Tiếng Khowar

Tiếng Khowar
	کهووار
Sử dụng tại	Pakistan
Khu vực	Chitral
Tổng số người nói	290.000
Dân tộc	người Kho
Phân loại	Ấn-Âu Ấn-Iran Ấn-Arya Dard Tiếng Khowar; ; ; ;
Hệ chữ viết	bảng chữ cái Khowar (chữ Ả Rập)
Mã ngôn ngữ
ISO 639-3	khw
Glottolog	khow1242
Linguasphere	59-AAB-aa
	Tiếng Khowar là một ngôn ngữ nhỏ của Pakistan chủ yếu được nói ở Chitral.
ELP	Khowar

Tiếng Khowar (کهووار), còn được gọi là tiếng Chitral, là một ngôn ngữ Dard của ngữ hệ Ấn-Arya.^[2]

Nó được nói bởi những người Kho ở khắp Chitral, Ghizer của Gilgit-Baltistan (bao gồm Gupis, thung lũng Phander, Ishkoman, Yasen, cũng ở Punyal và một phần của Thượng Swat (Làng Mateltan), Pakistan.

Những người nói tiếng Khowar cũng đã di cư đến các trung tâm đô thị lớn của Pakistan như Peshawar, Islamabad, Lahore và Karachi với số lượng đáng kể. Tiếng Khowar là ngôn ngữ thứ hai trong phần còn lại của Gilgit và Hunza. Người ta cho rằng có một số lượng nhỏ người nói tiếng Khowar ở Afghanistan, Trung Quốc và Tajikistan.^{[cần dẫn nguồn]}

Tên gọi sửa

"Kho" có nghĩa là người Kho, "War" có nghĩa là ngôn ngữ. Tên bản địa của ngôn ngữ này là Khō-wār, có nghĩa là "tiếng" (wār) (của) người Kho. Ở Raj thuộc Anh, nó được biết đến với tên tiếng Anh là Chitrālī (một tính từ có nguồn gốc từ tên của vùng Chitral) hoặc Qāshqārī. Người Pashtun và người dân khu vực Badakhshan gọi nó là Kashkār.^[3] Một tên khác được Leitner sử dụng vào năm 1880 là Arnyiá^[4] hoặc Arniya, bắt nguồn từ tên tiếng Shina ở một phần của Yasin (một thung lũng ở Gilgit-Baltistan).

Lịch sử sửa

Morgenstierne cho rằng "Khowar, trong nhiều khía cạnh [là] cổ xưa nhất trong tất cả các ngôn ngữ Ấn Độ hiện đại, giữ lại một phần lớn biến tố cách (từ) tiếng Phạn và giữ lại nhiều từ ở dạng gần như tiếng Phạn."^[5]^:3

Hệ thống chữ viết sửa

Từ đầu thế kỷ XX, tiếng Khowar đã được viết bằng bảng chữ cái Khowar, dựa trên bảng chữ cái Urdu và sử dụng chữ Nasta'liq. Trước đó, ngôn ngữ này chỉ được truyền miệng. Ngày nay tiếng Urdu và tiếng Anh là ngôn ngữ chính thức, nên công dụng văn học chính duy nhất của tiếng Khowar là trong sáng tác thơ và văn. Tiếng Khowar đôi khi cũng được viết bằng một phiên bản của chữ Latinh có tên Roman Khowar kể từ những năm 1960.

Tham khảo sửa

^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Khowar”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
^ electricpulp.com. “DARDESTĀN – Encyclopaedia Iranica”.
^ O'Brien, Donatus James Thomond (1895). Grammar and vocabulary of the K̲h̲owâr dialect (Chitrâli). Lahore: Civil and military gazette press. tr. i.
^ Leitner, Gottlieb William (1880). Kafiristan. Section 1: the Bashgeli Kafirs and their language. Lahore: Dilbagroy. tr. 43. Truy cập ngày 6 tháng 6 năm 2016.
^ Morgenstierne, Georg (1974). “Languages of Nuristan and surrounding regions”. Trong Jettmar, Karl; Edelberg, Lennart (biên tập). Cultures of the Hindukush: selected papers from the Hindu-Kush Cultural Conference held at Moesgård 1970. Beiträge zur Südasienforschung, Südasien-Institut Universität Heidelberg. Bd. 1. Wiesbaden: Franz Steiner. tr. 1–10. ISBN 978-3-515-01217-1.

Tài liệu sửa

Bashir, Elena (2001) "Spatial Representation in Khowar". Proceedings of the 36th Annual Meeting of the Chicago Linguistic Society. Chicago: Chicago Linguistic Society.
Decker, D. Kendall (1992). Languages of Chitral. ISBN 969-8023-15-1.
L'Homme, Erik (1999) Parlons Khowar. Langue et culture de l'ancien royaume de Chitral au Pakistan. Paris: L'Harmattan
Morgenstierne, Georg (1936) "Iranian Elements in Khowar". Bulletin of the School of Oriental and African Studies, Vol. VIII, London.
Badshah Munir Bukhari (2001) Khowar language. University publisher. Pakistan
Morgenstierne, Georg (1947) "Some Features of Khowar Morphology". Norsk Tidsskrift for Sprogvidenskap, Vol. XIV, Oslo.
Morgenstierne, Georg (1957) Sanskritic Words in Khowar. Felicitation Volume Presented to S. K. Belvalkar. Benares. 84–98 [Reprinted in Morgenstierne (1973): Irano-Dardica, 267–72]
Mohammad Ismail Sloan (1981) Khowar-English Dictionary. Peshawar. ISBN 0-923891-15-3.
Decker, Kendall D. (1992). Languages of Chitral (Sociolinguistic Survey of Northern Pakistan, 5). National Institute of Pakistani Studies, 257 pp. ISBN 969-8023-15-1.
Zeal News

Liên kết ngoài sửa

“Georg Morgenstierne”. National Library of Norway. 2001. Truy cập ngày 11 tháng 1 năm 2009.
Strand, Richard F. (2011). “Khow`ar Lexicon”. Truy cập ngày 16 tháng 1 năm 2012.
Strand, Richard F. (2012). “The Sound System of Khow`ar”. Truy cập ngày 16 tháng 1 năm 2012.

Bản mẫu:Ngữ hệ Ấn-Âu

[Glottolog-1] Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Khowar”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.

[2] tricpulp.com. “DARDESTĀN – Encyclopaedia Iranica”.

[3] O'Brien, Donatus James Thomond (1895). Grammar and vocabulary of the K̲h̲owâr dialect (Chitrâli). Lahore: Civil and military gazette press. tr. i.

[4] Leitner, Gottlieb William (1880). Kafiristan. Section 1: the Bashgeli Kafirs and their language. Lahore: Dilbagroy. tr. 43. Truy cập ngày 6 tháng 6 năm 2016.

[5] Morgenstierne, Georg (1974). “Languages of Nuristan and surrounding regions”. Trong Jettmar, Karl; Edelberg, Lennart (biên tập). Cultures of the Hindukush: selected papers from the Hindu-Kush Cultural Conference held at Moesgård 1970. Beiträge zur Südasienforschung, Südasien-Institut Universität Heidelberg. Bd. 1. Wiesbaden: Franz Steiner. tr. 1–10. ISBN 978-3-515-01217-1.

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]