Trà Giang (diễn viên)

Trà Giang (sinh năm 1942 tại Quảng Ngãi) là một diễn viên điện ảnh và là đại biểu quốc hội người Việt Nam nổi tiếng trong khoảng thập niên 1960 đến 1980. Bà tham gia nhiều bộ phim nổi tiếng và đoạt nhiều giải thưởng trong nước và quốc tế như: Chị Tư Hậu, Vĩ tuyến 17 ngày và đêm. Trà Giang được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân vào năm 1984 và là diễn viên điện ảnh đầu tiên được phong tặng danh hiệu này.

Nghệ sĩ Nhân dân

Trà Giang
Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa V, VI, VII
Nhiệm kỳ	6 tháng 4 năm 1975 – 19 tháng 4 năm 1987 12 năm, 13 ngày
Ủy ban	Văn hoá, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng
Thông tin cá nhân
Sinh	Nguyễn Thị Trà Giang 11 tháng 12 năm 1942 Quảng Ngãi, Liên bang Đông Dương
Giới tính	nữ
Quốc tịch	Việt Nam
Nghề nghiệp	Diễn viên họa sĩ đại biểu Quốc hội
Bố mẹ	Nguyễn Văn Khánh
Chồng	Nguyễn Bích Ngọc
Con cái	Nguyễn Bích Trà
Lĩnh vực	Điện ảnh
Danh hiệu	Nghệ sĩ Nhân dân (1984)
Sự nghiệp điện ảnh
Năm hoạt động	1962 - 1989
Đào tạo	Trường Điện ảnh Việt Nam
Vai diễn	Dịu trong Vĩ tuyến 17 ngày và đêm Nhân trong Ngày lễ Thánh Hương trong Huyền thoại về người mẹ
Giải thưởng
Liên hoan phim quốc tế Moskva Diễn viên nữ xuất sắc nhất
Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 4 Nữ diễn viên chính xuất sắc
Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 8 Nữ diễn viên chính xuất sắc
Website
Trà Giang trên IMDb

Tiểu sử và sự nghiệp

Trà Giang tên thật là Nguyễn Thị Trà Giang. Bà sinh năm 1942 tại Quảng Ngãi, trước lúc tập kết ra Bắc năm 1954, gia đình bà sống ở Bình Lâm (thuộc Bình Thuận). Cuộc sống của gia đình thời điểm này rất khó khăn, vất vả. Bố của bà đi công tác thường xuyên và ít ghé nhà, lương một trưởng đoàn nghệ thuật của ông không đủ cho cuộc sống gia đình. Để có kế sinh nhai, mẹ và bà ngoại Trà Giang phải làm bánh ít để bán. Sau năm 1954, theo gia đình các cán bộ miền Nam, Trà Giang cũng được đưa ra miền Bắc và theo học ở Trường Học sinh miền Nam.

Năm 1959, bà thi đỗ trường múa, nhưng vì nghe theo lời bố, bà được tuyển sinh và được theo học lớp Diễn viên khóa đầu tiên của Trường Điện ảnh Việt Nam cùng thời với Phi Nga, Thụy Vân, Lâm Tới, Trần Phương, Thế Anh, Minh Đức,...

Năm 1961, ở tuổi 19, bà bắt đầu đóng phim, vai diễn đầu tiên của bà là một vai phụ trong phim Vợ chồng A Phủ. Trà Giang được nhận 1 vai quần chúng nhỏ, chỉ kịp lướt qua trên màn ảnh và không được ghi danh. Sau đó bà đóng phim sự hướng dẫn của giáo viên, nghệ sĩ nhân dân Liên Xô Azhdar Ibragimov với vai chị Kiên trong phim Một ngày đầu thu (đạo diễn Huy Vân). Đây vai diễn chính thức đầu tiên của bà sau khi tốt nghiệp. Ra trường, bà về công tác tại Hãng phim truyện Việt Nam từ năm 1962.

Năm 1962, bộ phim Một ngày đầu thu hoàn thành. Cũng trong năm này, khi đã là một diễn viên chuyên nghiệp, Trà Giang đóng vai chính trong phim Chị Tư Hậu (đạo diễn Phạm Kỳ Nam). Bộ phim này đã được trao giải Bạc tại Liên hoan phim quốc tế Moskva lần thứ 3 năm 1963 và giải Bông sen vàng tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 2 năm 1970 tại Hà Nội.

Năm 1972, khi 30 tuổi, bà đóng vai chính nổi tiếng nhất của mình - với đạo diễn Hải Ninh trong bộ phim Vĩ tuyến 17 ngày và đêm. Lúc này bà cùng họa sĩ Lê Minh Hiền, đạo diễn Bùi Đình Hạc, nhà quay phim Đoàn Quốc, và đạo diễn Hải Ninh đại diện Việt Nam tham dự Liên hoan phim quốc tế Moskva. Năm 1973, bộ phim này được trình chiếu trong chương trình tranh giải của Liên hoan phim Quốc tế Moskva lần thứ 8. Trà Giang đã đoạt giải diễn viên nữ xuất sắc nhất tại Liên hoan phim này. Phim cũng được giải của Hội đồng Hòa bình Thế giới.

Trà Giang và Thế Anh trong phim Mối tình đầu năm 1977.

Năm 1976, bà tham gia phim Ngày lễ Thánh với vai Nhân, vai diễn này giúp bà đoạt giải nữ diễn viên chính xuất sắc tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 4. Bộ phim đã được giải bông sen bạc tại liên hoan phim Việt Nam năm 1977.

Năm 1988, bà tiếp tục giành giải Nữ diễn viên xuất sắc tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 8 qua hai vai diễn trong bộ phim Hoàng Hoa Thám của đạo diễn Trần Phương và bộ phim Huyền thoại về người mẹ của đạo diễn Bạch Diệp, bà cũng là nữ diễn viên hiếm hoi chiến thắng 2 lần ở mảng này.

Năm 1989, bà đóng vai nữ biệt động Hiền trong bộ phim Dòng sông hoa trắng, đây là vai diễn điện ảnh cuối cùng của bà. Sau này bà chỉ tham gia một số phim video và giảng dạy ở trường điện ảnh cho đến khi nghỉ hưu.

Năm 1984, ở tuổi 42, bà là một trong năm nghệ sĩ điện ảnh được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân đợt đầu tiên. Bà cũng từng là Ủy viên Hội đồng các nghệ sĩ có nhiệm vụ giúp Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng trong việc xét tặng danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân và Nghệ sĩ ưu tú cho những người hoạt động nghệ thuật có nhiều sáng tạo nghệ thuật và nhiều cống hiến phục vụ nhân dân (Theo Quyết định số 118/CT của Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng ngày 11 tháng 5 năm 1982).

Trà Giang và đạo diễn Bạch Diệp.

Trong thập niên 1960 đến 1980 là khoảng thời gian bà hoạt động sôi nổi nhất, được các đạo diễn giao cho nhều vai chính, phụ trong nhiều phim như: Làng nổi (1965), Lửa rừng (1966), Cuộc chiến đấu vẫn còn tiếp diễn (1969), Em bé Hà Nội (1973), Mối tình đầu (1977), Người chưa biết nói (1979), Cho cả ngày mai (1981), Trừng phạt (1984), Đứng trước biển (1985),... Trung bình mỗi năm bà đóng một phim và thường xuyên được tham dự các Liên hoan phim Quốc tế. Nhiều bộ phim bà đóng như Chị Tư Hậu, Làng nổi,... còn được chiếu rộng rãi ở Liên Xô và các nước trên thế giới.

Bên cạnh điện ảnh, Trà Giang còn thử sức trong lĩnh vực hội họa và đã có triển lãm tranh vào năm 2004 tại Thành phố Hồ Chí Minh. Ngoài ra, bà còn liên tiếp 7 lần là thành viên Hội đồng Giám khảo cuộc thi Hoa hậu Việt Nam. Trà Giang còn là đại biểu Quốc hội khóa V, VI và VII từ năm 1975 đến năm 1987.

Cùng với các đạo diễn, diễn viên gồm Nguyễn Ngọc Quỳnh, Ngô Mạnh Lân, Phương Thanh, Hải Ninh, Thanh Tú, Nguyễn Hồng Sến, Trần Vũ, Bùi Đình Hạc, Bạch Diệp, Lâm Tới bà có tên trong Bách khoa toàn thư điện ảnh Liên Xô.

Các phim đã tham gia

Năm	Phim	Vai diễn	Đạo diễn	Ghi chú
1962	Một ngày đầu thu	Kiên	Huy Vân, NSND Hải Ninh
1962	Chị Tư Hậu	Tư Hậu	NSND Phạm Kỳ Nam
1965	Làng nổi	Cốm	NSND Trần Vũ, NSND Huy Thành
1966	Lửa rừng	Y Đăm	NSND Phạm Văn Khoa
1969	Cuộc chiến đấu vẫn còn tiếp diễn	Việt Hà	NSND Nguyễn Khắc Lợi, Hoàng Thái
1972	Vĩ tuyến 17 ngày và đêm	Dịu	NSND Hải Ninh
1973	Bài ca ra trận	Hiệu trưởng	NSND Trần Đắc
1974	Em bé Hà Nội	Mẹ Thu	NSND Hải Ninh
1976	Ngày lễ Thánh	Nhân	NSND Bạch Diệp
1977	Mối tình đầu	Hai Lan	NSND Hải Ninh
1979	Người chưa biết nói	Yến	NSND Tuệ Minh
1981	Cho cả ngày mai	Sáu Tâm	Long Vân
1984	Đêm miền yên tĩnh	Bà Tám	NSND Trần Phương, Nguyễn Hữu Luyện
1984	Trừng phạt	Giáng Hương	NSND Bạch Diệp
1985	Đứng trước biển	Chín Tâm	NSND Trần Phương
1987	Huyền thoại về người mẹ	Hương	NSND Bạch Diệp
1987	Hoàng Hoa Thám	Bà Ba Cẩn	NSND Trần Phương
1988	Kẻ giết người	Bà Phượng	Hoài Linh
1989	Dòng sông hoa trắng	Hiền	NSND Trần Phương

Sau này bà còn đóng một số phim video như:

• Nơi tình yêu đã chết (1993)
• Nguyễn Thị Minh Khai (1996)
• Nước mắt ban chiều
• Niết bàn rực cháy

Giải thưởng

Năm	Lễ trao giải	Hạng mục	Tác phẩm	Kết quả	Nguồn
1973	Liên hoan phim quốc tế Moskva	Diễn viên nữ xuất sắc nhất	Vĩ tuyến 17 ngày và đêm	Đoạt giải
1977	Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 4	Nữ diễn viên chính xuất sắc	Ngày lễ thánh	Đoạt giải
1988	Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 8		Huyền thoại về người mẹ, Thủ lĩnh áo nâu (Hoàng Hoa Thám)	Đoạt giải

Đời tư

Bố của nghệ sĩ Trà Giang là nghệ sĩ ưu tú Nguyễn Văn Khánh (1918 - 2012). Chồng của bà là Nghệ sĩ ưu tú, giáo sư âm nhạc Nguyễn Bích Ngọc, từng là phó giám đốc Nhạc viện Thành phố Hồ Chí Minh. Hai người cưới nhau năm 1967. Sau khi kết hôn, Trà Giang và Bích Ngọc sống ở phòng dựng phim của Hãng Phim truyện Việt Nam, sau khi bộ phận dựng phim chuyển về số 4 Thụy Khuê. Họ hạ sinh một người con gái là nghệ sĩ dương cầm Bích Trà vào năm 1973, sau này bà và chồng chuyển vào Thành phố Hồ Chí Minh và sống với nhau cho đến khi ông Ngọc mất vào năm 1999.

Đọc thêm

• Ái Vân (2016). Để gió cuốn đi. First News. OCLC 951641316.
• Lê Minh (1995). Chân dung nữ văn nghệ sĩ Việt Nam. Hà Nội: Nhà xuất bản Văn hóa thông tin. OCLC 35723506.
• Hồng Lực (2000). Tổ quốc và điện ảnh. Thành phố Hồ Chí Minh: Nhà xuất bản Trẻ. OCLC 46322550.
• Hoàng Thanh; Vũ Quang Chính; Ngô Mạnh Lân; Phan Bích Hà (2003). Nguyễn Thị Hồng Ngát; và đồng nghiệp (biên tập). Lịch sử điện ảnh Việt Nam, Tập 1. Hà Nội: Cục Điện ảnh Việt Nam. OCLC 53129383.
• Nhiều tác giả (2007). Hành trình nghiên cứu điện ảnh Việt Nam. Hà Nội: Nhà xuất bản Văn hóa thông tin. OCLC 989966481.
• Viện nghệ thuật và lưu trữ điện ảnh (1994). Diễn viên điện ảnh Việt Nam. Hà Nội: Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin. OCLC 33133770.

Liên kết ngoài

• Trà Giang trên IMDb
• Trà Giang trên Internet Movie Database
• Viện nghệ thuật và lưu trữ điện ảnh (1994). Diễn viên điện ảnh Việt Nam. Hà Nội: Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin. OCLC 33133770.
• Nghệ sĩ Nhân dân Hải Ninh: Thời gian là thước đo giá trị của bộ phim Lưu trữ 2007-09-26 tại Wayback Machine trên Tuổi trẻ Online
• Ngọc - Trà - Giang Lưu trữ 2007-03-28 tại Wayback Machine
• Bích Trà và mẹ Lưu trữ 2006-07-18 tại Wayback Machine trên Báo Người Lao động ngày 15 tháng 7 năm 2006
• Trà Giang nghĩ và vẽ Lưu trữ 2007-02-18 tại Wayback Machine