Wikipedia:Bàn tham khảo/Cả và Hai
- Tại sao trong văn hoá người Việt, người ta tính thứ tự trong gia đình từ số 2 mà không phải số một? (v.d. anh Hai, chị Ba, chị Tư, ...) Nguyễn Hữu Dụng, 19:56, 2 tháng 9 năm 2005 (UTC)
Chính xác là ở miền Bắc người con đầu lòng gọi là anh Cả, chị Cả... song ở miền Trung, miền Nam thì con đầu là anh Hai, chị Hai..., hiện có hai cách giải thích nhé:
Cách thứ nhất:
Mỗi gia đình, ở Việt Nam, là hình ảnh của quốc gia được thu hẹp lại, hay nói cách khác quốc gia Việt Nam là một gia đình mở rộng. Chúng ta nhìn thấy điều ấy rất rõ khi ở miền Bắc người con đầu lòng gọi là anh Cả, chị Cả, song ở miền Trung, miền Nam thì con đầu là anh Hai, chị Hai. Điều này đã được giải thích là từ khi tiến về Nam để tìm đất mới hầu mong thoát cảnh khổ nghèo hoặc thoát khỏi sự trói buộc của những luật lệ phong kiến khắt khe thì người dẫn đầu của các đoàn người ra đi là những anh Hai, còn các anh Cả phải ở lại nhà để mà chăm sóc mộ phần tổ tiên. Từ đó, ở miền trung, miền nam các con đầu lòng chỉ được gọi là anh Hai, chị Hai, bởi ngầm hiểu rằng anh Cả, chị Cả ở ngoài miền bắc. Như vậy, ở đâu trên mảnh đất Việt Nam này chúng ta cũng nằm trong một gia đình. (trích bài Đạo Nhà- Vũ Hạnh)
Nguồn: http://www.nhandan.com.vn/tinbai/?top=39&sub=61&article=5531
Cách thứ hai:
Cả là tiếng Việt thuần túy, có nghĩa là to lớn (cả cười, cả gan, ao sâu nước cả, ông cả, cả vú lấp miệng em), bao gồm hết (cả thảy, vơ đũa cả nắm, cả đời lận đận). Người miền Bắc gọi người con lớn nhất là anh hoặc chị Cả, người kế tiếp gọi theo thứ tự số đếm là anh hoặc chị Hai, Ba, v.v... Đối chiếu với cách gọi của người Trung Quốc thì thấy cách gọi của người miền Bắc giống y như vậy. Trung Quốc có hai tiếng chung để gọi. Nếu là anh trai, em trai thì gọi là ca ca, đệ đệ còn chị gái, em gái thì gọi là tỷ tỷ, muội muội. Người anh hay chị lớn nhất thì họ gọi là đại ca, đại sư tỷ (dàige, dàijie). (Trong giới giang hồ, tiếng lóng đại ca, đại sư tỷ dùng để gọi kẻ cầm đầu một nhóm ăn cướp, ăn trộm, bất lương nào đó.). Người miền Nam không dùng tiếng Cả mà lại bắt đầu bằng thứ tự Hai, Ba, Tư, v.v...
Theo thiển kiến, tôi nghĩ cách gọi anh hoặc chị Hai của người miền Nam so với anh hoặc chị Cả của miền Bắc là do vấn đề kị húy.
Ở Việt Nam, làng xã là một đơn vị rất quan trọng. Ý thức quốc gia không mạnh bằng làng xã: phép vua thua lệ làng. Khi bị Pháp chiếm làm thuộc địa, cơ quan cai trị ở mỗi xã miền Nam được gọi là Hội Đồng Tề, trong đó người đứng đầu được gọi là Hương Cả. Nếu gọi người con lớn nhất là Cả, thí dụ: "Thằng Cả đâu, vô đây biểu" thì vô tình đã gọi trùng với tên Hương Cả. Điều này có thể bị suy diễn là hỗn láo, mỉa mai và bị kết tội phạm húy. Vì vậy, người miền Nam tránh tiếng Cả mà gọi người con lớn nhất là anh Hai hoặc chị Hai. (Trích bài Tị Húy Trong Sinh Hoạt Của Người Việt Nam-Phạm Văn Bân)
Nguồn: http://www.advite.com/tihuy.htm
Trần Đình Hiệp, 03:36, 3 tháng 9 năm 2005 (UTC)
- Tôi cho rằng cách giải thích thứ hai này là chính xác hơn cách số một vì chính đời cha tôi cũng có lần giải thích như vậy "kị húy" có thể là việc đã xãy ra.
Hoàng Minh (guuder@yahoo.com)
- Tôi cũng thấy cách thứ 2 có vẻ có lý hơn. Cách giải thích thứ nhất có hơi hám tự tôn của người Bắc.
Hạnh: Như vậy, theo cách giải thích thứ hai, người ở Miền Nam không gọi con đầu lòng là "Một"?
Theo quan điểm của tôi ở cách giải thích thứ hai, tôi thấy người miền Nam đã gọi anh Hai, chị Ba từ rất sớm trước khi thực dân Pháp xâm lược nước ta. Lấy ví dụ: anh Hai Trầu là tên gọi của Nguyễn Nhạc (anh lớn nhất trong ba anh em nhà Tây Sơn) nên có vẻ chuyện kị húy với chức vụ Huơng Cả là không hợp lý? 14.202.104.60 (thảo luận), 17:28, ngày 14 tháng 11 năm 2014 (UTC) Quang[1]
- Theo tôi thì hiện nay cách thứ nhất được nhiều người công nhận hơn cả. Ngoài ra còn một cách giải thích thứ 3 như sau:
Do thời xưa cha ông đi mở cõi vào miền nam phải đối diện với sự khắc nghiệt của tự nhiên, con cái sinh ra rất khó để nuôi dưỡng, nhiều người con đầu lòng sinh được chưa lâu thì đã bị chết do thú dữ hoặc bệnh tật. Vì vậy các bậc cha mẹ thường khấn vái trời đất thần linh để phụ hộ cho họ nuôi dưỡng con cái tốt hơn, và như một cách để đánh lừa ma quỷ, thay vì gọi theo thứ tự là con cả, con đầu... thì họ cố tình gọi là thằng hai, con hai... coi như đứa thứ nhất đã mất rồi để thần linh, ma quỷ không bắt con họ nữa.
Nguồn: http://nguoidongbang.blogspot.com/2014/07/tai-sao-mien-bac-goi-anh-truong-la-anh.html