Ngũ hành

Trong triết học cổ Trung Hoa, Ngũ hành (tiếng Trung: 五行; bính âm: wǔxíng)^[a] là một sơ đồ khái niệm gồm năm nguyên tố được sử dụng trong nhiều lĩnh vực nghiên cứu truyền thống của Trung Quốc để giải thích một loạt các hiện tượng, bao gồm cả các chu kỳ vũ trụ, sự tương tác giữa các cơ quan nội tạng, sự kế thừa của các chế độ chính trị và tính chất của thuốc thảo dược.

Năm nguyên tố cơ bản và luôn trải qua năm trạng thái là Hỏa (火), Thủy (水), Mộc (木), Kim (金), Thổ (土).^[b] Ngũ hành không chỉ vật chất mà là cách quy ước để xét mối tương tác và quan hệ của vạn vật trong mối tương quan hài hòa, thống nhất.^[2]^[3]^[4]

Chu kỳ

Thúc đẩy lẫn nhau

Chu kỳ sinh sản (相生 xiāngshēng) là:

Mộc nuôi Hỏa
Hỏa sinh ra Thổ (tro, dung nham)
Thổ sinh ra Kim (các quá trình địa chất sinh ra khoáng chất)
Kim loại thu thập Thủy (ví dụ, hơi nước ngưng tụ trên kim loại)
Thủy nuôi dưỡng Mộc (Hoa nước, thực vật và các thay đổi khác trong rừng)

Điều tiết lẫn nhau

Chu kỳ phá hoại (相克 xiāngkè) là:

Mộc nắm giữ (hoặc ổn định) Thổ (rễ cây có thể ngăn chặn xói mòn đất)
Thổ chứa (hoặc chỉ đạo) Thủy (đập hoặc bờ sông)
Thủy làm ẩm (hoặc điều chỉnh) Hỏa
Hỏa làm tan chảy (hoặc tinh chế hoặc định hình) Kim
Kim loại cắt (hoặc khắc) Mộc

Ghi chú

^ Tiếng Nhật: gogyō (五行);^[1] tiếng Hàn Quốc: ohaeng (오행).
^ Thứ tự trình bày này được gọi là trình tự "ngày trong tuần". Theo thứ tự "tương sinh" (相生; xiāngshēng) là Mộc, Hỏa, Thổ, Kim và Thủy. Theo thứ tự "tương khắc" (相克; xiāngkè) là Mộc, Thổ, Thủy, Hỏa và Kim.^[2]^[3]^[4]

Tham khảo

^ Hayashi, Makoto; Hayek, Matthias (2013). "Editors' Introduction: Onmyodo in Japanese History". Japanese Journal of Religious Studies. tr. 3. doi:10.18874/jjrs.40.1.2013.1-18. ISSN 0304-1042.
^ ^a ^b Deng Yu; Zhu Shuanli; Xu Peng; Deng Hai (2000). "五行阴阳的特征与新英译" [Characteristics and a New English Translation of Wu Xing and Yin-Yang]. Chinese Journal of Integrative Medicine. Quyển 20 số 12. tr. 937. Lưu trữ bản gốc ngày 16 tháng 7 năm 2015.
^ ^a ^b Deng Yu et al (1999). Fresh Translator of Zang Xiang Fractal five System. Chinese Journal of Integrative Medicine.
^ ^a ^b Deng Yu et al (1999). TCM Fractal Sets 中医分形集. Journal of Mathematical Medicine. 12 (3): 264–265.

Đọc thêm

Feng Youlan (Yu-lan Fung), A History of Chinese Philosophy, volume 2, p. 13.
Joseph Needham, Science and Civilization in China, volume 2, pp. 262–23.
Maciocia, G. (2005). The Foundations of Chinese Medicine (ấn bản thứ 2). London: Elsevier Ltd.
Chen, Yuan (2014). "Legitimation Discourse and the Theory of the Five Elements in Imperial China". Journal of Song-Yuan Studies. Quyển 44. tr. 325–364. doi:10.1353/sys.2014.0000. ISSN 1059-3152. S2CID 147099574.