Thần tạo luận
Thần tạo luận hay Thuyết sáng thế (cũng gọi: "Thuyết sáng tạo") là tập hợp các niềm tin tôn giáo cho rằng thiên nhiên cũng như vũ trụ, Trái đất, sự sống và con người, đều bắt nguồn từ những hành động siêu tự nhiên của sáng tạo thần thánh, nghĩa là tất cả mọi vật đều do thần tạo ra. Khái niệm này dịch từ nguyên gốc tiếng Anh là creationism.[1][2][3] Theo nghĩa rộng nhất, lý thuyết này bao gồm nhiều quan điểm tôn giáo khác nhau và có khác nhau trong cả việc công nhận hoặc từ chối các giải thích khoa học đã có về nguồn gốc và sự phát triển của tự nhiên.[4][5][6][7] Do các thành tựu khó bác bỏ của khoa học tự nhiên, đến thế kỉ XVIII - XIX, đã hình nên lý thuyết Tân sáng tạo (neo-creationism).[6][8][9] Ngay cả khi học thuyết chọn lọc tự nhiên của Charles Darwin được công nhận rộng rãi, thì cũng có nhiều tín đồ của Tân sáng tạo cho rằng "chọn lọc tự nhiên chỉ giảm bớt gánh năng cho Thần thánh".[10][11][12][13][14][15]
.jpg)
Cơ sở chính niềm tin của nhiều nhà theo lý thuyết này là kinh Cựu ước (Old Testament) và những câu chuyện trong sách Sáng thế (book of Genesis).[16] Hiện nay, Thần tạo luận có nhiều luận điểm, kiểu thức khác nhau, khá đa dạng và có sử dụng cả thành tựu khoa học hiện đại, nghĩa là không phải cứ thần tạo là phản khoa học.
Các kiểu thức thường gặp sửa
Tóm tắt các quan điểm chính:[17][18][19]
| Nguồn gốc loài người | Nguồn gốc các loài vật | Trái đất | Tuổi vũ trụ | |
|---|---|---|---|---|
| Thần tạo luận Trái đất trẻ (Young Earth creationism) | Do đức Chúa trực tiếp tạo ra | Do đức Chúa trực tiếp tạo ra. Không có tiến hóa lớn. | Dưới 10000 năm. Định hình bởi Đại hồng thủy. | Khoảng 10000 năm, đối với Hệ Mặt trời. |
| Khoảng trống sáng tạo (Gap creationism) | Công nhận tuổi của giới khoa học. Định hình bởi Đại hồng thủy. | Công nhận tuổi của giới khoa học đưa ra. | ||
| Thần tạo luận tiến bộ (Progressive creationism) | Do đức Chúa trực tiếp tạo ra, dựa trên giải phẫu học Linh trưởng. | Được Chúa trực tiếp sáng tạo, rồi tiến hóa, không có tổ tiên chung duy nhất. | Công nhận tuổi của giới khoa học. Không định hình bởi Đại hồng thủy. | Công nhận tuổi của giới khoa học đưa ra. |
| Thuyết sáng tạo thông minh (Intelligent design) | Có thể có sự tiến hóa từ các loài linh trưởng thành người. | Thần thánh có can thiệp vào thời điểm nào đó. Có thể có nguồn gốc chung, hoặc không cùng nguồn gốc. | Trái đất là kết quả sự can thiệp của thần thánh. | Công nhận tuổi của giới khoa học đưa ra. |
| Tiến hóa hữu thần (Theistic evolution) | Tiến hóa từ các loài linh trưởng mà thành. | Tiến hóa từ tổ tiên chung duy nhất. | Công nhận tuổi của giới khoa học. Không có Đại hồng thủy. | Công nhận tuổi của giới khoa học đưa ra |
Trái đất trẻ sửa
Nhà biện hộ học Ken Ham (sinh 1951) và Doug Phillips (sinh 1965) thuộc quan điểm này cho rằng Chúa đã tạo ra Trái đất từ mười nghìn năm trước. Còn tuổi của vũ trụ thì hơn rất nhiều so với tuổi của Trái đất.[20] o
Có các tổ chức Cơ đốc giáo, Viện Nghiên cứu và Hiệp hội Nghiên cứu bảo vệ và phát triển quan điểm này. Hơn nữa, có các Bảo tàng về vấn đề này, như của Carl Baugh ở Texas, của AiG và của Ark Encounter ở Hoa Kỳ đã có nhiều hiện vật được trưng bày để thúc đẩy chủ nghĩa thần tạo luận Trái đất trẻ. Ở các quốc ghia khác như Úc, Canada, Nam Phi, New Zealand và Vương quốc Anh cũng vậy.
Đang thực hiện...
Xem thêm sửa
Tham khảo sửa
- `Abdu'l-Bahá (1982) [Originally published 1922–1925]. The Promulgation of Universal Peace: Talks Delivered by 'Abdu'l-Bahá during His Visit to the United States and Canada in 1912. Compiled by Howard MacNutt (ấn bản 2). Wilmette, IL: Bahá'í Publishing Trust. ISBN 978-0-8774-3172-5. LCCN 81021689. OCLC 853066452.
- Aviezer, Nathan (1990). In the Beginning—: Biblical Creation and Science. Hoboken, NJ: KTAV Publishing House. ISBN 978-0-88125-328-3. LCCN 89049127. OCLC 20800545.
- Barlow, Nora biên tập (1963). “Darwin's Ornithological Notes”. Bulletin of the British Museum (Natural History), Historical Series. 2 (7): 201–278. ISSN 0068-2306. Truy cập ngày 10 tháng 6 năm 2009.
- Bowler, Peter J. (2003). Evolution: The History of an Idea (ấn bản 3). Berkeley, CA: University of California Press. ISBN 978-0-520-23693-6. LCCN 2002007569. OCLC 49824702.
- Bucaille, Maurice (1977) [Original French edition published 1976]. The Bible, The Qur'an and Science: The Holy Scriptures Examined in the Light of Modern Knowledge. translated from the French by Alastair D. Pannell and the author. Paris: Seghers. LCCN 76488005. OCLC 373529514.
- Bucaille, Maurice (1976). The Qur'an and Modern Science (Booklet). Riyadh, Kingdom of Saudi Arabia: Cooperative Offices for Call & Guidance at Al-Badiah & Industrial Area. OCLC 52246825. Truy cập ngày 21 tháng 3 năm 2014.
- Carmell, Aryeh; Domb, Cyril biên tập (1976). Challenge: Torah Views on Science and its Problems. Jerusalem; New York: Association of Orthodox Jewish Scientists; Feldheim Publishers. ISBN 978-0-87306-174-2. LCCN 77357516. OCLC 609518840.
- Carper, James C.; Hunt, Thomas C. biên tập (2009). The Praeger Handbook of Religion and Education in the United States. 1: A–L. Westport, CT: Praeger Publishers. ISBN 978-0-275-99228-6. LCCN 2008041156. OCLC 246888936.
- Collins, Francis S. (2006). The Language of God: A Scientist Presents Evidence for Belief. New York: Free Press. ISBN 978-0-7432-8639-8. LCCN 2006045316. OCLC 65978711.
- Dasgupta, Surendranath (1922). A History of Indian Philosophy. 1. Cambridge, England: Cambridge University Press. LCCN 22018463. OCLC 4235820.
- Dawkins, Richard (2006). The God Delusion. London: Bantam Press. ISBN 978-0-5930-5548-9. LCCN 2006015506. OCLC 70671839.
- Desmond, Adrian (1989). The Politics of Evolution: Morphology, Medicine, and Reform in Radical London. Science and its Conceptual Foundations. Chicago, Illinois: University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-14346-0. LCCN 89005137. OCLC 828159401.
- Desmond, Adrian; Moore, James (1991). Darwin. London; New York: Michael Joseph; Viking Penguin. ISBN 978-0-7181-3430-3. LCCN 92196964. OCLC 26502431.
- Dewey, John (1994). “The Influence of Darwinism on Philosophy”. Trong Martin Gardner (biên tập). Great Essays in Science. Buffalo, NY: Prometheus Books. ISBN 978-0-87975-853-0. LCCN 93035453. OCLC 28846489.
- Draper, Paul R. (2005). “God, Science, and Naturalism”. Trong Wainwright, William J. (biên tập). The Oxford Handbook of Philosophy of Religion. Oxford; New York: Oxford University Press. tr. 272–303. doi:10.1093/0195138090.003.0012. ISBN 978-0-1951-3809-2. LCCN 2004043890. OCLC 54542845. Truy cập ngày 15 tháng 3 năm 2014.
- Dundes, Alan (1984). “Introduction”. Trong Dundes, Alan (biên tập). Sacred Narrative: Readings in the Theory of Myth. Berkeley, CA: University of California Press. ISBN 978-0-5200-5192-8. LCCN 83017921. OCLC 9944508.
- Dundes, Alan (1996). “Madness in Method, Plus a Plea for Projective Inversion in Myth”. Trong Patton, Laurie L.; Doniger, Wendy (biên tập). Myth and Method. Charlottesville; London: University of Virginia Press. ISBN 978-0-8139-1657-6. LCCN 96014672. OCLC 34516050.
- Eddy, Mary Baker (1934) [Originally published 1875 as Science and Health; Christian Scientist Publishing Company: Boston, MA]. Science and Health with Key to the Scriptures . Boston, MA: Christian Science Publishing Society for the Trustees under the will of Mary Baker G. Eddy. LCCN 42044682. OCLC 4579118.
- Forrest, Barbara; Gross, Paul R. (2004). Creationism's Trojan Horse: The Wedge of Intelligent Design. Oxford; New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-515742-0. LCCN 2002192677. OCLC 50913078.
- Forster, Roger; Marston, V. Paul (1999). “Genesis Through History”. Reason, Science, and Faith. Crowborough, East Sussex: Monarch Books. ISBN 978-1-85424-441-3. LCCN 99488551. OCLC 41159110.
- Futuyma, Douglas J. (2005). “Evolutionary Science, Creationism, and Society”. Evolution. Sunderland, MA: Sinauer Associates. ISBN 978-0-87893-187-3. LCCN 2004029808. OCLC 57311264.
- Giberson, Karl W.; Yerxa, Donald A. (2002). Species of Origins: America's Search for a Creation Story. Lanham, MD: Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-7425-0764-7. LCCN 2002002365. OCLC 49031109.
- Gosse, Philip Henry (1857). Omphalos: An Attempt to Untie the Geological Knot. London: J. Van Voorst. LCCN 11004351. OCLC 7631539.
- Gould, Stephen Jay (1999). Rocks of Ages: Science and Religion in the Fullness of Life. Library of Contemporary Thought (ấn bản 1). New York: Ballantine Publishing Group. ISBN 978-0-345-43009-0. LCCN 98031335. OCLC 39886951.
- Gunn, Angus M. (2004). Evolution and Creationism in the Public Schools: A Handbook for Educators, Parents, and Community Leaders. Jefferson, NC: McFarland & Company. ISBN 978-0-7864-2002-5. LCCN 2004018788. OCLC 56319812.
- Hayward, James L. (1998). The Creation/Evolution Controversy: An Annotated Bibliography. Magill Bibliographies. Lanham, MD; Pasadena, CA: Scarecrow Press; Salem Press. tr. 253. ISBN 978-0-8108-3386-9. LCCN 98003138. OCLC 38496519.
- Lamoureux, Denis O. (1999). “Evangelicals Inheriting the Wind: The Phillip E. Johnson Phenomenon”. Darwinism Defeated?: The Johnson-Lamoureux Debate on Biological Origins. Foreword by J. I. Packer. Vancouver, B.C.: Regent College Publishing. ISBN 978-1-57383-133-8. OCLC 40892139.
- Masood, Steven (1994) [Originally published 1986]. Jesus and the Indian Messiah. Oldham, England: Word of Life. ISBN 978-1-898868-00-2. LCCN 94229476. OCLC 491161526.
- McComas, William F. (2002). “Science and Its Myths”. Trong Shermer, Michael (biên tập). The Skeptic Encyclopedia of Pseudoscience. 1. Santa Barbara, CA: ABC-CLIO. ISBN 978-1-57607-653-8. LCCN 2002009653. OCLC 50155642.
- McGrath, Alister E. (2010). Science and Religion: A New Introduction (ấn bản 2). Malden, MA: Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-4051-8790-9. LCCN 2009020180. OCLC 366494307.
- National Academy of Sciences (1999). Science and Creationism: A View from the National Academy of Sciences (ấn bản 2). Washington, D.C.: National Academy Press. ISBN 978-0-309-06406-4. LCCN 99006259. OCLC 43803228. Truy cập ngày 22 tháng 11 năm 2014.
- National Academy of Sciences; Institute of Medicine (2008). Science, Evolution, and Creationism. Proceedings of the National Academy of Sciences. 105. Washington, D.C.: National Academy Press. tr. 3–4. Bibcode:2008PNAS..105....3A. doi:10.1073/pnas.0711608105. ISBN 978-0-309-10586-6. LCCN 2007015904. OCLC 123539346. PMC 2224205. PMID 18178613. Truy cập ngày 22 tháng 11 năm 2014.
- Numbers, Ronald L. (1998). Darwinism Comes to America. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-19312-3. LCCN 98016212. OCLC 38747194.
- Numbers, Ronald L. (2006) [Originally published 1992 as The Creationists: The Evolution of Scientific Creationism; New York: Alfred A. Knopf]. The Creationists: From Scientific Creationism to Intelligent Design (ấn bản 1). Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-02339-0. LCCN 2006043675. OCLC 69734583.
- Okasha, Samir (2002). Philosophy of Science: A Very Short Introduction. Very Short Introductions. 67. Oxford; New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-280283-5. LCCN 2002510456. OCLC 48932644.
- Pennock, Robert T. (1999). Tower of Babel: The Evidence Against the New Creationism. Cambridge, Massachusetts: MIT Press. ISBN 978-0-262-16180-0. LCCN 98027286. OCLC 44966044.
- Pennock, Robert T biên tập (2001). Intelligent Design Creationism and Its Critics: Philosophical, Theological, and Scientific Perspectives. Cambridge, Massachusetts: MIT Press. ISBN 978-0-262-66124-9. LCCN 2001031276. OCLC 46729201.
- Philo, of Alexandria (1854–55). “The First Book of the Treatise on The Allegories of the Sacred Laws, after the Work of the Six Days of Creation”. The Works of Philo Judaeus. Bohn's Classical Library. Translated from the Greek, by C. D. Yonge. London: H.G. Bohn. LCCN 20007801. OCLC 1429769. Truy cập ngày 9 tháng 3 năm 2014.
- Plimer, Ian (1994). Telling Lies for God: Reason vs Creationism. Milsons Point, NSW: Random House Australia. ISBN 978-0-09-182852-3. LCCN 94237744. OCLC 32608689.
- Polkinghorne, John (1998). Science and Theology: An Introduction. Minneapolis, MN: Fortress Press. ISBN 978-0-8006-3153-6. LCCN 98229115. OCLC 40117376.
- Quammen, David (2006). The Reluctant Mr. Darwin: An Intimate Portrait of Charles Darwin and the Making of His Theory of Evolution. Great Discoveries. New York: Atlas Books/W. W. Norton & Company. ISBN 978-0-393-05981-6. LCCN 2006009864. OCLC 65400177.
- Rainey, David (2008). Faith Reads: A Selective Guide to Christian Nonfiction. Westport, CT: Libraries Unlimited. ISBN 978-1-59158-602-9. LCCN 2008010352. OCLC 213599217.
- Schroeder, Gerald L. (1998) [Originally published 1997; New York: Free Press]. The Science of God: The Convergence of Scientific and Biblical Wisdom (ấn bản 1). New York: Broadway Books. ISBN 978-0-7679-0303-5. LCCN 97014978. OCLC 39162332.
- Scott, Eugenie C. (1999). “Science, Religion, and Evolution”. Trong Springer, Dale A.; Scotchmoor, Judy (biên tập). Evolution: Investigating the Evidence (Reprint). The Paleontological Society Special Publications. 9. Pittsburgh, PA: Paleontological Society. LCCN 00274093. OCLC 42725350. Bản gốc lưu trữ ngày 28 tháng 6 năm 2003. "Presented as a Paleontological Society short course at the annual meeting of the Geological Society of America, Denver, Colorado, ngày 24 tháng 10 năm 1999."
- Scott, Eugenie C. (2005) [Originally published 2004; Westport, CT: Greenwood Press]. Evolution vs. Creationism: An Introduction. Foreword by Niles Eldredge (ấn bản 1). Berkeley, CA: University of California Press. ISBN 978-0-520-24650-8. LCCN 2005048649. OCLC 60420899.
- Scott, Eugenie C. (ngày 3 tháng 8 năm 2009). Evolution Vs. Creationism: An Introduction (ấn bản 2). Univ of California Press. tr. i–331. ISBN 978-0-520-26187-7.
- Secord, James A. (2000). Victorian Sensation: The Extraordinary Publication, Reception, and Secret Authorship of Vestiges of the Natural History of Creation. Chicago, Illinois: University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-74410-0. LCCN 00009124. OCLC 43864195.
- Stewart, Melville Y. biên tập (2010). Science and Religion in Dialogue. Malden, MA: Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-4051-8921-7. LCCN 2009032180. OCLC 430678957.
- Sweet, William; Feist, Richard biên tập (2007). Religion and the Challenges of Science. Aldershot, England; Burlington, VT: Ashgate Publishing, Ltd. ISBN 978-0-7546-5715-6. LCCN 2006030598. OCLC 71778930.
- Wilder-Smith, A. E. (1978). Die Naturwissenschaften kennen keine Evolution: Empirische und theoretische Einwände gegen die Evolutionstheorie [The Natural Sciences Know Nothing of Evolution]. Basel, Switzerland: Schwabe Verlag. ISBN 978-3-7965-0691-8. LCCN 80067425. OCLC 245955034.
- Young, Davis A. (1995). The Biblical Flood: A Case Study of the Church's Response to Extrabiblical Evidence. Grand Rapids, MI: Eerdmans. ISBN 978-0-8028-0719-9. LCCN 95001899. OCLC 246813515.
Nguồn trích dẫn sửa
- ^ Gunn 2004, p. 9, "The Concise Oxford Dictionary says that creationism is 'the belief that the universe and living organisms originated from specific acts of divine creation.'"
- ^ Brosseau, Olivier; Silberstein, Marc (2015). “Evolutionism(s) and Creationism(s)”. Trong Heams, Thomas; Huneman, Philippe; Lecointre, Guillaume; Silberstein., Marc (biên tập). Handbook of Evolutionary Thinking in the Sciences. Dordrecht: Springer. tr. 881–96. ISBN 9789401790147.
- ^ Phạm Thành Hổ: "Sinh học đại cương" - Tủ sách Đại học KHTN TP Hồ Chí Minh, 1996
- ^ Brosseau, Olivier; Silberstein, Marc (2015). “Evolutionism(s) and Creationism(s)”. Trong Heams, Thomas; Huneman, Philippe; Lecointre, Guillaume; Silberstein., Marc (biên tập). Handbook of Evolutionary Thinking in the Sciences. Dordrecht: Springer. tr. 881, 884. ISBN 9789401790147.
Creationism is not a single homogenous doctrine... Evolution, as a process, is a tool God uses to continually create the world. Here we have arrived at another sub-category of creationism called 'evolutionist creationism'
- ^ Haarsma 2010, p. 168, "Some Christians, often called 'Young Earth creationists,' reject evolution in order to maintain a semi-literal interpretation of certain biblical passages. Other Christians, called 'progressive creationists,' accept the scientific evidence for some evolution over a long history of the earth, but also insist that God must have performed some miracles during that history to create new life-forms. Intelligent design, as it is promoted in North America is a form of progressive creation. Still other Christians, called 'theistic evolutionists' or 'evolutionary creationists,' assert that the scientific theory of evolution and the religious beliefs of Christianity can both be true."
- ^ a b Eugenie Scott (ngày 13 tháng 2 năm 2018). “The Creation/Evolution Continuum”. NCSE. Truy cập ngày 6 tháng 5 năm 2019.
creationism comes in many forms, and not all of them reject evolution
- ^ “creationism: definition of creationism in Oxford dictionary (American English) (US)”. Oxford Dictionaries (Definition). Oxford: Oxford University Press. OCLC 656668849. Bản gốc lưu trữ ngày 4 tháng 3 năm 2016. Truy cập ngày 5 tháng 3 năm 2014.
The belief that the universe and living organisms originate from specific acts of divine creation, as in the biblical account, rather than by natural processes such as evolution.
- ^ (Scott 2009, tr. 57, 97–98)
- ^ Eugenie Scott (ngày 13 tháng 2 năm 2018). “The Creation/Evolution Continuum”. NCSE. Truy cập ngày 29 tháng 4 năm 2019.
- ^ Chang, Kenneth (ngày 2 tháng 11 năm 2009). “Creationism, Without a Young Earth, Emerges in the Islamic World”. The New York Times (bằng tiếng Anh).
- ^ al-Azami, Usaama (ngày 14 tháng 2 năm 2013). “Muslims and Evolution in the 21st Century: A Galileo Moment?”. Huffington Post Religion Blog. Truy cập ngày 19 tháng 2 năm 2013.
- ^ “Creationism: The Hindu View”. www.talkorigins.org. Truy cập ngày 23 tháng 4 năm 2019.
- ^ Numbers 1998, tr. 50 "Since at least the early 1840s Darwin had occasionally referred to 'creationists' in his unpublished writings, but the epithet acquired little public currency." – sketch written in 1842 – "if this had happened on an island, whence could the new forms have come,—here the geologist calls in creationists."
- ^ Darwin, Charles (ngày 5 tháng 7 năm 1856). “Darwin, C. R. to Hooker, J. D.”. Darwin Correspondence Project. Cambridge, UK: Cambridge University Library. Letter 1919. Truy cập ngày 11 tháng 8 năm 2010.
- Darwin, Charles (ngày 31 tháng 5 năm 1863). “Darwin, C. R. to Gray, Asa”. Darwin Correspondence Project. Cambridge, UK: Cambridge University Library. Letter 4196. Truy cập ngày 11 tháng 8 năm 2010.
- ^ Numbers 1998, tr. 50 "In 1873 Asa Gray described a 'special creationist' (a phrase he placed in quotation marks) as one who maintained that species 'were supernaturally originated just as they are'," – The Nation. J.H. Richards. ngày 16 tháng 10 năm 1873. tr. 260.
- ^ Richard F. Carlson, Tremper Longman III, Science, Creation and the Bible: Reconciling Rival Theories of Origins, p.25
- ^ Donald U. Wise. “Creationism's Propaganda Assault on Deep Time and Evolution”.
- ^ Eugenie C. Scott. “The Creation/Evolution Continuum”. Bản gốc lưu trữ ngày 9 tháng 5 năm 2008. Truy cập ngày 29 tháng 3 năm 2021.
- ^ M. Ross. “Who Believes What? Clearing up Confusion over Intelligent Design and Young-Earth Creationism”.
- ^ Julie Ingersoll. “Doug Phillips' Biblical Patriarchy Scandal Moves to the Courts”.
Liên kết ngoài sửa
| Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Thần tạo luận. |
| Wikiquote có sưu tập danh ngôn về: |
- "Creationism" at the Stanford Encyclopedia of Philosophy by Michael Ruse
- "How Creationism Works" at HowStuffWorks by Julia Layton
- "TIMELINE: Evolution, Creationism and Intelligent Design" – Focuses on major historical and recent events in the scientific and political debate
- “Evolution and Creationism: A Guide for Museum Docents” (PDF). (204 KB) by Warren D. Allmon, Director of the Museum of the Earth
- "What is creationism?" at talk.origins by Mark Isaak
- "The Creation/Evolution Continuum" by Eugenie Scott
- "15 Answers to Creationist Nonsense" by John Rennie, editor in chief of Scientific American magazine
- Human Timeline (Interactive) – Smithsonian, National Museum of Natural History (August 2016)