Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Tâm sở”

===Đại địa pháp===

10 Đại địa pháp (zh. 大地法, sa. ''mahābhūmikā-dharma''), chỉ mười tác dụng tâm lí tương ưng và đồng sinh khởi với tất cả Tâm vương:

#Tam-ma-địa (三摩地) hoặc Định (定, ''samādhi''), chính định, đẳng trì, tức là định tâm chuyên chú vào một cảnh, một đối tượng.

===Đại thiện địa pháp===

10 Đại thiện địa pháp (zh. 大善地法, sa. ''kuśalamahābhūmikādharma''):

#Bất phóng dật (不放逸, ''apramāda'').

===Đại phiền não địa pháp===

6 Đại phiền não địa pháp (大煩惱地法, ''kleśamahābhūmikā-dharma'') là các pháp gây phiền não, gây khổ, bao gồm sáu loại:

#Trạo cử (掉舉, ''auddhatya''), tâm xao động không yên.

===Đại bất thiện địa pháp===

2 Đại bất thiện địa pháp (大不善地, ''akuśalamahābhūmikā-dharma''):

#Vô quý (無愧, ''anapatrāpya'', ''anapatrapā''), tâm không biết sợ trước tội quả, không biết hổ thẹn đối với người khác khi phạm tội.

===Tiểu phiền não địa pháp===

10 Tiểu phiền não địa pháp (小煩惱地法, ''parīttabhūmikā-upakleśa''):

#Kiêu (憍, ''mada''), tự phụ.

 

===Bất định địa pháp===

8 Bất định địa pháp (不定地法, ''anityatābhūmikādharma''), gọi là “bất định” vì chúng có thể thuộc về dạng thiện hoặc bất thiện, tuỳ theo căn cơ của Tâm vương. Ví dụ như Tầm, là tâm sở suy nghĩ phân tích. Nó là tâm sở tốt nếu Tâm vương có gốc thiện – ví dụ như suy nghĩ, chú tâm về giáo pháp của đức Phật, diệt khổ – hoặc xấu, nếu Tâm vương là một pháp bất thiện, như suy nghĩ phân tích cách lừa gạt người… Bất định địa pháp bao gồm tám loại:

#Nghi (疑, ''vicikitsā'')

 

===Biến hành tâm sở===

5 Biến hành tâm sở (遍行, ''sarvatraga''), năm loại tâm pháp lúc nào cũng hiện hành xuất phát cùng với một tâm vương, gồm có:

#Tư (cetanā), tương ưng với tất cả tâm và tâm sở;

===Biệt cảnh tâm sở===

5 Biệt cảnh tâm sở (別境, ''viniyata'') năm loại tâm pháp xác định ngoại cảnh:

#Huệ (''prajñā''), chỉ duyên (nương) theo các cảnh khác nhau mà sinh khởi.

===Thiện tâm sở===

11 Thiện tâm sở (善, ''kuśala''):

#Bất hại (''avihiṃsā'').

===Căn bản phiền não tâm sở===

6 Căn bản phiền não tâm sở (根本煩惱, ''mūlakleśa''):

#Kiến (''dṛṣṭi'') cũng được gọi là Ác kiến.

:#Biên kiến (邊見, ''antagrāhadṛṣṭi''): một kiến giải liên hệ đến phiền não, cho rằng cái “ta” được tạo bằng ngũ uẩn là một cái gì đó thường còn, vĩnh viễn [thường kiến] hoặc ngược lại, là một cái gì đó bị đoạn diệt, không có gì tiếp nối giữa hai cuộc sống con người [đoạn kiến];

:#Giới cấm thủ kiến (戒禁取見, ''śīlavrata-parāmarśa''): là một kiến giải cho rằng, những quy tắc xử sự sai hoặc những lời hướng dẫn tu tập sai – như tự xem mình như con thú và bắt chước thái độ của nó –, hoặc ngũ uẩn, cơ sở của những việc sai trái trên là điều hay nhất;

:#Tà kiến (邪見, ''mithyādṛṣṭi''): kiến phủ nhận cái gì thật sự tồn tại, thêu dệt thêm vào những gì thật sự không có.

===Tuỳ phiền não tâm sở===

20 Tuỳ phiền não tâm sở (隨煩惱, ''upakleśa''):

#Bất chính tri (不正知, ''asaṃprajanya''), hiểu biết sai.

===Bất định tâm sở===

4 Bất định tâm sở (''aniyata''), bất định bởi vì các tâm sở này thay đổi giá trị tuỳ theo các tâm vương. Chúng bao gồm:

#Tứ (''vicāra''), suy nghĩ, tìm hiểu dạng tinh tế.

Cách phân chia như trên của [[Duy thức tông]] được xem là bước tiến triển cuối cùng trong việc phân tích, phân loại các tâm sở và cũng là bản phân loại tiêu chuẩn cho tất cả những trường phái Đại thừa tại Trung Quốc, Nhật Bản, Việt Nam và Tây Tạng.

*''Fo Guang Ta-tz'u-tien'' 佛光大辭典. Fo Guang Ta-tz'u-tien pien-hsiu wei-yuan-hui 佛光大辭典編修委員會. Taipei: Fo-Guang ch'u-pan-she, 1988. (Phật Quang Đại Từ Điển. Phật Quang Đại Từ Điển biên tu uỷ viên hội. Đài Bắc: Phật Quang xuất bản xã, 1988.)

*''Das Lexikon der Östlichen Weisheitslehren'', Bern 1986.

 

{{Viết tắt Phật học}}