Tiếng Ainu

Đừng nhầm lẫn với tiếng Äynu.

Tiếng Ainu (Ainu: アイヌ・イタㇰ Aynu=itak; tiếng Nhật: アイヌ語 Ainu-go) hay tiếng Ainu Hokkaido là thành viên duy nhất còn tồn tại của ngữ hệ Ainu. Nó được nói bởi một ít người Ainu trên đảo Hokkaido bắc Nhật Bản.

Tiếng Ainu Hokkaido

アイヌ・イタㇰ Aynu=itak
Phát âm[ˈainu iˈtak]
Sử dụng tạiNhật Bản
Khu vựcHokkaido
Tổng số người nói10 (2007)[1]
Dân tộc15.000 người Ainu ở Nhật Bản[2]
Phân loạingôn ngữ tách biệt hay ngữ hệ chính trên thế giới
Hệ chữ viếtKatakana, Latinh
Mã ngôn ngữ
ISO 639-3ain
Glottologainu1240[3]
Bài viết này có chứa ký tự ngữ âm IPA. Nếu không thích hợp hỗ trợ dựng hình, bạn có thể sẽ nhìn thấy dấu chấm hỏi, hộp, hoặc ký hiệu khác thay vì kí tự Unicode. Để biết hướng dẫn giới thiệu về các ký hiệu IPA, xem Trợ giúp:IPA.

Cho tới đầu thế kỷ 20, các ngôn ngữ Ainu vẫn còn hiện diện tại miền nam đảo Sakhalin và một số nơi thuộc quần đảo Kuril. Hiện nay chỉ còn tiếng Ainu Hokkaido, người cuối cùng nói tiếng Ainu Sakhalin đã qua đời năm 1994. Tiếng Ainu Hokkaido cũng sắp tuyệt chủng, dù có một số cố gắng nhằm phục hồi nó.

Tiếng Ainu Hokkaido không có mối quan hệ với ngôn ngữ nào, trừ một vài ngôn ngữ Ainu đã tuyệt chủng.

Người nóiSửa đổi

 
Bảo tàng Pirka Kotan, một trung tâm ngôn ngữ và văn hoá Ainu ở Sapporo (khu Jozankei)

Tùy thuộc vào cách nhìn, tiếng Ainu có thể được xem là một ngôn ngữ sắp tuyệt chủng hoặc một ngôn ngữ cực kì nguy cấp. Năm 2016, Ethnologue liệt kê tiếng Ainu vào lớp 8b: "gần tuyệt chủng."[4] Nó đã dần sụt giảm từ trước thập niên 1960. Đa phần trong số 15.000 người Ainu ở Nhật Bản chỉ nói tiếng Nhật. Vào thập niên 1980, Nibutani (một phần của Biratori, Hokkaido), từng là nơi nhiều người nói tiếng Ainu cư ngụ, với khoảng 100 người.

Ngày nay, chỉ còn chừng 10 người bản ngữ sót lại, tất cả đều ít nhất 80 tuổi. Cũng có vài người nói không lưu loát, ở độ tuổi khoảng 60. Đa số những người này sống tại tây nam Hokkaido.[5]

Ngữ âmSửa đổi

Cấu trúc âm tiết tiếng là CV(C), tức là, bắt buộc phải có một phụ âm đầu và nguyên âm, còn phụ âm cuối có thể có hoặc không. Ngôn ngữ này cũng có một vài cụm phụ âm.

Nguyên âmSửa đổi

Có năm nguyên âm trong tiếng Ainu:

  Trước Giữa Sau
Đóng i u
Giữa e o
Mở a

Phụ âmSửa đổi

Đôi môi Môi-
ngạc mềm 		Chân răng Vòm Ngạc mềm Thanh hầu
Tắc p t k
Tắc xát ts
Mũi m n
Xát s h
Tiếp cận w j
Vỗ ɾ

Các âm tắc /p t ts k/ có thể được hữu thanh hóa thành [b d dz ɡ] giữa nguyên âm và sau âm mũi. /ti/ và /tsi/ hay trở thành [t͡ʃi], /s/ thành [ʃ] trước /i/ và ở cuối âm tiết.

Chú thíchSửa đổi

  1. ^ D. Bradley, "Languages of Mainland South-East Asia," in O. Miyaoka, O. Sakiyama, and M. E. Krauss (eds), The vanishing languages of the Pacific Rim, Oxford: Oxford University Press (2007), pp. 301–336..
  2. ^ Bản mẫu:E08
  3. ^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert và đồng nghiệp biên tập (2013). “Ainu (Japan)”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. 
  4. ^ Lewis, M. Paul, Gary F. Simons, and Charles D. Fennig (eds.). 2016. Ethnologue: Languages of the World, Nineteenth edition. Dallas, Texas: SIL International. Online version: http://www.ethnologue.com.
  5. ^ Vanishing Languages of the Pacific Rim. Oxford, GB: OUP Oxford. Ngày 1 tháng 1 năm 2007. tr. 377–382. ISBN 9780191532894. 

Tham khảoSửa đổi

  • Số liệu do S. Wurm và S. Hattori công bố vào năm 1981
  • Số liệu do M. Shibatani công bố vào năm 1990
  • James Patric, Review of: The genetic relationship of the Ainu language, Academic Publications, Toba, Sueyoshi, 1983

Xem thêmSửa đổi

Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Tiếng_Ainu&oldid=64068565”