Axetylen
Axetylen (bắt nguồn từ từ tiếng Pháp acétylène /asetilɛn/),[2] còn được viết là a-xê-ty-len[2] (tên hệ thống: ethyne) là hợp chất hóa học với công thức C2H2. Nó là một hydrocarbon và là alkin đơn giản nhất.[3] Chất khí không màu này được sử dụng rộng rãi làm nhiên liệu và tổng hợp các hợp chất khác. Nó không ổn định ở dạng tinh khiết và do đó thường được để trong một dung dịch.[4] Acetylene tinh khiết không mùi, nhưng loại phổ biến trên thị trường thường có mùi do tạp chất.[5]
| Acetylene | |
|---|---|
 Acetylene | |
 Acetylene | |
 Acetylene - space-filling model | |
| Danh pháp IUPAC | Acetylene |
| Tên hệ thống | Ethyne[1] |
| Nhận dạng | |
| Số CAS | |
| KEGG | |
| ChEBI | |
| Ảnh Jmol-3D | ảnh |
| SMILES | đầy đủ
|
| InChI | đầy đủ
|
| Thuộc tính | |
| Khối lượng riêng | 1.097 kg m−3 |
| Điểm nóng chảy | −80.8 °C, 192.4 K, −113.4 °F |
| Điểm sôi | −84 °C (189 K; −119 °F) |
| Độ axit (pKa) | 25 |
| Cấu trúc | |
| Hình dạng phân tử | Linear |
| Nhiệt hóa học | |
| Entanpi hình thành ΔfH | +226.88 kJ/mol |
| Entropy mol tiêu chuẩn S | 201 J·mol−1·K−1 |
| Các nguy hiểm | |
| NFPA 704 |
4
1
3
|
Trừ khi có ghi chú khác, dữ liệu được cung cấp cho các vật liệu trong trạng thái tiêu chuẩn của chúng (ở 25 °C [77 °F], 100 kPa). | |
Tính chất vật lýSửa đổi
Axetilen là chất khí, không màu, không mùi, ít tan trong nước,nhẹ hơn không khí(d=26/29).
Cấu tạo phân tửSửa đổi
Axetilen có công thức cấu tạo: H-C≡C-H, viết gọn HC≡CH
Từ công thức cấu tạo của axetilen ta thấy: giữa hai nguyên tử cacbon có ba liên kết, còn gọi là liên kết ba. Trong lên kết ba có hai liên kết kém bền, dễ đứt lần lượt trong các phản ứng hóa học.
Tính chất hóa họcSửa đổi
Phản ứng ôxi hóa (cháy)Sửa đổi
Axetilen là hidrocacbon, vì vậy khi đốt, axetilen sẽ cháy tạo ra CO2 và nước(H2O), tương tự Metan và etilen, axetilen cháy trong không khí với ngọn lửa sáng, 3000 °C.
- 2C2H2 + 5O2 ——t⁰—> 4CO2 + 2H2O
Phản ứng cộngSửa đổi
Do Axetilen trong phân tư có liên kết pi nên có thể tham gia phản ứng cộng.(giống anken)
: 2.1: cộng halogen, cộng hidro halogen (HX, cộng hidro: Axetilen làm mất màu dung dịch Brom giống etilen
- HC≡CH+ Br−Br——> Br−CH=CH-Br
- Br-HC=CH-Br+ Br-Br——>Br2CH-CHBr2
:2.2: cộng cation Ag+ trong AgNO3 /NH3
các anken có liên kết ≡ đầu mạch như axetilen (anken-1-en) đểu có phản ứng cộng ion Ag+ tạo kết tủa vàng (không phải phản ứng tráng gương) (phân biệt anken-1-en vs các ankin cũng như các aken khác
- HC≡CH + AgNO3 + NH3 + H2O → Ag-C≡C-Ag↓ + NH4NO3
Phản ứng trùng hợpSửa đổi
Tương tự như ankin các anken có liên kết pi nên có thể tham gia phản ứng trùng hợp tạo polyme.
CH≡CH -t0C, xt> (CH=CH)n
Phản ứng hidrat hóaSửa đổi
HC≡CH + H-OH —H2SO4—> H-CH=CH-H —> CH3-COOH
Điều chếSửa đổi
Axetilen được điều chế bằng cách cho canxi cacbua (thành phần chính của đất đèn) phản ứng với nước:
CaC2 (đất đèn) + 2H2O ——> C2H2 + Ca(OH)2
Cho cacbon tác dụng với hiđrô khi có hồ quang điện:
2C + H2 —> C2H2
Nhiệt phân metan:
Tham khảoSửa đổi
- ^ Acyclic Hydrocarbons. Rule A-3. Unsaturated Compounds and Univalent Radicals, IUPAC Nomenclature of Organic Chemistry
- ^ a ă Đặng Thái Minh, “Dictionnaire vietnamien - français. Les mots vietnamiens d’origine française”, Synergies Pays riverains du Mékong, n° spécial, năm 2011. ISSN: 2107-6758. Trang 49.
- ^ R.H.Petrucci, W.S.Harwood and F.G.Herring "General Chemistry", 8th edn.(Prentice-Hall 2002), p.1072
- ^ Pässler, Peter; Hefner, Werner; Buckl, Klaus; Meinass, Helmut; Meiswinkel, Andreas; Wernicke, Hans-Jürgen; Ebersberg, Günter; Müller, Richard; Bässler, Jürgen; Behringer, Hartmut; Mayer, Dieter (2008). “Acetylene”. Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. ISBN 3527306730. doi:10.1002/14356007.a01_097.pub3.. Article Online Posting Date: ngày 15 tháng 10 năm 2008
- ^ Compressed Gas Association (1995) [www.stoodyind.com/safety/msds/Acetylene.pdf Material Safety and Data Sheet - Acetylene].