động cơ diesel và động cơ điện dần thay thế đầu máy hơi nước. Từ thập kỷ 1960, đường sắt cao tốc bắt đầu xuất hiện ở nhiều nước mà tiên phong là [[Nhật Bản|Nhật]] và [[Pháp]]. Tuyến đường [[Thanh Hải]] – [[Tây Tạng]] ([[Trung Quốc]]) hoàn thành ngày 24 tháng 08 năm 2005 là đường sắt vận hành ở độ cao kỷ lục, 5.072 m so với mực nước biển.
== An toàn trong vận tải đường sắt ==
Dòng 45:
== Những vụ tai nạn đường sắt lớn tại Việt Nam và thế giới ==
=== Việt Nam ===
* Trưa ngày [[12 tháng 3]] năm [[2005]], tàu lửa số hiệu E1 chạy theo hướng Hà Nội - Thành phố Hố Chí Minh khi đến [[Lăng Cô]] ([[Thừa Thiên - Huế|Thừa Thiên Huế]]) thì bị đứt mối nối gữa toa số 7 và 8 dẫn đến lật tàu làm 12 người chết.
* Trưa ngày [[22 tháng 11]] năm [[2009]], tàu hỏa số hiệu TN1 chạy theo hướng [[Hà Nội]] - [[Thành phố Hồ Chí Minh|TPHCM]] đâm vào xe ô tô khách khoảng 30 chỗ ngồi chở một đám ăn hỏi, làm 9 người chết.<ref>{{Chú thích web| url = http://www.vnexpress.net/GL/'''Chữ đậm'''Xa-hoi/2009/11/3BA15EC3/| title = Tàu hỏa húc ôtô chở đám hỏi, 9 người chết| accessdate = [[23 tháng 12]]| accessyear = 2009| author = Xuân Tùng| format = HTML| work = VnExpress}}</ref>
* Hồi 4 giờ 30 phút rạng sáng ngày [[7 tháng 2]] năm [[2010]], tại [[Nam Định]], một vụ TNGT đường sắt hai dì cháu đã tử nạn do thiếu quan sát khi qua đường tàu. Đoạn đường ngang này không hề có rào chắn, không có biển báo và thiết bị cảnh báo. Ngành đường sắt đã điều công nhân đến phá dỡ đoạn đường ngang trải nhựa này từng tồn tại nhiều năm tại thành phố [[Nam Định (thành phố)|Nam Định]].<ref>{{Chú thích web| url = http://www.nhandan.com.vn/tinbai/?top=37&sub=52&article=167692| title = Nam Định: Tai nạn đường sắt nghiêm trọng, hai người thiệt mạng| accessdate = [[7 tháng 2]]| accessyear = 2010| format = HTML |work = Báo Nhân dân}}</ref>
* Sáng ngày [[21 tháng 2]] năm [[2010]], ông Nguyễn Xuân Phong hành nghề xe ôm đã bị đoàn tàu Thống Nhất cán chết do thiếu quan sát khi đi qua đường sắt.<ref>{{Chú thích web| url = http://vnexpress.net/GL/Xa-hoi/2010/02/3BA18EC8/| title = Băng qua đường sắt, lái xe ôm bị tàu cán chết| accessdate = [[22 tháng 2]]| accessyear = 2010| author = Trà Bang|format = HTML| work = VnExpress}}</ref>
| |||