Vietuy

Thành viên:Vietuy/vector.js

Đôi lời

Wikipedia mang lại cho tôi một sự quan tâm lớn. Một lượng kiến thức lớn, lớn hơn tất cả những website mà tôi đã tiếp cận. Cho dù còn nhiều bài vẫn chưa hoàn chỉnh, nhưng những gì đã có trên wiki khiến tôi khâm phục các thành viên đã tích cực đóng góp trong thời gian qua.

Tôi đã đăng ký thành viên từ 1 năm nay nhưng chủ yếu truy cập để xem nhiều hơn là đóng góp. Tôi hay mở trang wiki và theo dõi diễn biến phát triển của nhiều bài, nhiều chủ đề, bên cạnh những thảo luận nhiều khi gay cấn, căng thẳng giữa các thành viên, và tôi học được nhiều điều từ đây. Nhiều bài cũng muốn tham gia nhưng khả năng hiểu biết hạn chế và cũng không có nhiều sách về các lĩnh vực của các ngành nên chưa thể tham gia nhiều hơn như những gì tôi đã làm. Tôi mong muốn một ngày nào đó có thể đóng góp nhiều hơn cho wiki.

Trên cộng đồng wiki, tôi thấy khâm phục những thành viên tích cực và thường xuyên đóng góp. Những lý giải khiến tôi được sáng tỏ hơn qua phần thảo luận, dù mình không tham gia những thảo luận đó nhưng có nhiều câu hỏi khúc mắc của tôi đã được giải đáp qua thảo luận của những thành viên khác.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành viên tích cực, tôi cũng thấy có không ít thành viên tiêu cực. Sự tiêu cực biểu hiện trên nhiều mặt, nhưng có lẽ trong thế giới ảo này cũng có những sự đa dạng muôn màu, y như trong cuộc sống thực ngoài đời của chúng ta.

Cảm nhận

1. Có 02 quan điểm: Giữa wiki hàn lâm và wiki thời thượng, như một anh (chị) đã phát biểu gần đây.
2. Có các loại thành viên (xin đừng ai bực mình vì sự ví von của tôi):

• Hành chính viên, bảo quản viên (cây gậy sắt)
• Thành viên đóng góp tích cực (làm nhiều hơn nói – con ong)
• Thành viên hay giải đáp: giải đáp trong thảo luận và trong phần tham khảo (Nhà thông thái)
• Thành viên nói nhiều hơn làm: có số đóng góp là các thảo luận nhiều hơn hẳn so với đóng góp sửa bài (con khiếu).
• Thành viên Phá hoại: với việc chửi bới, văng tục, xoá bỏ nội dung lành mạnh và thay vào bằng nội dung không lành mạnh (quỷ sứ hiện hình)
• IP phá hoại: cũng những đóng góp loại như trên, nhưng không lộ mặt mà chỉ dùng IP (con ma giấu mặt).

Hai loại phá hoại này thường nhanh chóng bị “bỏ vô tù”, dù loại sau lâu hơn.

• Thành viên giấu mặt: chỉ dùng IP đóng góp, không đăng nhập nhưng cũng không phá hoại. Đôi khi bị “bắn” oan vì chung dải IP với những người phá hoại (ma trơi)
• Con rối tiêu cực: Mở thêm nhiều tài khoản chỉ để tạo số đông trong các cuộc tranh cãi và sửa đổi phá hoại tinh vi, đó là sửa bài bằng những câu bịa đặt vu vơ, khó kiểm chứng. Loại này phải lần theo IP để checkuser và khá mất thời gian tìm ra. (con đỉa)
• Con rối tích cực: Mở thêm tài khoản chỉ để chống lại những con rối tiêu cực. Có kiến thức sâu, dù không phải là bảo quản viên nhưng tích cực “tuần tra” như “cảnh sát nằm vùng” (cảnh sát nằm vùng – túc trực thường xuyên).
• Con rối vừa xấu vừa tốt: Mở thêm tài khoản hình như để “dùng cho vui”, mở xong dùng vào vài thảo luận rồi “lặn” luôn. Lần sau dùng lại y như rằng lại dùng tài khoản khác. Nhưng đôi khi “tiện” thì xông vào thảo luận mấy câu “chọc ngoáy” rồi “mất tăm” luôn (ma xó).
• Đăng ký chỉ để làm hàng: mở tài khoản để quảng cáo công ty (nhân viên marketing).
• Đăng ký chỉ để quảng cáo bản thân (người mẫu không chuyên).

Hai loại thành viên làm hàng này bị nhắc là dùng IP để viết tiếp. Bị nhắc nữa là thôi nghỉ biệt vì mở ra chỉ cốt show hàng, không biết làm gì khác.

Dù sao đi nữa, chỉ trừ những người phá hoại có chủ ý, còn lại đều là những người có nhiệt tình với wiki, có khác chăng là thái độ và quan điểm về wiki cũng như suy nghĩ khác nhau về những chủ đề trên wiki không thống nhất với những người khác thôi. Vì thế sự tiếp cận với wiki của mọi người theo những cách khác nhau. Ai mà chẳng coi văn mình là hay! Ôi con người!

Cảm nhận mới nhất

(cập nhật theo thời điểm từ 28.8.2011)

Wiki ngày càng có nhiều con rối hơn. Hồi này thấy:

1. Ma xó ít đi nhưng không phải là hết mà là ít hơn. Một số ma xó chuyển sang dùng IP
2. Cảnh sát nằm vùng nhiều lên
3. Con ma giấu mặt ít đi
4. Nhà thông thái ít hoạt động
5. Quỷ sứ lâu không thấy hiện nữa
6. Ma trơi thì vẫn lởn vởn thế
7. Con khiếu cũng bớt rồi, nhiều ong hơn
8. Các cây gậy sắt ít ra hơn (tĩnh dưỡng lâu khá nhiều), nhưng đã nhiều hơn năm ngoái
9. Nhân viên marketing và người mẫu không chuyên (loại thành viên mở tài khoản chỉ để quảng cáo công ty hoặc bản thân) lại tăng nhiều.

Như vậy là wiki có xu hướng lành mạnh hơn (tương đối) nhưng lại thêm râu ria do các nhân viên tiếp thị và người mẫu không chuyên thích vào cuộc.

Đến thời điểm cuối tháng 8.2011 có 213.544 bài viết và 240.174 thành viên, trung bình hơn 1 người mới viết được 1 bài. Trong 500 nick sửa đổi nhiều nhất chỉ còn 168 nick hoạt động, vài chục nick khác có trên 200 sửa đổi. Nếu trừ bớt số nick trùng lắp của cùng 1 người, lại cộng vào một vài người chỉ chuyên dùng IP (ít lắm), thì chỉ có không đến 100 người đang hoạt động với WP TV.

Từ tình hình bên tiếng Anh

ý kiến của Sue Gardner, nhà điều hành Wikimedia Foundation vào tháng 3.2011. Từ tổng kết chưa được dịch hết của Sue Gardner có những điều đáng chú ý:

1. Trước năm 2005 tại Wikipedia tiếng Anh, gần 40% biên tập viên mới vẫn tiếp tục tích cực hoạt động một năm sau khi họ có sửa đổi đầu tiên. Sau năm 2007, chỉ có khoảng 12-15% biên tập viên mới vẫn tích cực sau 1 năm kể từ lần sửa đổi đầu tiên.
2. Số lượng không hòa nhập được tăng ngày càng nhanh. Cộng đồng Wikimedia đã trở nên khó xâm nhập.
3. Tỷ lệ ở lại của các thành viên Wikipedia mới ngày càng giảm (theo đồ thị)
4. Việc sửa đổi hồi năm 2001 hoặc 2003 hoặc 2005 cảm thấy đáng tưởng thưởng hơn —và vui hơn!— là sửa đổi ngày nay

Những điều này có giống ở vi.wiki không và giống bao nhiêu?

Phản hồi bằng cảm nhận cá nhân:

Số 1. Wikipedia tiếng Việt hình thành và phát triển chậm hơn. Ở wiki tiếng Việt cũng có xu hướng những người mới khó hòa nhập hơn, tỷ lệ người mới có khả năng hòa nhập thấp đi. Nhưng nghiên cứu của Sue Gardner phản ánh tỉ lệ % tương đối mà không nói đến số tuyệt đối.

Cứ cho rằng hiện tượng tại vi là một hình đồng dạng của hiện tượng bên en, thì thực tế bên vi là số người đăng kí ngày càng nhiều với tốc độ ngày càng cao, vì thế "số người mới" chiếm tỉ lệ ngày càng lớn và tỉ lệ "biên tập viên mới" ở lại ngày càng thấp là dễ thấy; có thể con số tuyệt đối những "biên tập viên mới" của vi lại tăng lên đó.

Số 2. Một người mới đến cần phải có thời gian tìm hiểu. Chỉ có người quan sát từ lâu mới đăng kí thì mới có khả năng sửa đổi ngay, nhưng dù như thế người đó vẫn dè dặt. Người "không hòa nhập được" tại vi.wiki, tôi đánh giá ở nguyên nhân từ chính người đó nhiều hơn: có vẻ anh/chị đó thiếu tìm hiểu kĩ càng, thay vì dành thời gian im lặng quan sát thăm dò thì lại nóng lòng tham gia sửa đổi, khi bị bác bỏ đã nhanh chóng chán nản thất vọng.

Số 3. Điều số 2 cũng dẫn đến điều số 3. Thành viên chán nản thất vọng sẽ ra đi. Chỉ số ít thành viên đủ kiên trì và đủ bình tĩnh tìm hiểu, nhận ra sai sót, có nhiệt huyết cống hiến mới ở lại.

Mặt khác cần nhận thấy rằng từ hơn 1 năm trở lại đây, như tôi đã nói đến trong "Cảm nhận gần nhất" thì số thành viên mới đóng vai trò "nhân viên marketing" và "người mẫu không chuyên" có xu hướng tăng ở vi.wiki, vì thế còn một nguyên cớ nữa khiến thành viên đó thất vọng đơn giản vì không thể tiếp tục hành nghề quảng cáo. Nhìn bề ngoài mà nói thì vi.wiki "tổn thất số lớn thành viên mới" nhưng nhìn kĩ thì những nhân viên quảng cáo này đến chỉ làm bận những người đóng góp thực sự, tạo ra số đăng kí giả chứ không tác dụng gì.

Còn một bộ phận "thành viên mới" nữa là các tài khoản phụ. Không ít thành viên đã dùng tài khoản phụ và sau một thời gian không dùng nữa lại có tài khoản khác. Những "Thành viên mới" này thực sự phải để trong ngoặc kép và việc họ không ở lại đã được biết trước.

Số 4. Wiki mỗi năm một khác đi. Có một cái "khác đi" đáng mừng, tôi chỉ nói ở vi.wiki vì tôi không biết bên en.wiki ra sao, là chất lượng. Gạt bỏ các bài được bot và IP tạo hàng loạt để có số lượng thì những bài viết chuyên đề, có độ dài vừa đã có chất lượng nhìn chung tốt hơn. Khi mặt bằng chất lượng bài viết tốt hơn sẽ đòi hỏi chất lượng sửa đổi cao hơn. Vì thế, đối với en.wiki là sửa đổi hồi năm 2001 hoặc 2003 hoặc 2005 còn đối với vi.wiki là sửa đổi hồi trước 2008 là cảm thấy đáng tưởng thưởng hơn —và vui hơn!— là sửa đổi ngày nay, thì cũng hoàn toàn là hợp lý. Thời điểm số bài và chất lượng bài còn nghèo, một sửa đổi không quá cẩn thận của bạn cũng được ghi nhận, nhưng bây giờ sửa đổi của bạn phải hành văn tốt hơn, phải có nguồn và nguồn phải tin cậy hơn vv... (loại trừ những “hạch sách” nhau về nguồn do “bút chiến” tại các bài viết chủ đề nhạy cảm đi).

Khái quát lại, wiki dù là vi hay en đều đã trưởng thành, trưởng thành rồi thì yêu cầu cao hơn và người mới đến sẽ bị đòi hỏi cao hơn và nhiều hơn, bị cộng đồng soi hơn, do đó khó hòa nhập hơn. Nhiều người hay vội nghĩ đấy là “cắn người mới đến” song thực chất không phải, chỉ vì yêu cầu của wiki ngày nay không giống mấy năm trước, để sửa đổi của bạn được chấp nhận thì khó hơn trước, nên người mới năm nay dễ nản hơn người mới những năm trước. Vào một tập thể có tổ chức chặt chẽ, quy củ hơn và làm việc chất lượng hơn thì bạn phải mất nhiều thời gian tìm hiểu nhiều hơn và bỏ nhiều công sức hơn để thích nghi và có thể “sống cùng”, đấy là lẽ thường tình. Sự biến đổi này cũng là tất yếu không làm hại đến wiki và tôi không thấy lo ngại như Sue Gardner đang lo cho en.wiki.