Ivan IV của Nga

sa hoàng đầu tiên của Nga
(Đổi hướng từ Ivan Hung đế)

Ivan IV Vasilyevich (25 tháng 8 năm 1530 – 28 tháng 3 [lịch cũ 18 tháng 3] năm 1584), thường được biết tới với cái tên Ivan Grozny,[a][b]đại thân vương Moskva giai đoạn 1533–1547 và vị quân chủ đầu tiên chính thức xưng danh Sa hoàng vào năm 1547. Trong thời gian cầm quyền, Ivan đã chinh phục các hãn quốc TartarSibir, mở rộng bờ cõi thân vương quốc Moskva thành một đế quốc đa sắc tộc và đa tôn giáo.

Ivan IV Vasilyevich
Иван IV Васильевич
Іѡа́ннъ IV Васи́лїевичъ
Linh ảnh Ivan IV có niên đại k. 1600, hiện được cất trữ tại Bảo tàng Copenhagen
Sa hoàng toàn Nga
Tại vị26 tháng 1 [lịch cũ 16 tháng 1] năm 1547 – 28 tháng 3 năm 1584
Đăng cơ26 tháng 1 [lịch cũ 16 tháng 1] năm 1547
Tiền nhiệmBản thân xưng Đại thân vương
Kế nhiệmFyodor I
Đại thân vương Moskvatoàn Nga
Tại vị13 tháng 12 [lịch cũ 3 tháng 12] năm 1533 – 26 tháng 1 năm 1547
Tiền nhiệmVasily III
Kế nhiệmBản thân xưng Sa hoàng toàn Nga
Nhiếp chínhElena Glinskaya (1533–1538)
Thông tin chung
Sinh25 tháng 8 [lịch cũ 15 tháng 8] năm 1530
Kolomenskoye, Thân vương quốc Moskva
Mất28 tháng 3 [lịch cũ 18 tháng 3] năm 1584 (53 tuổi)
Moskva, Sa quốc Nga
An tángNhà thờ Tổng lãnh thiên sứ Micae, Moskva
Thê thiếp
Hậu duệ
Tên đầy đủ
Ivan Vasilyevich
Vương triềuRyurik
Thân phụVasily III của Nga
Thân mẫuElena Glinskaya
Tôn giáoChính thống giáo Nga

Thân thế và thiếu thời sửa

Ivan IV Vasilyevich sinh ngày 25 tháng 8 năm 1530 tại Moskva.[1] Ông là con trai đầu lòng của đại thân vương Vasily III của triều Ryurik và vương hậu Elena Glinskaya.[2] Trước đó, Vasily đã thuyết phục người vợ đầu của mình – Solomoniya Saburova, vì bà không sinh được con cho ông[c] – đi tu để lách luật cấm ly hôn của Giáo hội Chính thống giáo và cưới Elena Glinskaya.[3] Ngoài nhan sắc yêu kiều, Vasily chọn Glinskaya làm vợ vì gia tộc bà bề thế, mang dòng máu Tartar nhưng từng phụng sự thân vương quốc Litva vào thế kỷ 15 và về sau lựa chọn liên minh với Muscovy.[4][5]

Tháng 12 năm 1533, Vasily III băng hà sau một chuyến đi săn.[6][7][d]

Ghi chú sửa

  1. ^ tiếng Nga: [ɪˈvan ˈɡroznɨj]
  2. ^ Keenan (2006) cho rằng hậu tố Grozny (Гро́зный), nghĩa đen là hung tàn, là sản phẩm tân tạo của sử gia đời sau.
  3. ^ Có ý kiến cho rằng thân vương Vasily mới là người bị hiếm muộn vì vợ hai của ông, Glinskaya, phải mất 4-5 năm mới hạ sinh đứa con đầu lòng. Bên cạnh đó, cũng có tin đồn Glinskaya đã dan díu với Thân vương Ivan Fedorovich Ovchina-Telepnev-Obolensky và những đứa con trai mà bà sinh ra đều là của vị này.
  4. ^ de Madariaga (2006:39) khẳng định Vasily III mất vào ngày 4 tháng 2 năm 1533 tuy hầu hết các tiểu sử khác đều ghi là tháng 12.

Tham khảo sửa

Thư mục sửa

Sách chuyên khảo sửa

Tập san sửa

  • Keenan, Edward L. (2006). “How Ivan Became 'Terrible'” [Ivan trở thành "Hung đế" như thế nào]. Harvard Ukrainian Studies. 28 (1–4): 521–542. ISSN 0363-5570. JSTOR 41036979.
Ivan IV của Nga
Sinh: 3 tháng 9, 1530 Mất: 28 tháng 3, 1584
Tước hiệu
Tiền nhiệm
Vasily III
Đại thân vương Moskva
3 tháng 12 năm 1533 – 16 tháng 1 năm 1547
Kiến lập Sa quốc
Kiến lập Sa quốc Sa hoàng Nga
16 tháng 1 năm 1547 – 28 tháng 3 năm 1584
Kế nhiệm
Fyodor I