|
'''Bàng Noãn''' ({{zh|t=龐煖|s=庞煖|p=Páng Nuǎn}}), có chỗ chép là '''Bàng Hoán'''<ref name="A">“Hạt"Hạt Quan Tử - Vũ Linh Vương”Vương": Vũ Linh Vương hỏi Bàng Hoán đáp</ref>, '''Bàng Tử'''<ref>“Hạt"Hạt Quan Tử - Cận điệp”điệp": Bàng Tử hỏi Hạt Quan Tử đáp</ref>, '''Bàng Viên'''<ref>“Hàn"Hàn Phi Tử - Sức tà”tà": … Bàng Viên dắt quân về phía nam…</ref>, có chỗ chép lầm là Phùng Noãn<ref>[[Tư Mã Trinh]] ([[nhà Đường]]), “"[[Sử ký tác ẩn]] - [[Liêm Pha]], [[Lạn Tương Như|Lận Tương Như]] liệt truyện”truyện"</ref>, nhà lý luận chính trị theo [[Tung Hoành gia|học phái Tung Hoành]], nhà lý luận quân sự, tướng lĩnh [[Triệu (nước)|nước Triệu]] cuối [[Chiến Quốc|thời Chiến Quốc]] trong [[lịch sử Trung Quốc]].
==Cuộc đời và sự nghiệp==
Không rõ xuất thân của Bàng Noãn, những ghi chép sớm nhất về ông xuất hiện trong “Hạt"Hạt Quan Tử”Tử", kể rằng Bàng Noãn từng đàm luận binh pháp với [[Triệu Vũ Linh vương|Triệu Vũ Linh Vương]]<ref name="A"/> và [[Triệu Điệu Tương vương|Triệu Điệu Tương Vương]] <ref>“Hạt"Hạt Quan Tử - Thế hiền”hiền": Điệu Tương Vương hỏi Bàng Noãn đáp</ref>. Cũng có thuyết cho rằng ông từng thảo luận với [[Tuân Tử]] về binh pháp trước mặt [[Triệu Hiếu Thành vương|Triệu Hiếu Thành Vương]] <ref>Tiền Mục, sách đã dẫn, cho rằng “Tuân"Tuân Tử - Nghị binh thiên”thiên" chép cuộc thảo luận binh pháp giữa Lâm Vũ Quân và Tuân Tử, Lâm Vũ Quân chính là Bàng Noãn, nhưng thiếu sử liệu đối chứng</ref>.
Tướng Yên là [[Kịch Tân]] khi còn ở Triệu có quan hệ rất tốt với Bàng Noãn. Năm 242 TCN, Yên Vương Hỷ cho rằng Triệu đã nhiều lần thua [[Tần]], Liêm Pha thì bỏ sang [[Ngụy]], muốn thừa cơ tấn công. Trước khi xuất chinh, Yên Vương hỏi đến Bàng Noãn, Kịch Tân nói rằng đối phó ông rất dễ. Yên Vương vì thế phái Kịch Tân đem quân đánh Triệu, nước Triệu sai Bàng Noãn nghênh chiến. Kết quả, quân [[Yên Nhật|Yên]] đại bại, bị bắt 2 vạn người, Kịch Tân bị giết <ref name="B">“Sử"Sử ký - quyển 34 - Yên Triệu công thế gia”gia"</ref><ref name="C">“Sử"Sử ký - quyển 43 - Triệu thế gia”gia"</ref>.
Năm 241 TCN, 5 nước [[Triệu (nước)|Triệu]], [[Sở (nước)|Sở]], [[Ngụy (nước)|Ngụy]], [[Hàn (nước)|Hàn]], [[Yên (nước)|Yên]] đưa [[Sở Khảo Liệt vương|Sở Khảo Liệt Vương]] làm Tung ước trưởng, Bàng Noãn làm Chủ soái liên quân, cùng tấn công nước Tần. Khi liên quân đánh [[Hàm Cốc quan]], quân Tần xuất kích, chư hầu thua chạy <ref>“Sử"Sử ký - quyển 6 - [[Tần Thủy Hoàng]] bản kỷ”kỷ": năm thứ 6 (đời Tần Vương Chánh), Hàn, Ngụy, Triệu, [[Vệ (nước)|Vệ]], Sở cùng đánh Tần, chiếm Thọ Lăng. Tần xuất binh, binh 5 nước bãi. “Sử"Sử ký - quyển 43 - Triệu thế gia”gia": năm thứ 4 (đời Triệu Điệu Tương Vương), Bàng Noãn làm tướng của quân tinh nhuệ của Triệu, Sở, Ngụy, Yên, đánh Tần, không thắng. “Sử"Sử ký - quyển 40 - Sở thế gia”gia": năm thứ 22 (đời Sở Khảo Liệt Vương), cùng chư hầu phạt Tần, gặp bất lợi nên về. “Sử"Sử ký - quyển 78 - [[Xuân Thân quân|Xuân Thân Quân]] liệt truyện”truyện": Đến Hàm Cốc quan, quân Tần ra đánh, chư hầu đều thua chạy. Lương Ngọc Thằng, sách đã dẫn, cho rằng trong liên quân không có nước Vệ, nên viết Thọ Lăng cũng là lầm. Dương Khoan, sách đã dẫn, cho rằng Thọ Lăng nay là phía bắc huyện [[Lâm Đồng, Thiểm Tây]], ở rất sâu trong nội địa nước Tần, liên quân không có khả năng đến được nơi ấy. Vì thế bài viết lấy ghi chép ở “Sở"Sở thế gia”gia" và “Xuân"Xuân Thân Quân liệt truyện”truyện" làm chuẩn</ref>. Liên quân chuyển sang đánh đồng minh của Tần là nước [[Tề (nước)|Tề]], chiếm được Nhiêu An <ref>Nay là tây nam [[Diêm Sơn]], [[Hà Bắc (Trung Quốc)|Hà Bắc]]</ref>.
Năm 236 TCN, Bàng Noãn soái chủ lực quân Triệu lên phía bắc đánh Yên. Tần Vương Chánh mượn lý do cứu Yên, lấy [[Vương Tiễn]], [[Hoàn Nghĩ]], [[Dương Đoan Hòa]] làm tướng, chia 2 đường đánh Triệu. Trong khi Triệu chiếm được 3 thành Chước Lương <ref>Nay là phía bắc [[Định Châu]], Hà Bắc</ref>, Li <ref>Nay là đông bắc [[thành phố]] [[Nhâm Khâu]], Hà Bắc</ref>, Dương Thành <ref>Nay là phía bắc thành phố [[Bảo Định]], Hà Bắc</ref> của Yên thì Tần chiếm được quận Thượng Đảng; 6 thành Át Dữ <ref>Nay là [[Hòa Thuận]], [[Sơn Tây (Trung Quốc)|Sơn Tây]]</ref>, Liêu Dương <ref>Nay là [[Tả Quyền (huyện)|Tả Quyền]], Sơn Tây</ref>; Nghiệp Thành <ref>Nay là trấn Nghiệp, huyện [[Từ (huyện)|Từ]], Hà Bắc</ref> và An Dương <ref>Nay là tây nam thành phố [[An Dương]], [[Hà Nam (Trung Quốc)|Hà Nam]]</ref> cả thảy 9 thành. Bàng Noãn nghe tin vội đưa quân về phía nam để cứu viện thì quân Tần đã thôn tính toàn bộ lưu vực Chương Thủy. Sau trận này, nước Triệu lại thêm suy yếu, Triệu Điệu Tương Vương uất ức mà chết.<ref name="B"/><ref name="C"/><ref>“Sử"Sử ký - quyển 6 - Tần Thủy Hoàng bản kỷ”kỷ"</ref>. Từ đây Bàng Noãn không còn xuất hiện trong ghi chép nào nữa.
==Trước tác==
Bàng Noãn đã viết 3 thiên luận về Binh Quyền Mưu Gia và 2 thiên luận về Tung Hoành Gia, đều không còn lưu giữ được <ref>“"[[Hán thư|Hán Thư]] - quyển 30 - Nghệ văn chí”chí"</ref>.
==Tham khảo==
* [[Sử Ký (định hướng)|Sử ký]]
* Tiền Mục, “Tiên"Tiên Tần chư tử hệ niên khảo biện”biện", Thượng Hải thư điếm, 1992.
* Lương Ngọc Thằng, “Sử"Sử ký chí nghi”nghi", Trung Hoa thư cục, tháng 4/1981.
* Dương Khoan, “Chiến"Chiến Quốc sử liệu biên niên khảo chứng”chứng", NXB Thượng Hải Nhân Dân, tháng 11/2001.
==Trong Đông Chu liệt quốc==
|
