Tiếng H'Mông

Tiếng H'Mông
	lol Hmongb; ad Hmaob; lus Hmoob; lus Hmôngz; Hmoob; 𖬇𖬰𖬞 𖬌𖬣𖬵; 𞄉𞄧𞄵𞄀𞄩𞄰
Sử dụng tại	Trung Quốc, Việt Nam, Lào, Thái Lan, và Hoa Kỳ.
Tổng số người nói	khoảng 10-12 triệu người
Phân loại	H'Mông–Miền Miêu–Bố Nỗ (H'Mông) Miêu (H'Mông) Tây H'mông (chính tiếng H'Mông) Tiếng H'Mông; ; ; ;
Hệ chữ viết	Chữ H'Mông Pahawh, Chữ cái Latinh
Mã ngôn ngữ
ISO 639-3	tùy trường hợp:; mww – Mông Trắng (Lào, Trung Quốc); hmq – Miêu Đông Kiềm Đông; muq – Miêu Đông Tương Tây; hnj – Mông Xanh; hmz – Hmong Shua (Việt Nam); hmc – H'Mông Trung Huệ Thủy (Trung Quốc); hmm – H'Mông Trung Ma Sơn (Trung Quốc); hmj – H'Mông Trọng An Giang (Trung Quốc); hme – H'Mông Đông Huệ Thủy (Trung Quốc); cqd – Xuyên–Kiềm–Điền Cluster Miao; hrm – Horned Miao; sfm – Small Flowery Miao; hmd – Large Flowery Miao; hml – Luopohe Hmong; huj – H'Mông Bắc Quý Dương; hmi – H'Mông Bắc Huệ Thủy; hmp – H'Mông Bắc Ma Sơn; hea – H'Mông Bắc Kiềm Đông; hmy – H'Mông Nam Quý Dương; hma – H'Mông Nam Ma Sơn; hms – Miêu Nam Southern Kiềm Đông; hmg – H'Mông Tây Nam Quý Dương; hmh – H'Mông Tây Nam Huệ Thủy; hmw – H'Mông Tây Ma Sơn; mmr – Miêu Tây Tương Tây; hmv – Mông Đỏ (Việt Nam); hmf – Hmong Don (Việt Nam)

Tiếng H’Mông là ngôn ngữ của người H’Mông hay người Miêu, một dân tộc có vùng cư trú truyền thống là nam Trung Quốc, miền bắc Việt Nam, Lào và Thái Lan.

Tổng số người nói ngôn ngữ này trên toàn thế giới ước tính khoảng 10-12 triệu người. Tại Trung Quốc dân số người Miêu cỡ 9 triệu, sống tại các vùng Tứ Xuyên, Vân Nam, Quý Châu, Quảng Tây. Tại Hoa Kỳ có khoảng 200.000 người Mỹ gốc H’mông.

Tiếng H'Mông gồm có những phương ngữ có thể hiểu lẫn nhau của nhóm ngôn ngữ Tây H’mông trong ngữ hệ H'Mông-Miền (Miêu-Dao).

Chữ viết H'Mông truyền thuyết được coi là đã mất do sự xâm lược của người Hoa Hạ. Sang thế kỷ 20 có nhiều nỗ lực tạo ra bộ chữ để ghi tiếng H'Mông.

Khái niệm sửa

Bên ngoài Trung Quốc, khái niệm "tiếng H’mông" có thể dùng để chỉ phương ngữ Xuyên–Kiềm–Điền. Tất cả các người H’mông ngoài Trung Quốc (trừ một số tại Việt Nam) đều nói phương ngữ này. Tuy thế, các phương ngữ khác nhau của tiếng H’mông không phải đều hiểu lẫn nhau và có thể coi là các ngôn ngữ riêng.

Từ những năm 1950, một dạng tiêu chuẩn hóa tiếng Miêu dựa trên cơ sở phó phương ngữ Xuyên–Kiềm–Điền tại Đại Nam Sơn đã được thống nhất. Và tất cả các phó-phó-phó phương ngữ của tiếng H’mông ngày nay tại Trung Quốc có thể hiểu lẫn nhau.

Âm vị sửa

Tiếng H’mông gồm có 8 thanh điệu, nhiều hơn tiếng Việt 2 thanh điệu,

Gồm: g, s, v, j, b, d, m và thanh ngang (Chữ Hmông Việt: l, s, r, x, z, k, v, ngang).

Xem thêm sửa

Chữ viết H'Mông

Chú thích sửa

Tham khảo sửa

Cooper, Robert, Editor. The Hmong: A Guide to Traditional Lifestyles. Singapore: Times Editions. 1998. các trang 35–41.
Finck, John. "Clan Leadership in the Hmong Community of Providence, Rhode Island." In The Hmong in the West, Editors, Bruce T. Downing and Douglas P. Olney. Minneapolis, MN: Southeast Asian Refugee Studies Project, Center for Urban and Regional Affairs, University of Minnesota, 1982, các trang 22–25.
Thao, Paoze, Mong Education at the Crossroads, New York: University Press of America, 1999, các trang 12–13.
Xiong Yuyou, Diana Cohen (2005). Student's Practical Miao-Chinese-English Handbook / Npout Ndeud Xof Geuf Lol Hmongb Lol Shuad Lol Yenb. Yunnan Nationalities Publishing House, 539 pp. ISBN 7536732872.
Enwall, Joakim. Hmong Writing Systems in Vietnam: A Case Study of Vietnam's Minority Language Policy. Stockholm, Sweden: Center for Pacific Asian Studies, 1995.

Liên kết ngoài sửa

Danh sách từ vựng Mông Trắng Lưu trữ 2010-10-31 tại Wayback Machine (from the World Loanword Database)
Danh sách Swadesh của Mông Trắng tại Wiktionary
Lomation's Hmong Text Reader Lưu trữ 2013-03-12 tại Wayback Machine - free online program that can read Hmong words/text.
Entry for Hmong at Ethnologue
Online Hmong dictionary Lưu trữ 2021-03-12 tại Wayback Machine (including audio clips)
The Hmong Language: An Oral Memory Lưu trữ 2007-03-18 tại Wayback Machine
Mong Literacy - consonants, vowels, tones for both Mong Leng and Hmong Der
Comparison of Hmong and English grammar Lưu trữ 2008-04-09 tại Wayback Machine from the University of Minnesota
Hmong Resources

Tiếng H'Mông
lol Hmongb ad Hmaob lus Hmoob lus Hmôngz Hmoob 𖬇𖬰𖬞 𖬌𖬣𖬵 𞄉𞄧𞄵𞄀𞄩𞄰
Sử dụng tại	Trung Quốc, Việt Nam, Lào, Thái Lan, và Hoa Kỳ.
Tổng số người nói	khoảng 10-12 triệu người
Phân loại	H'Mông–Miền Miêu–Bố Nỗ (H'Mông) Miêu (H'Mông) Tây H'mông (chính tiếng H'Mông) Tiếng H'Mông
Hệ chữ viết	Chữ H'Mông Pahawh, Chữ cái Latinh
Mã ngôn ngữ
ISO 639-3	tùy trường hợp: `mww` – Mông Trắng (Lào, Trung Quốc) `hmq` – Miêu Đông Kiềm Đông `muq` – Miêu Đông Tương Tây `hnj` – Mông Xanh `hmz` – Hmong Shua (Việt Nam) `hmc` – H'Mông Trung Huệ Thủy (Trung Quốc) `hmm` – H'Mông Trung Ma Sơn (Trung Quốc) `hmj` – H'Mông Trọng An Giang (Trung Quốc) `hme` – H'Mông Đông Huệ Thủy (Trung Quốc) `cqd` – Xuyên–Kiềm–Điền Cluster Miao `hrm` – Horned Miao `sfm` – Small Flowery Miao `hmd` – Large Flowery Miao `hml` – Luopohe Hmong `huj` – H'Mông Bắc Quý Dương `hmi` – H'Mông Bắc Huệ Thủy `hmp` – H'Mông Bắc Ma Sơn `hea` – H'Mông Bắc Kiềm Đông `hmy` – H'Mông Nam Quý Dương `hma` – H'Mông Nam Ma Sơn `hms` – Miêu Nam Southern Kiềm Đông `hmg` – H'Mông Tây Nam Quý Dương `hmh` – H'Mông Tây Nam Huệ Thủy `hmw` – H'Mông Tây Ma Sơn `mmr` – Miêu Tây Tương Tây `hmv` – Mông Đỏ (Việt Nam) `hmf` – Hmong Don (Việt Nam)