Tiếng Goth Krym

Tiếng Goth Krym là một ngôn ngữ German Đông. Đây là tiếng nói của người Goth Krym từng được nói tại vài nơi hẻo lánh ở Krym cho tới cuối thế kỷ XVIII.

Tiếng Goth Krym
Sử dụng tại	Krym
Mất hết người bản ngữ vào	Thế kỷ XVII
Dân tộc	Người Goth Krym
Phân loại	Ấn-Âu German German Đông Goth Tiếng Goth Krym
Hệ chữ viết	Bảng chữ cái Goth
Mã ngôn ngữ
Glottolog	crim1255

Thông tin

Sự tồn tại của một thứ ngôn ngữ German ở Krym đã được nhắc đến trong một số tư liệu niên đại từ thế kỷ IX đến XVIII. Song, chỉ một nguồn cho biết chút thông tin về chính ngôn ngữ này: một lá thư của nhà đại sứ người Fleming Ogier Ghiselin de Busbecq, viết năm 1562, cho ta một danh sách khoảng 80 từ cùng một bài hát tiếng Goth Krym.

Tư liệu của Busbecq phức tạp về nhiều mặt. Thứ nhất, người cấp thông tin cho ông phần nào kém tin cậy; một người là người Hy Lạp nói tiếng Goth Krym như ngôn ngữ thứ hai, người kia là một người Goth nói tiếng Hy Lạp làm ngôn ngữ chính. Thứ hai, cách chuyển tự của Busbecq ít nhiều chịu ảnh hưởng từ bản ngữ của ông: phương ngữ Bỉ của tiếng Hà Lan. Thứ ba, chắc chắn có lỗi chữ viết trong phiên bản hiện có của bức thư.

Tuy nhiên, hầu hết phần từ vựng Busbecq ghi chép rõ ràng có gốc German và chính ông cũng nhìn nhận điều đó:

Tiếng Goth Krym	Tiếng Goth Kinh Thánh	Tiếng Anh	Tiếng Hà Lan	Tiếng Hạ Saxon	Tiếng Đức	Tiếng Faroe	Tiếng Iceland	Tiếng Đan Mạch	Tiếng Na Uy		Tiếng Thuỵ Điển	Nghĩa tiếng Việt
									Bokmål	Nynorsk
apel	apls (đ.)	apple	appel	appel / Appel	Apfel	epli ('potato')	epli	æble	eple		äpple ('apple') apel (Malus)	táo
handa	handus (c.)	hand		haand	Hand	hond	hönd	hånd		hand		tay
schuuester	swistar (c.)	sister	zus(ter)	zus / Sester	Schwester	systir		søster		syster		chị em
hus	-hūs (t.)	house	huis	hoes / huus	Haus	hús		hus				nhà
reghen	rign (t.)	rain	regen	regen / reagn	Regen	regn						mưa
singhen	siggwan	sing	zingen	zingen / sing	singen	syngja		synge		syngja	sjunga	hát
geen	gaggan	go	gaan	gaon	gehen	ganga		gå				đi

(Cụm -gg- trong tiếng Goth Kinh Thánh đại diện cho /ŋg/)

Busbecq cũng liệt kê vài từ mà ông không nhận ra, nhưng có từ cùng gốc trong các ngôn ngữ German:

Tiếng Goth Krym	Tiếng Goth Kinh Thánh	Tiếng Anh	Tiếng Hà Lan	Tiếng Đức	Tiếng Faroe	Tiếng Iceland	Tiếng Bắc Âu cổ	Tiếng Na Uy (BM/NN)	Tiếng Thuỵ Điển	Tiếng Đan Mạch	Tiếng Anh cổ	Tiếng Saxon cổ	Tiếng Thượng Đức cổ
ano 'gà trống'	hana	(không ghi nhận)	haan	Hahn	hani		haðna hani	hane (từ lỗi thời)			hana	hano
malthata 'nói (quá khứ)'	(không ghi nhận)	(không ghi nhận)	—	—	mælti			mælte	†mälde †mälte	†mælte	maþelode	gimahlida	gimahalta
rintsch 'sống (mũi, lưng)'	(không ghi nhận)	ridge	rug	Rücken	ryggur	hryggur	hryggr	rygg		ryg	hrycg	hruggi	ruggi

(Ghi chú: † từ lỗi thời)

Busbecq nhắc đến một mạo từ chỉ định mà ông viết là tho và the. Hai dạng này có thể cho thấy sự phân biệt về giống hay biến thiên tha hình; nếu đây là sự biến thiên tha hình, ta có thể so với sự biến thiên của từ "the" tiếng Anh: được phát âm là /ðə/ hay /ðiː/.

Nguồn tham khảo

Tài liệu

• MacDonald Stearns, Crimean Gothic. Analysis and Etymology of the Corpus, Saratoga 1978. Includes Latin text of Busbecq's report and English translation.
• MacDonald Stearns, "Das Krimgotische". In: Heinrich Beck (ed.), Germanische Rest- und Trümmersprachen, Berlin/New York 1989, 175-194.
• Ottar Grønvik, Die dialektgeographische Stellung des Krimgotischen und die krimgotische cantilena, Oslo 1983.