Bách gia tính

Bách gia tính (chữ Hán: 百家姓, nghĩa là họ của trăm nhà) là một văn bản ghi lại các họ phổ biến của người Trung Quốc. Văn bản này được soạn vào đầu thời Tống. Ban đầu danh sách có 411 họ, sau đó tăng lên 504 họ, gồm 444 họ đơn (chỉ gồm một chữ, ví dụ Triệu, Hồ,...) và 60 họ kép (gồm hai chữ, ví dụ Tư Mã, Gia Cát,...). Hiện nay có khoảng 800 họ phát sinh từ văn bản gốc này.

Đây là thể thơ vần 8 chữ. Thứ tự không xếp theo sự phổ biến của từng họ, mà theo như học giả đời Tống Vương Minh Thanh (王明清), các họ đầu tiên được nói tới trong danh sách là họ của các gia tộc quan trọng của triều đình phong kiến lúc đó, trước hết là Triệu (趙) - họ của các hoàng đế nhà Tống, sau đó là Tiền (錢) - họ của các vua nước Ngô Việt, Tôn (孫) - họ của chính phi Ngô Việt vương và Lý (李) - họ của các vua nước Nam Đường. Bốn họ tiếp theo sau đó - Chu (周), Ngô (吳), Trịnh (鄭), Vương (王) - là họ bốn người vợ khác của Tiền Thục, vua Ngô Việt cuối cùng.

Toàn bộ văn bản được xếp vần điệu và có thể đọc lên như một bài thơ 4 chữ một câu, vì vậy đôi khi trẻ em Trung Quốc sử dụng tác phẩm này để học vỡ lòng bên cạnh cuốn Tam tự kinh.

Danh sách cụ thể

趙 赵zhào(Triệu) 錢 钱qián (Tiền) 孫 孙sūn(Tôn) 李lǐ (Lý)		周 (Châu/Chu) 吳 (Ngô) 鄭 (Trịnh) 王 (Vương)		馮 (Phùng) 陳 (Trần) 褚 (Trử) 衛 (Vệ)		蔣 (Tưởng) 沈 (Thẩm) 韓 (Hàn) 楊 (Dương)
朱zhū (Chu/Châu) 秦qín (Tần) 尤yóu (Vưu) 许 許xǔ (Hứa)		何 (Hà) 呂 (Lữ/Lã) 施 (Thi) 張 (Trương)		孔 (Khổng) 曹 (Tào) 嚴 (Nghiêm) 華 (Hóa)		金 (Kim) 魏 (Ngụy) 陶 (Đào) 姜 (Khương)
戚qī (Thích) 謝 谢xiè (Tạ) 鄒 邹zōu (Trâu) 喩Yù (Dụ)		柏 (Bách) 水 (Thủy) 竇 (Đậu) 章 (Chương)		雲 (Vân) 蘇 (Tô) 潘 (Phan) 葛 (Cát)		奚 (Hề) 范 (Phạm) 彭 (Bành) 郞 (Lang)
魯 鲁 lǔ (Lỗ) 韋 韦wéi (Vi) 昌chāng (Xương) 馬马mǎ (Mã)		苗 (Miêu) 鳳 (Phượng) 花 (Hoa) 方 (Phương)		兪 (Du) 任 (Nhâm) 袁 (Viên) 柳 (Liễu)		酆 (Phong) 鮑 (Bào) 史 (Sử) 唐 (Đường)
費 费fèi (Phí) 廉lián (Liêm) 岑cén (Sầm) 薛xuē (Tiết)		雷 (Lôi) 賀 (Hạ) 倪 (Nghê) 湯 (Thang)		滕 (Đằng) 殷 (Ân) 羅 (La) 畢 (Tất)		郝 (Hác) 鄔 (Ổ) 安 (An) 常 (Thường)
樂 乐lè (Nhạc) 于yú (Vu) 時 时shí (Thì/Thời) 傅fù (Phó)		皮 (Bì) 卞 (Biện) 齊 (Tề) 康 (Khang)		伍 (Ngũ) 余 (Dư) 元 (Nguyên) 卜 (Bốc)		顧 (Cố) 孟 (Mạnh) 平 (Bình) 黃 (Hoàng/Huỳnh)
和hé (Hòa) 穆mù (Mục) 蕭 萧xiāo (Tiêu) 尹yǐn (Duẫn/Doãn)		姚 (Diêu) 邵 (Thiệu) 湛 (Trạm) 汪 (Uông)		祁 (Kì) 毛 (Mao) 禹 (Vũ) 狄 (Địch)		米 (Mễ) 貝 (Bối) 明 (Minh) 臧 (Tang)
計 计jì (Kế) 伏fú (Phục) 成chéng (Thành) 戴dài (Đới/Đái)		談 (Đàm) 宋 (Tống) 茅 (Mao) 龐 (Bàng)		熊 (Hùng) 紀 (Kỉ) 舒 (Thư) 屈 (Khuất)		項 (Hạng) 祝 (Chúc) 董 (Đổng) 梁 (Lương)
杜dù (Đỗ) 阮ruǎn (Nguyễn) 藍 蓝lán (Lam) 閔 闵mǐn (Mẫn)		席 (Tịch) 季 (Quý) 麻 (Ma) 強 (Cường)		賈 (Giả) 路 (Lộ) 婁 (Lâu) 危 (Nguy)		江 (Giang) 童 (Đồng) 顏 (Nhan) 郭 (Quách)
梅méi (Mai) 盛shèng (Thịnh) 林lín (Lâm) 刁diāo (Điêu)		鍾 (Chung) 徐 (Từ) 邱 (Khâu) 駱 (Lạc)		高 (Cao) 夏 (Hạ) 蔡 (Thái/Sái) 田 (Điền)		樊 (Phiền/Phàn) 胡 (Hồ) 凌 (Lăng) 霍 (Hoắc)
虞yú (Ngu) 萬 万wàn (Vạn) 支zhī (Chi) 柯kē (Kha)		昝 (Tảm) 管 (Quản) 盧 (Lô/Lư) 莫 (Mạc)		經 (Kinh) 房 (Phòng) 裘 (Cừu) 繆 (Mậu)		干 (Can) 解 (Giải) 應 (Ứng) 宗 (Tông)
丁dīng (Đinh) 宣xuān (Tuyên) 賁 贲bì (Bôn) 鄧 邓dèng (Đặng)		郁 (Úc) 單 (Đan - Thiện) 杭 (Hàng) 洪 (Hồng)		包 (Bao) 諸 (Chư) 左 (Tả) 石 (Thạch)		崔 (Thôi) 吉 (Cát) 鈕 (Nữu) 龔 (Cung)
程chéng (Trình) 嵇jī (Kê) 邢xíng (Hình) 滑huá (Hoạt)		裴 (Bùi) 陸 (Lục) 榮 (Vinh) 翁 (Ông)		荀 (Tuân) 羊 (Dương) 於 (Ư) 惠 (Huệ)		甄 (Chân) 曲 (Khúc) 家 (Gia) 封 (Phong)
芮Ruì (Nhuế) 羿yì (Nghệ) 儲 储chǔ (Trừ) 靳jìn (Cận)		汲 (Cấp) 邴 (Bỉnh) 糜 (Mi) 松 (Tùng)		井 (Tỉnh) 段 (Đoạn/Đoàn) 富 (Phú) 巫 (Vu)		烏 (Ô) 焦 (Tiêu) 巴 (Ba) 弓 (Cung)
牧mù (Mục) 隗wěi (Ngỗi) 山shān (Sơn/San) 谷gǔ (Cốc)		車 (Xa) 侯 (Hầu) 宓 (Mật) 蓬 (Bồng)		全 (Toàn) 郗 (Si) 班 (Ban) 仰 (Ngưỡng)		秋 (Thu) 仲 (Trọng) 伊 (Y) 宮 (Cung)
甯Níng (Ninh) 仇Qiú (Cừu) 欒 栾luán (Loan) 暴bào (Bạo)		甘 (Cam) 鈄 (Đẩu) 厲 (Lệ) 戎 (Nhung)		祖 (Tổ) 武 (Vũ/Võ) 符 (Phù) 劉 (Lưu)		景 (Cảnh) 詹 (Chiêm) 束 (Thúc) 龍 (Long)
葉 叶yè (Diệp) 幸xìng (Hạnh) 司sī (Tư) 韶sháo (Thiều)		郜 (Cáo) 黎 (Lê) 薊 (Kế) 薄 (Bạc)		印 (Ấn) 宿 (Túc) 白 (Bạch) 懷 (Hoài)		蒲 (Bồ) 邰 (Thai) 從 (Tòng) 鄂 (Ngạc)
索suǒ (Tác) 咸xián (Hàm) 籍jí (Tịch) 賴 赖lài (Lại)		卓 (Trác) 藺 (Lận) 屠 (Đồ) 蒙 (Mông)		池 (Trì) 喬 (Kiều) 陰 (Âm) 鬱 (Úc)		胥 (Tư) 能 (Năng) 蒼 (Thương) 雙 (Song)
聞 闻wén (Văn) 莘shēn (Tân) 黨 党dǎng (Đảng) 翟 dí (Trạch)		譚 (Đàm) 貢 (Cống) 勞 (Lao) 逄 (Bàng)		姬 (Cơ) 申 (Thân) 扶 (Phù) 堵 (Đổ)		冉 (Nhiễm) 宰 (Tể) 酈 (Li) 雍 (Ung)
郤 (Khích) 璩 (Cừ) 桑 (Tang) 桂 (Quế)		濮 (Bộc) 牛 (Ngưu) 壽 (Thọ) 通 (Thông)		邊 (Biên) 扈 (Hỗ) 燕 (Yên) 冀 (Ký)		郟 (Giáp) 浦 (Phổ) 尚 (Thượng) 農 (Nông)
溫 (Ôn) 別 (Biệt) 莊 (Trang) 晏 (Yến)		柴 (Sài) 瞿 (Cù) 閻 (Diêm) 充 (Sung)		慕 (Mộ) 連 (Liên) 茹 (Như) 習 (Tập)		宦 (Hoạn) 艾 (Ngải) 魚 (Ngư) 容 (Dong)
向 (Hướng) 古 (Cổ) 易 (Dịch) 愼 (Thận)		戈 (Qua) 廖 (Liệu) 庾 (Dữu) 終 (Chung)		曁 (Kị) 居 (Cư) 衡 (Hành) 步 (Bộ)		都 (Đô) 耿 (Cảnh) 滿 (Mãn) 弘 (Hoằng)
匡 (Khuông) 國 (Quốc) 文 (Văn) 寇 (Khấu)		廣 (Quảng) 祿 (Lộc) 闕 (Khuyết) 東 (Đông)		歐 (Âu) 殳 (Thù) 沃 (Ốc) 利 (Lợi)		蔚 (Uất) 越 (Việt) 夔 (Quỳ) 隆 (Long)
師 (Sư) 鞏 (Củng) 厙 (Xá) 聶 (Niếp/Nhiếp)		晁 (Triều) 勾 (Câu) 敖 (Ngao) 融 (Dung)		冷 (Lãnh) 訾 (Tí) 辛 (Tân) 闞 (Khám)		那 (Na) 簡 (Giản) 饒 (Nhiêu) 空 (Không)
曾 (Tăng) 毋 (Vô) 沙 (Sa) 乜 (Mã)		養 (Dưỡng) 鞠 (Cúc) 須 (Tu) 豐 (Phong)		巢 (Sào) 關 (Quan) 蒯 (Khoái) 相 (Tương)		查 (Tra) 后 (Hậu) 荊 (Kinh) 紅 (Hồng)
游 (Du) 竺 (Trúc) 權 (Quyền) 逯 (Lộc)		蓋 (Cái) 益 (Ích) 桓 (Hoàn) 公 (Công)		万俟 (Mặc Kì) 司馬 (Tư Mã)		上官 (Thượng Quan) 歐陽 (Âu Dương)
夏侯 (Hạ Hầu) 諸葛 (Gia Cát)		聞人 (Văn Nhân) 東方 (Đông Phương)		赫連 (Hách Liên) 皇甫 (Hoàng Phủ)		尉遲 (Uất Trì) 公羊 (Công Dương)
澹臺 (Đam Đài) 公冶 (Công Dã)		宗政 (Tông Chính) 濮陽 (Bộc Dương)		淳于 (Thuần Vu) 單于 (Thiền Vu)		太叔 (Thái Thúc) 申屠 (Thân Đồ)
公孫 (Công Tôn) 仲孫 (Trọng Tôn)		軒轅 (Hiên Viên) 令狐 (Lệnh Hồ)		鍾離 (Chung Li) 宇文 (Vũ Văn)		長孫 (Trường Tôn) 慕容 (Mộ Dung)
鮮于 (Tiên Vu) 閭丘 (Lư Khâu)		司徒 (Tư Đồ) 司空 (Tư Không)		亓官 (Kì Quan) 司寇 (Tư Khấu)		仉 (Chưởng) 督 (Đốc) 子車 (Tử Xa)
顓孫 (Chuyên Tôn) 端木 (Đoan Mộc)		巫馬 (Vu Mã) 公西 (Công Tây)		漆雕 (Tất Điêu) 樂正 (Nhạc Chính)		壤駟 (Nhưỡng Tứ) 公良 (Công Lương)
拓跋 (Thác Bạt) 夾谷 (Giáp Cốc)		宰父 (Tể Phụ) 穀梁 (Cốc Lương)		晉 (Tấn) 楚 (Sở) 閆 (Diêm) 法 (Pháp)		汝 (Nhữ) 鄢 (Yên) 涂 (Đồ) 欽 (Khâm)
段干 (Đoạn Can) 百里 (Bách Lý)		東郭 (Đông Quách) 南門 (Nam Môn)		呼延 (Hô Diên) 歸 (Quy) 海 (Hải)		羊舌 (Dương Thiệt) 微生 (Vi Sinh)
岳 (Nhạc) 帥 (Súy) 緱 (Câu) 亢 (Kháng)		況 (Huống) 後 (Hậu) 有 (Hữu) 琴 (Cầm)		梁丘 (Lương Khâu) 左丘 (Tả Khâu)		東門 (Đông Môn) 西門 (Tây Môn)
商 (Thương) 牟 (Mâu) 佘 (Xà) 佴 (Nại)		伯 (Bá) 賞 (Thưởng) 南宮 (Nam Cung)		墨 (Mặc) 哈 (Ha) 譙 (Tiều) 笪 (Đát)		年 (Niên) 愛 (Ái) 陽 (Dương) 佟 (Đồng)
		第五 (Đệ Ngũ) 言 (Ngôn) 福 (Phúc)		百 (Bách) 家 (Gia) 姓 (Tính) 終 (Chung)

Xem thêm

• Họ người Hoa
• Danh sách các họ người Trung Quốc phổ biến

Tham khảo

• K. S. Tom. (1989). Echoes from Old China: Life, Legends and Lore of the Middle Kingdom. University of Hawaii Press. ISBN 0824812859
• Chen, Janey. (1992). A Practical English-Chinese Pronouncing Dictionary. Tuttle Publishing. ISBN 0804818770

Liên kết ngoài

• Bản gốc Bách gia tính trên Project Gutenberg