Wikipedia:Sửa đổi gây hại

Trang này giải thích một hướng dẫn của Wikipedia tiếng Việt.

Đây là tiêu chuẩn đã được chấp thuận mà các thành viên nên cố gắng tuân theo. Vì có thể sẽ tồn tại những ngoại lệ, hãy thực hiện nó một cách có ý thức. Bất kỳ sửa đổi liên quan đến trang nội dung này nên phản ánh sự đồng thuận. Nếu bạn hoài nghi về hướng dẫn nào đó, hãy thảo luận trước tại trang thảo luận.

Viết tắt

Sửa đổi gây hại là một hình thức sửa đổi nội dung có thể diễn ra trong một thời gian dài, xuyên suốt nhiều bài viết, làm thụt lùi tiến độ cải thiện chất lượng nội dung các bài viết của cộng đồng và công cuộc xây dựng dự án từ điển bách khoa này. Sửa đổi gây hại trong nhiều trường hợp chưa được coi là một hành động phá hoại, nhưng các hành động phá hoại có thể sử dụng việc sửa đổi gây hại (hoặc gây chia rẽ trong các thành viên của cộng đồng). Mỗi trường hợp đều cần được xử lý độc lập, có tính đến các hành động vi phạm chính sách và hướng dẫn của Wikipedia. (Nếu một biên tập viên có những sửa đổi gây hại, tuy nó có thể là hành động chưa phá hoại trực tiếp tới dự án, nhưng nó vẫn có thể gây tổn hại cho Wikipedia bằng cách làm xa lánh những biên tập viên tích cực tiềm năng.)

Sửa đổi gây hại không phải luôn luôn cố ý. Một biên tập viên có thể vô tình gây rối vì họ không hiểu làm thế nào để chỉnh sửa và đóng góp một cách chuẩn xác, hoặc bởi vì họ thiếu các kỹ năng xã hội và các kỹ năng cần thiết khác để có thể làm việc trong một cộng đồng. Nhưng các sửa đổi gây hại, dù xuất phát từ ý định tốt đi chăng nữa, vẫn là một hành động gây hại cho Wikipedia.

Tóm tắt

Sự thành công của Wikipedia dựa trên tính mở của nó. Tuy nhiên, một bộ phận dựa vào điều này để cố biến nơi đây thành nơi đăng tải các quan điểm một chiều, các nghiên cứu chưa được công bố, kêu gọi vận động vì một mục đích riêng, hay tự quảng bá bản thân. Trong một số trường hợp, một số quan điểm của thiểu số vẫn được chấp nhận nếu nó có nguồn uy tín kiểm chứng. Đôi khi, các thành viên xây dựng tích cực cho dự án cũng có thể mắc sai lầm, vấn đề hay khúc mắc mà họ gây ra có thể kéo dài khi cứ cố sửa đổi nội dung một bài viết mà các thông tin đưa vào không được kiểm chứng bởi các nguồn có uy tín, hay quá nhấn mạnh vấn đề với luận điểm của thiểu số.

Tập hợp lại, những biên tập viên gây rối, các sửa đổi gây hại hoặc gây chia rẽ đang gây hại cho Wikipedia bằng cách làm giảm độ tin cậy của nó được dùng như là một nguồn tham khảo, họ làm hại Wikipedia bằng cách khiến biên tập viên đang tích cực đóng góp xây dựng nội dung bài viết sẽ mất hết kiên nhẫn và có thể bỏ các dự án trong sự thất vọng khi một biên tập viên gây rối tiếp tục mà không bị trừng phạt.

Một điều quan trọng là phải ngăn chặn các sửa đổi gây hại. Các quy định liên quan đến vấn đề về bút chiến của chúng ta đã nói rõ, có những hành động, nếu tính đơn lẻ chưa đủ phá hoại cộng đồng, nhưng nếu xâu chuỗi chúng lại với nhau thì đủ sức gây hại cho Wikipedia. Các sửa đổi gây hại nhiều khi không có tác dụng nếu chỉ được diễn ra trong một khoảng thời gian ngắn như 24 tiếng đồng hồ, nó chưa chắc là sự lặp lại của những hành động giống nhau. Nhưng một số dạng sửa đổi nếu tái diễn trong một thời gian dài lại gây hại nghiêm trọng cho toàn dự án.

Những biên tập viên gây ra những sửa đổi gây hại có thể ngụy trang các sửa đổi của họ như những đóng góp có ích, nhưng không khó để nhận ra sự khác biệt của hai loại sửa đổi này. Khi thảo luận ban đầu không giải quyết được mâu thuẫn, và khi một sự đồng thuận tạm thời đã được tìm thấy nhờ sự can thiệp của các thành viên không tham gia vào mâu thuẫn ban đầu, những biên tập viên gây rối và gây chia rẽ luôn tìm ra những lý lẽ mới để phá hoại, ngăn cản việc xây dựng một giải pháp đồng thuận tạm thời này. Những hành động này có thể dẫn đến việc cấm tạm thời, hay những hình thức kỷ luật cao hơn dựa vào quy định Wikipedia:Giải quyết mâu thuẫn.

Các thành viên của sửa đổi mang tính xây dựng cũng nên nhớ rằng, việc hồi sửa ba lần không phải một cách tự vệ được cho phép dùng để đối phó với các hành động của các biên tập viên gây hại. Thay vì vi phạm quy định hồi sửa ba lần, các biên tập viên nên chọn cách giải quyết khác.

Cách các thành viên gây hại thường sử dụng để lách luật

Các biên tập viên gây hại nhiều khi muốn tránh các hình thức kỷ luật bằng việc sử dụng những cách thức sau:

Các sửa đổi của họ diễn ra trong một thời gian dài, không một hành động nếu tính riêng rẽ đủ sức để phá hoại cộng đồng, nhưng nếu gộp chung chúng lại thì nó có tác dụng gây hại cho dự án.
Các sửa đổi của họ thường tập trung ở trang thảo luận, nó không trực tiếp phá hoại nội dung bài viết, nhưng nó ngăn cản các thành viên đóng góp đạt được một sự đồng thuận nhằm nâng cao chất lượng bài viết.
Các sửa đổi thường tránh vi phạm một cách quá thô thiển các quy định của Wikipedia, tránh tấn công cá nhân một cách quá thô thiển, nhưng nó vẫn có cách ứng xử không phù hợp và thiếu tính hợp tác trong việc nâng cao chất lượng bài viết.
Họ tập trung sửa đổi ở một số ít trang để tránh gây chú ý tới nhiều thành viên.
Hay hoàn toàn ngược lại, họ dàn trải sửa đổi nhiều trang nhất có thể để các thành viên khác khó tập trung theo dõi được toàn bộ các hoạt động gây hại của mình.

Tuy nhiên, tất cả mọi sửa đổi nêu trên đều vi phạm chính sách của dự án.

Các dấu hiệu nhận biết các biên tập viên gây hại

Một biên tập viên gây hại có những dấu hiệu sau:

Làm việc không trung lập có động cơ và tính toán: Họ thường tiếp tục sửa bài theo ý mình trong một thời gian dài dù vấp phải sự phản đối của nhiều thành viên khác. Biên tập viên gây hại không chỉ là thêm nội dung vào bài viết, mà còn có trường hợp ngược lại là xóa nội dung của bài viết. Ví dụ như liên tục xóa nguồn uy tín của thành viên khác.
Không thỏa mãn được các yêu cầu về Wikipedia:Thông tin kiểm chứng được, không dẫn được nguồn, hoặc dẫn nguồn không bách khoa, bẻ cong nội dung nguồn hoặc tự sản xuất tài liệu chưa được công bố.
Lạm dụng tiêu bản {{cần chú thích}} vào nội dung đã có nguồn, hoặc vặn vẹo với những nội dung có nguồn uy tín kiểm chứng.
Không bao giờ xây dựng bài viết để tiến tới Wikipedia:Đồng thuận:
- Không để tâm đến các câu hỏi hay đề nghị của các thành viên khác khi bị yêu cầu giải thích về các sửa đổi của mình.
- Không để tâm đến lời giải thích của các thành viên khác khi họ giải thích về các sửa đổi của họ.
Từ chối hay không để tâm đến ý kiến của cộng đồng: tiếp tục sửa đổi bài viết theo ý mình dù đã có ý kiến phản đối của các thành viên khách quan.

Ngoài ra, những biên tập viên dạng này còn có những dấu hiệu sau:

Viết tắt

Mở chiến dịch để xua đuổi thành viên đóng góp cho Wikipedia: vi phạm các chính sách cơ bản của dự án như Wikipedia:Quy tắc ứng xử trên Wikipedia, Wikipedia:Không tấn công cá nhân, Wikipedia:Sở hữu bài viết, dùng rối/rối thịt v.v về lâu dài nó làm cạn lòng kiên nhẫn của một số thành viên trong việc sửa đổi một số bài viết.

Không biết đặt "dấu chấm hết"

Viết tắt

Trong nhiều trường hợp, nhiều tranh chấp bị kéo dài sau khi cộng đồng đã đạt được sự đồng thuận. Thành viên vẫn tiếp tục sửa đổi theo hướng ngược lại sự đồng thuận, không muốn chấm dứt và không để tâm đến các đóng góp của thành viên khác. Lý lẽ dùng để tấn công của họ đều dựa trên những lập luận đã từng bị cộng đồng bác bỏ. Những hành động này gây rối cho Wikipedia.

Đừng nhầm lẫn "lắng nghe" và "đồng ý với": không phải cộng đồng khi không chấp nhận ý kiến của bạn rằng họ không lắng nghe bạn.

Chứng minh một quan điểm

Khi một người thất vọng với cách thức mà một chính sách đang được áp dụng, anh ta có thể cố gắng làm mất uy tín của quy tắc này và cách diễn giải của nó. Nhiều trường hợp chỉ để giải quyết một xung đột cục bộ. Đôi khi thành viên cũng áp dụng quy tắc theo một cách để nhận được nhiều sự phản đối nhất có thể nhằm mục đích sửa đổi nội dung quy tắc.

Chiến thuật như vậy được đánh giá là gây rối lớn cho dự án. Nếu bạn cảm thấy rằng một quy tắc có vấn đề, trang thảo luận của quy tắc là nơi thích hợp để trình bày quan điểm của bạn. Nếu đơn giản bạn không đồng tình với hành động của một thành viên trong một bài viết, đã có trang thảo luận của thành viên hay của bài viết liên quan. Nếu việc đối thoại trực tiếp không giải quyết được vấn đề, hãy làm theo Wikipedia:Giải quyết mâu thuẫn.

Sự thật là Wikipedia không thể là hình mẫu phù hợp với 100% số người tham gia, và những quy tắc thì sẽ không bao giờ thực sự hoàn hảo. Nếu sự đồng thuận của cộng đồng không phù hợp với bạn, thì hãy tôn trọng nó, thay vì cố gắng phá hoại nó.

Giải quyết

Sau đây là mô hình các biện pháp khắc phục hậu quả, mặc dù các bước này không nhất thiết phải được thực hiện theo trình tự đã nêu. Trong một số trường hợp khẩn khiết, một thông báo nhanh đến bảo quản viên có thể chính là bước đầu tiên tốt nhất, đối với các trường hợp khác, có thể cân nhắc một liên kết nhanh đến nội dung trang chính sách cấm. Nhưng nói chung, hầu hết các tình huống có thể có lợi từ quá trình sự leo thang từng bước, cùng với hy vọng rằng mỗi bước đó có thể giúp giải quyết vấn đề, nếu vậy thì các bước tiếp sau đây không cần thiết:

Sự viết thêm không bách khoa của người dường như là một biên tập viên có ý đồ phá hoại.

Tuy nhiên, hãy lùi lại những sửa đổi có nội dung không bách khoa hoặc thiếu nguồn gốc. Sử dụng thanh tóm lược sửa đổi, ghi rõ các vấn đề bằng từ ngữ không gây kích động. Hết sức lịch sự. Đăng trên trang thảo luận yêu cầu thảo luận hoặc yêu cầu nguồn gốc. Lưu ý đừng cắn người mới đến, và ý thức rằng mà bạn có thể đang thỏa thuận với một người mới và mơ hồ về quy tắc, chứ không phải là một thành viên phiền phức.

Nếu thành viên không lùi lại:

Nếu thông tin có nguồn gốc xuất hiện, đừng làm gì cả, còn ngược lại, hãy lùi sửa đổi lần nữa nếu như họ không trả lời ở trang thảo luận. Hãy đảm bảo rằng bạn đã đưa ra lời giải thích rõ ràng về sự khác nhau về quan điểm tại trang thảo luận bài viết. Để đề mục hiện lên trong thanh tóm lược sửa đổi. Nếu có thể, đề nghị các thỏa hiệp/hòa giải tại trang thảo luận.

Nếu việc lùi sửa đổi diễn ra tiếp tục, và họ đưa vào các thông tin không nguồn gốc:

Lùi lại, và đề nghị bảo quản viên tại trang tin nhắn. Đưa ra bằng chứng nội dung khác biệt của nhiều đợt lùi sửa của các thành viên có dụng ý. Cố giữ cho đoạn thông báo của bạn ngắn gọn (ít hơn 250–500 từ), bằng chứng rõ ràng (các liên kết dẫn chứng), và tập trung vào các vấn đề cư xử của thành viên.