Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Ivan IV của Nga”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Không có tóm lược sửa đổi
TuHan-Bot (thảo luận | đóng góp)
n Robot: Sửa đổi hướng
Dòng 28:
[[Tập tin:Vasnetsov Ioann 4.jpg|nhỏ|trái|''Ivan Bạo chúa'' tranh của [[Viktor Vasnetsov]]]]
[[Tập tin:Ivans ivory throne.jpg|nhỏ|[[Ngai vàng]] bằng [[ngà voi]] của Ivan Bạo chúa.]]
Ngày [[16 tháng 1]] năm [[1547]], Ivan trở thành Nga hoàng tại [[đại giáo đường Uspensky]] khi 16 tuổi. Dù vừa xảy ra vụ [[Hoả hoạn Moskva (1547)|Đại hoả hoạn 1547]], thời kỳ đầu cầm quyền của ông là một trong những giai đoạn hiện đại hoá và [[đổi mới|cải cách]] trong hoà bình. Ivan xem xét lại các luật lệ (được gọi là [[Sudebnik năm 1550|sudebnik]]), tạo lập một [[đội quân thường trực]] ([[streltsy]]), thành lập nghị viện Nga đầu tiên cho các tiểu quốc [[phong kiến]] ([[Hội đồng hội nghị tự quản địa phương|Zemsky Sobor]]), hội đồng quý tộc (được gọi là Hội đồng được Lựa chọn), và xác nhận vị trí của Nhà thờ với [[Stoglav|Hội đồng Trăm Tăng hội]], thống nhất các lễ nghi và các quy định giáo hội trong toàn bộ đất nước. Ông đưa ra sáng kiến tự quản tại các vùng nông thôn, chủ yếu tại Đông bắc Nga, nơi sinh sống của đa phần nông dân. Trong thời kỳ cầm quyền của ông lần đầu tiên [[báo viết|báo in]] xuất hiện tại Nga (dù hai ông chủ nhà in đầu tiên người Nga [[Ivan Fedorov (thợ in)|Ivan Fedorov]] và [[Pyotr Mstislavets]] đã phải bỏ chạy khỏi [[Moskva]] tới [[Đại Công quốc Litva]]).
 
Năm 1547, Hans Schlitte, [[luật sư]] của Ivan, đã đưa các thợ thủ công Đức tới làm việc tại Nga. Tuy nhiên tất cả những người này đã bị bắt giữ tại [[Lübeck]] theo yêu cầu của [[Ba Lan]] và [[Livonia]]. Các hội buôn [[Đức]] đã từ chối cảng mới được Ivan cho xây dựng trên [[sông Narva]] năm 1550 và tiếp tục giao nhận hàng hoá tới các cảng ven biển Baltic thuộc Livonia. Nước Nga vẫn bị cô lập khỏi mạng lưới thương mại đường biển.
 
Ivan đã thành lập các kết nối thương mại mới, mở cửa [[Biển Trắng]] và cảng [[Arkhangelsk]] cho [[công ty Muscovy]] của các thương nhân [[Anh]]. Năm 1552 ông đánh bại [[Hãn quốc]] [[Hãn quốc Kazan|Kazan]], do quân đội nước này đã nhiều lần tàn phá vùng đông bắc Nga,<ref>Biên niên sử Nga ghi chép lại khoảng 40 vụ tấn công của hãn quốc Kazan vào lãnh thổ Nga (chủ yếu trong khu vực [[Nizhniy Novgorod]], [[Murom]], [[Vyatka]], [[Vladimir]], [[Kostroma]], [[Galich]]) trong nửa đầu thế kỷ 16. Năm 1521, liên quân của Hãn Muhamed Giray và các đồng minh vùng Krym đã tấn công Nga và bắt giữ trên 150.000 nông nô. ''Tuyển tập Biên niên sử Nga, quyển 13, [[Sankt -Peterburg|S.Pb]], 1904''</ref> và sáp nhập lãnh thổ nước này. Năm 1556, ông sáp nhập [[Hãn quốc Astrakhan]] và tiêu diệt [[chợ nô lệ]] lớn nhất trên sông Volga. Những cuộc chinh phục này đã làm phức tạp thêm sự [[Di cư con người|di cư]] của những bộ tộc [[du cư]] từ châu Á tới châu Âu qua sông Volga và biến nước Nga trở thành một quốc gia đa sắc tộc và đa tôn giáo. Ông cho cho xây dựng [[đại giáo đường Thánh Basil]] tại kinh đô [[Moskva]] để kỷ niệm việc chinh phục [[Kazan]]. Truyền thuyết kể rằng ông ấn tượng trước kiến trúc công trình này tới mức đã cho làm mù mắt các kiến trúc sư để họ không thể xây dựng được thứ gì đẹp đẽ như thế nữa.
 
Những khía cạnh tiêu cực trong thời kỳ này gồm việc đưa ra áp dụng những luật lệ đầu tiên hạn chế sự di chuyển của người [[nông dân]], cuối cùng dẫn tới tình trạng [[nông nô]]. Sự thay đổi lớn nhất trong tính cách của Ivan thường được cho là có liên quan tới lần ốm suýt chết của ông năm [[1553]] cùng cái chết của bà vợ đầu tiên, [[Anastasia Romanovna]] năm 1560. Ivan nghi ngờ các boyar đã đầu độc vợ mình và âm mưu lật đổ ông cùng người anh em họ, [[Vladimir Staritsa]]. Ngoài ra, trong thời kỳ ngã bệnh đó Ivan đã yêu cầu các boyar thề trung thành với người con cả của mình, khi ấy vẫn còn là một đứa trẻ. Nhiều boyar đã từ chối, vì cho rằng vị Nga hoàng không còn cơ hội sống sót. Điều này đã khiến Ivan nổi giận và càng khiến ông mất lòng tin vào họ. Sau sự kiện này nhiều người vô tội đã bị trả thù và giết hại, trong số đó có [[Philip II, Đại giáo chủ Moskva|Đại giáo chủ Philip]] và công tước [[Aleksandr Gorbatyi-Shuisky]].
 
Một vấn đề khác là việc thành lập ''[[Oprichnina]]'' năm [[1565]]. ''Oprichnina'' là khu vực của Nga (chủ yếu là vùng đông bắc) nằm dưới quyền cai trị trực tiếp của Ivan và được duy trì an ninh bởi đội cận vệ riêng của ông, ''[[Oprichniki]]''. Cả hệ thống ''Oprichnina'' đã bị một số nhà sử học coi là công cụ chống lại chính sách quý tộc cha truyền con nối (boyar) có truyền thống lâu dài ở Nga, những người chống lại chính sách chuyên chế Nga hoàng, trong khi những nhà sử học khác lại coi đó là một đấu hiệu bệnh [[hoang tưởng ảo giác|hoang tưởng]] và sự suy sụp tinh thần của nhà vua.
 
==Thời kỳ cuối==
Nửa sau trong thời gian cầm quyền của Ivan không thành công nhiều như trước. Dù [[Hãn]] [[Krym]] là [[Devlet I Giray]] nhiều lần tàn phá vùng Moskva và thậm chí [[Đốt cháy Moskva (1571)|đốt cháy]] kinh đô Moskva năm 1571, Nga hoàng ủng hộ cuộc chinh phục [[người Tatar]] [[Xibia]] của [[Yermak Timofeyevich|Yermak]], chấp nhận một chính sách [[xây dựng đế chế]], dẫn ông tới việc tung ra một cuộc chiến tranh thắng lợi mở rộng về biển phía tây, đương đầu với [[Đế quốc Thuỵ Điển|người Thụy Điển]], [[Litva]], [[KhốiVương thịnh vượng chungquốc Ba Lan- và Đại Công quốc Litva|Ba Lan]], và các [[hiệp sĩ Teutonic]] [[Livonia]].
 
Trong 24 năm cuộc [[chiến tranh Livonia]] kéo dài, gây thiệt hại cả về kinh tế và quân sự với Nga và không giành được bất kỳ một lãnh thổ nào cho nước Nga. Trong thập niên 1560 sự kết hợp giữa [[hạn hán]] và [[nạn đói]], cũng như các cuộc tấn công của Ba Lan-Litva, [[những cuộc xâm lược của người Tatar]], và sự phong toả đường thương mại trên biển do người Thuỵ Điển, Ba Lan và [[Liên minh Hanseatic]] tiến hành đã tàn phá nước Nga. Giá lương thực tăng gấp mười lần. Bệnh dịch giết hại 10.000 người ở Novgorod. Năm 1570 bệnh dịch làm 600-1000 người chết hàng ngày tại Moskva.<ref>R.Skrynnikov, "Ivan Grosny", M., AST, 2001</ref> Vị cố vấn thân cận nhất của Ivan, công tước [[Andrei Kurbsky]], bỏ trốn theo người Litva, dẫn đầu quân đội Litva tàn phá vùng [[Velikiye Luki]] của nước Nga. Sự phản bội này đã làm Nga hoàng Ivan rất đau đớn. Khi chính sách Oprichnina tiếp diễn, Ivan dần trở nên bất ổn định về tinh thần và ốm yếu về thể chất. Trong một tuần, ông dễ dàng chuyển từ trạng thái ăn chơi sa đoạ nhất sang việc đi cầu nguyện và ăn chay tại một tu viện xa xôi phía bắc.<!--Please don't justify tyranism by mental problems: --Modern researchers, basing on the analysis of the remains of Ivan, assume the mercury poisoning of tsar (as well as at his mother Helena Glinskaya). The mercury poisoning destroyed his mental health.-->
Dòng 50:
==Qua đời và di sản==
{{Refimprove|đoạn}}
Dù nhiều người nghĩ rằng Ivan qua đời khi đang sắp xếp một bàn cờ, có lẽ đúng hơn là ông qua đời khi đang chơi [[quốc kỳ|cờ]] với [[Bogdan Belsky]] ngày [[18 tháng 3]] năm [[1584]]. Khi hầm mộ của Nga hoàng Ivan được mở ra trong cuộc trùng tu hồi [[thập niên 1960]], xác ông được xét nghiệm và phát hiện có chứa hàm lượng [[thủy ngân|thuỷ ngân]] lớn, cho thấy rất có thể ông đã bị đầu độc.<ref>{{chú thích sách |tựa đề= Những nhân vật bí ẩn |họ = Đoàn |tên =Tử Huyền |năm= 2009 |nhà xuất bản= Nhà xuất bản Lao động |trang= 81|ngày truy cập= ngày 11 tháng 3 2010}}</ref> Các nghi vấn hiện tại tập trung vào các cố vấn của ông là Belsky và [[Boris Godunov]] (người trở thành Nga hoàng năm [[1598]]). Ba ngày trước đó, Ivan được cho là đã định cưỡng hiếp Irina, em Godunov và là vợ của Feodor. Những tiếng kêu của bà khiến Godunov và Belsky chú ý, sau đó Ivan thả Irina, nhưng Belsky và Godunov coi mình như đã bị lĩnh án tử hình. Truyền thống cho rằng họ đã đầu độc hoặc bóp cổ Ivan đến chết vì lo sợ cho tính mạng của mình. Thuỷ ngân được tìm thấy trong thi thể Ivan cũng có thể liên quan tới việc điều trị bệnh [[giang mai]], bệnh được cho là Ivan đã từng mắc phải. Ngay khi Ivan qua đời, đất nước đã bị tàn phá rơi vào tay người con trai bất tài và còn nhỏ tuổi của ông là [[Fyodor I của Nga|Fyodor I]].
 
==Thư từ==
Dòng 69:
==Xem thêm==
*[[Ivan Bạo chúa trong văn học dân gian Nga]]
*''[[Ivan Bạo chúa (phim)|Ivan Bạo chúa]]'' – phim của [[Sergei Mikhailovich Eisenstein|Sergei Eisenstein]].
*''[[Ivan Vasilyevich đổi nghề]]'' – phim của [[Leonid Iovich Gaidai|Leonid Gaidai]]
 
==Ghi chú==