Tiếng Kongo

Tiếng Kongo
	Kikongo
Sử dụng tại	Angola, Cộng hoà Dân chủ Congo, Cộng hoà Congo
Tổng số người nói	chừng 6,5 triệu; 5 triệu người nói L2 ở CHDC Congo (có lẽ trùng lên số người nói Kituba)
Phân loại	Niger-Congo Atlantic–Congo Benue–Congo Bantoid Nam Bantu (khu H) Kongo (H.10) Tiếng Kongo; ; ; ; ; ;
Hệ chữ viết	Latinh, Mandombe
Địa vị chính thức
Ngôn ngữ chính thức tại	Angola ("ngôn ngữ quốc gia"); Cộng hoà Congo; Cộng hoà Dân chủ Congo
Mã ngôn ngữ
ISO 639-1	kg
ISO 639-2	kon
ISO 639-3	tùy trường hợp:; kng – Koongo; ldi – Laari; kwy – San Salvador Kongo (Nam); yom – Yombe
Glottolog	core1256 Kikongo lõi; gồm cả Kituba & các dạng liên Kongo; yomb1244 Yombe
Guthrie code	H.14–16

Tiếng Kongo (nội danh: Kikongo) là một ngôn ngữ Bantu, là bản ngữ của người Kongo ở Cộng hoà Dân chủ Congo, Cộng hoà Congo và Angola. Đây là một ngôn ngữ thanh điệu. Về lịch sử, tiếng Kongo cũng là ngôn ngữ của nhiều nô lệ bị bán sang châu Mỹ. Do vậy, dạng creole hoá của tiếng Kongo cũng trở thành ngôn ngữ hành lễ trong một số tôn giáo Phi-Mỹ, nhất là ở Brasil, Cuba, Puerto Rico, Cộng hoà Dominica và Haiti. Đây là một ngôn ngữ nguồn cho tiếng Gullah^[5] và cho creole Palenquero ở Colombia. Đại đa số người nói ngày nay sống ở châu Phi. Có chừng 7 triệu người bản ngữ tiếng Kongo, thêm nữa có chừng hai triệu người dùng nó làm ngôn ngữ thứ hai.

Bản đồ nơi tiếng Kongo và Kituba là lingua franca.

Tiếng Kongo là nền tảng cho một creole dùng khắp vùng: Kituba, còn gọi là Kikongo de l'État hay Kikongo ya Leta (trong lần lượt tiếng Pháp và tiếng Kongo, nghĩa là "tiếng Kongo nhà nước"). Hiến pháp Cộng hoà Congo gọi nó là Kitubà, còn hiến pháp Cộng hoà Dân chủ Congo gọi nó là Kikongo, dù trên thực tế Kituba mới là thứ tiếng được dùng.

Âm vị học sửa

Âm vị nguyên âm
	Môi		Lưỡi trước		Lưng lưỡi
Mũi		m /m/		n /n/		ng /ŋ/
Tắc tiền mũi hoá Tắc thường	mp /ᵐp/	mb /ᵐb/	nt /ⁿt/	nd /ⁿd/	nk /ᵑk/
Tắc tiền mũi hoá Tắc thường	p /p/	b /b/	t /t/	d /d/	k /k/
Xát tiền mũi hoá Xát thường	mf /ᶬf/	mv /ᶬv/	ns /ⁿs/	nz /ⁿz/
Xát tiền mũi hoá Xát thường	f /f/	v /v/	s /s/	z /z/
Tiếp cận		w /w/		l /l/		y /j/

Âm vị nguyên âm
	Trước	Sau
Đóng	i /i/	u /u/
Vừa	e /e/	o /o/
Mở	a /a/

Tiếng Kongo phân biệt độ dài nguyên âm. /m/ và /n/ có dạng âm tiết hoá.

Chú thích sửa

^ Maho 2009
^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Kikongo lõi”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Yombe”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
^ Jouni Filip Maho, 2009. New Updated Guthrie List Online
^ Adam Hochschild (1998). King Leopold's Ghost. Houghton Mifflin. tr. 11.

[1] Maho 2009

[Glottolog-2] Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Kikongo lõi”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.

[Glottolog2-3] Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Yombe”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.

[Guthrie-4] Jouni Filip Maho, 2009. New Updated Guthrie List Online

[5] Adam Hochschild (1998). King Leopold's Ghost. Houghton Mifflin. tr. 11.

[5]

[1]

[2]

[3]

[4]