Edward Teller (tiếng Hungary: Teller Ede; 15 tháng Một năm 1908 - 9 tháng Mười một năm 2003, là một nhà vật lý lý thuyết người Mỹ gốc Hungary. Ông nổi tiếng vì được mệnh danh là cha đẻ của bom khinh khí và là một trong những người đã tạo ra Bản thiết kế bom nhiệt hạch đầu tiên Teller-Ulam. Teller được biết đến nhờ tài năng xuất chúng trong khoa học và tính cách dễ thay đổi và khó có mối quan hệ với người khác.

Edward Teller
Teller Ede
Teller năm 1958
Sinh(1908-01-15)15 tháng 1, 1908
Budapest, Austria-Hungary
Mất9 tháng 9, 2003(2003-09-09) (95 tuổi)
Stanford, California, U.S.
Tư cách công dân
Trường lớp
Nổi tiếng vì
Phối ngẫu
Augusta Maria Harkanyi
(cưới 1934⁠–⁠2000)
Con cái2
Giải thưởng
Sự nghiệp khoa học
NgànhPhysics (theoretical)
Nơi công tác
Luận ánÜber das Wasserstoffmolekülion (1930)
Người hướng dẫn luận án tiến sĩWerner Heisenberg
Các nghiên cứu sinh nổi tiếng
Các sinh viên nổi tiếngJack Steinberger
Chữ ký

Sinh ra ở Hungary vào năm 1908, Teller di cư đến Hoa Kỳ vào những năm 1930, một trong nhiều người được gọi là "Người sao Hỏa", một nhóm gồm các nhà khoa học nổi tiếng người Hungary di cư. Ông đã có nhiều đóng góp cho vật lý hạt nhân và phân tử, quang phổ học (đặc biệt là hiệu ứng Jahn–Teller và Renner–Teller ) và vật lý bề mặt. Sự mở rộng của ông về lý thuyết phân rã beta của Enrico Fermi, dưới dạng các chuyển tiếp Gamow–Teller, đã tạo ra một bước đệm quan trọng cho ứng dụng của nó, trong khi hiệu ứng Jahn–Teller và lý thuyết Brunauer–Emmett–Teller (BET) vẫn còn là trụ cột trong vật lý và hóa học.[1]

Teller đã có những đóng góp cho lý thuyết Thomas–Fermi, tiền thân của lý thuyết hàm mật độ, một công cụ hiện đại tiêu chuẩn trong việc xử lý cơ học lượng tử của các phân tử phức tạp. Năm 1953, cùng với Nicholas Metropolis, Arianna Rosenbluth, Marshall Rosenbluth và Augusta Telle , Teller là đồng tác giả của một bài báo là điểm khởi đầu tiêu chuẩn cho việc áp dụng phương pháp Monte Carlo vào cơ học thống kê và chuỗi Markov của Monte Carlo trong thống kê Bayes.[2] Teller là thành viên của Dự án Manhattan, là dự án phát triển quả bom nguyên tử đầu tiên. Ông cũng đã thực hiện nỗ lực nghiêm túc để phát triển loại vũ khí dựa trên phản ứng hợp hạch, nhưng loại vũ khí như vậy chỉ ra đời sau khi chiến tranh thế giới 2 kết thúc. Teller là người đồng sáng lập Phòng thí nghiệm quốc gia Lawrence Livermore và là giám đốc của Viện World War II. Sau lời khai tiêu cực gây tranh cãi của ông trong phiên điều trần an ninh về J. Robert Oppenheimer, cấp trên của ông tại Phòng thí nghiệm Los Alamos, cộng đồng khoa học đã tẩy chay Teller.

Teller tiếp tục nhận được sự hỗ trợ từ chính phủ Hoa Kỳ và các cơ sở nghiên cứu quân sự vì sự ủng hộ của ông đối với việc phát triển kho vũ khí hạt nhân mạnh mẽ và chương trình thử nghiệm hạt nhân. Trong những năm cuối đời, ông ủng hộ các giải pháp công nghệ gây tranh cãi cho các vấn đề quân sự và dân sự, bao gồm kế hoạch tạo ra một bến cảng nhân tạo ở Alaska bằng cách sử dụng bom nhiệt hạch trong Dự án Chariot và Sáng kiến ​​Phòng thủ Chiến lược của Ronald Reagan. Teller là người nhận được Giải thưởng Enrico Fermi và Giải thưởng Albert Einstein . Ông qua đời vào ngày 9 tháng 9 năm 2003 tại Stanford, California, thọ 95 tuổi.

Bibliography sửa

  • Our Nuclear Future; Facts, Dangers, and Opportunities (1958), with Albert L. Latter as co-author[3]
  • Basic Concepts of Physics (1960)
  • The Legacy of Hiroshima (1962), with Allen Brown[4][5]
  • The Constructive Uses of Nuclear Explosions (1968)
  • Energy from Heaven and Earth (1979)
  • The Pursuit of Simplicity (1980)
  • Better a Shield Than a Sword: Perspectives on Defense and Technology (1987)[6]
  • Conversations on the Dark Secrets of Physics (1991), with Wendy Teller and Wilson Talley ISBN 978-0306437724[7][8]
  • Memoirs: A Twentieth-Century Journey in Science and Politics. Cambridge, MA: Perseus Publishing. 2001 – qua Internet Archive., with Judith Shoolery[9]

Tham khảo sửa

Citations sửa

  1. ^ Goodchild 2004, tr. 36.
  2. ^ Metropolis, Nicholas; Rosenbluth, Arianna W.; Rosenbluth, Marshall N.; Teller, Augusta H.; Teller, Edward (1953). “Equation of State Calculations by Fast Computing Machines”. Journal of Chemical Physics. 21 (6): 1087–1092. Bibcode:1953JChPh..21.1087M. doi:10.1063/1.1699114. OSTI 4390578. S2CID 1046577.
  3. ^ Selove, Walter (1958). “Review of Our Nuclear Future: Facts, dangers and opportunities by Edward Teller and Albert L. Latter”. Science. 127 (3305): 1042. doi:10.1126/science.127.3305.1042.b. S2CID 239881549.
  4. ^ Frisch, David (1962). “Review of The Legacy of Hiroshima by Edward Teller and Allen Brown”. Physics Today. 15 (7): 50–51. Bibcode:1962PhT....15g..50T. doi:10.1063/1.3058270.
  5. ^ “Mini-review of The Legacy of Hiroshima by Edward Teller and Allen Brown”. Naval War College Review. 15 (6): 40. tháng 9 năm 1962.
  6. ^ Bernstein, Barton J. (1990). “Reviewed work: Better a Shield Than a Sword: Perspectives on Defense and Technology by Edward Teller”. Technology and Culture. 31 (4): 846–861. doi:10.2307/3105912. JSTOR 3105912. S2CID 115370103.
  7. ^ “Review of Conversations on the Dark Secrets of Physics by Edward Teller with Wendy Teller and Wilson Talley”. Publishers Weekly. 1 tháng 1 năm 2000.
  8. ^ Borcherds, P. (2003). “Review of Conversations on the Dark Secrets of Physics by Edward Teller with Wendy Teller and Wilson Talley”. European Journal of Physics. 24 (4): 495–496. doi:10.1088/0143-0807/24/4/702. S2CID 250893374.
  9. ^ Dyson, Freeman J. (2002). “Review of Memoirs: A Twentieth-Century Journey in Science and Politics by Edward Teller with Judith Shoolery”. American Journal of Physics. 70 (4): 462–463. Bibcode:2002AmJPh..70..462T. doi:10.1119/1.1456079.

Sources sửa

Đọc thêm sửa

  • Stanley A. Blumberg and Louis G. Panos. Edward Teller : Giant of the Golden Age of Physics; a Biography (Scribner's, 1990)
  • Istvan Hargittai, Judging Edward Teller: a Closer Look at One of the Most Influential Scientists of the Twentieth Century (Prometheus, 2010).
  • Carl Sagan writes at length about Teller's career in chapter 16 of his book The Demon-Haunted World: Science as a Candle in the Dark (Headline, 1996), p. 268–274.
  • Lawrence Livermore National Laboratory's Science and Technology Review contains 10 articles written primarily by Stephen B. Libby in 2007, about Edward Teller's life and contributions to science, to commemorate the 2008 centennial of his birth.
  • Heisenberg Sabotaged the Atomic Bomb (Heisenberg hat die Atombombe sabotiert) an interview in German with Edward Teller in: Michael Schaaf: Heisenberg, Hitler und die Bombe. Gespräche mit Zeitzeugen Berlin 2001, ISBN 3928186604.
  • Coughlan, Robert (6 tháng 9 năm 1954). “Dr. Edward Teller's Magnificent Obsession”. Life. Truy cập ngày 29 tháng 1 năm 2019.
  • Szilard, Leo. (1987) Toward a Livable World: Leo Szilard and the Crusade for Nuclear Arms Control. Cambridge: MIT Press. ISBN 978-0262192606

Liên kết ngoài sửa