Tamahagane
Tamahagane (玉鋼/ たまはがね) là một loại thép truyền thống có chất lượng cao rất tinh khiết của Nhật. Từ tama có nghĩa là quả cầu còn hagane có nghĩa là thép, tên này được dùng do nó thường dùng làm đạn súng thần công trông giống như một cục bi sắt khi công nghệ chế tạo pháo bắt đầu phát triền mạnh, nhưng do có nhiều nghĩa nên tama cũng có thể hiểu là ngọc khi rèn thành kiếm hay công cụ. Loại này được dùng rất nhiều trong việc chế tạo các loại vũ khí lạnh thời xưa như katana, wakizashi, tantō... cũng như nhiều loại công cụ kim loại khác.
Đặc tính sửa
Tamahagane được tinh luyện từ cát đen giàu sắt trong các lò luyện thép truyền thống có tên tatara. Việc luyện thép mất khoảng ba ngày ba đêm. Hàm lược cacbon trong thép chỉ khoảng 1- 1,5% với các thành phần tạp chất cực kỳ thấp, có thể xem đây là một trong các loại tinh khiết nhất của vật liệu thép. Thường thì tinh luyện sẽ dùng 10 tấn cát 12 tấn than cho sẽ cho ra 2,5 tấn kim loại gọi Kera (ケラ) chứa các vật liệu dùng làm kiếm, khối này sau đó sẽ được đập ra và thu được một lượng lớn gang, chưa tới một tấn tạo thành tamahagane ở nơi chứa cacbon vừa đủ phần dưới cùng là loại thép hocho-tetsu (包丁鉄) chỉ chứa từ 0,1 đến 0,3% cacbon (thường dùng làm lõi kiếm).
Thú vị là khi so với các loại thép hiện tại thì loại thép này chứa một lượng khá lớn các phân tử oxy (O) trong nó tạo ra nhiều vùng bị oxy hóa trong thép, về lý thuyết thì điều này không tốt với các loại thép khác nhưng trên thực tế với cách rèn truyền thống của Nhật là rèn thành nhiều lớp thì các phần oxy hóa này vốn rất mềm nếu so với các loại thép khác cho phép thép có thể kéo giãn ra sau đó gấp lại và gấp lại nhiều lần giúp công cụ có một cấu trúc nhiều lớp lồng vào nhau độc đáo làm tăng độ cứng cường lực của công cụ và giữ độ bén của kiếm. Nhưng sau mỗi lần gấp, nung và rèn tạp chất sẽ bị đẩy ra ngoài khiến cho nó ngày càng cứng để có thể gấp tiếp những lần sau việc này làm vật dụng có thêm hiệu ứng chống gỉ một cách tự nhiên và sáng bóng cũng như tùy vào cách rèn mà các vân kim loại sẽ khác nhau.
Sử dụng sửa
Cái tên tamahagane bắt đầu được phổ biến trong thời Minh Trị khi mà công nghệ chế tạo pháo phát triển rất mạnh, ban đầu gang được sử dụng để làm đạn nhưng do bị thấy quá giòn để có thể gây thiệt hại cũng như dễ bị hỏng qua thời gian nên việc làm đạn bắt đầu thay thế bằng thép.
Loại thép này được dùng phổ biến trong việc chế tạo vũ khí lạnh cũng như các loại công cụ kim loại cao cấp và vẫn được dùng cho đến ngày nay như một thành phần trong việc chế tạo các loại thép đặc biệt. Còn loại thép tamahagane nguyên chất được tinh luyện và giám sát bởi Hiệp hội bảo tồn phát triển nghề rèn kiếm nghệ thuật Nhật Bản nó không được bán cho những người không phải trong nghề rèn kiếm vì thế việc mua loại thép này ngoài thị trường là không thể. Đơn vị được chọn để tinh luyện tamahagane cho hiệp hội là Hitachi Metals tại thành phố Yasugi, ngoài ra thì còn một lò luyện truyền thống có thể tinh luyện loại thép này là Nittoho do hiệp hội xây dựng vào năm 1977 tại Shimane. Hiện nay thì việc tinh luyện tamahagane chỉ diễn ra ba đến bốn lần trong năm.
Tham khảo sửa
- 鉄と生活研究会編 『鉄の本』 2008n年2月25日初版1刷発行 ISBN 9784526060120