Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Dòng họ Bùi ở Thịnh Liệt”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Gỡ bản mẫu theo kết quả biểu quyết (AfDCloser) |
|||
(Không hiển thị 30 phiên bản của 4 người dùng ở giữa) | |||
Dòng 1:
'''Dòng họ Bùi ở làng Thịnh Liệt''' hoặc '''Họ Bùi làng Sét''',<ref>{{Chú thích tạp chí|last=Nguyễn|first=Thị Hiền|date=2008|title=Hệ thống thể loại trong tác phẩm Hoàng Việt văn tuyển của Bùi Huy Bích|url=http://www.hannom.org.vn/detail.asp?param=1743&Catid=750|journal=Thông báo Hán Nôm|pages=354|issn=1022-8640|via=}}</ref> là một dòng họ khoa bảng có truyền thống lâu đời ở [[Việt Nam]],<ref>{{Chú thích tạp chí|last=Tăng|first=Chánh Tín|date=2015-09-25|title=Văn hóa dòng họ ở Đà Nẵng: Những vấn đề lý luận và thực tiễn|url=https://jshe.ued.udn.vn/index.php/jshe/article/view/574/533|journal=Tạp chí Khoa học xã hội, Nhân văn và Giáo dục|volume=5|issue=3|pages=92|issn=1859 -4603|via=UED Journal of Social Sciences, Humanities and Education}}</ref> đã đóng góp nhiều nhân vật quan trọng cho các triều đại [[Quân chủ Việt Nam|phong kiến Việt Nam]] trong thời gian từ đầu [[thế kỷ 15]] đến đầu [[thế kỷ 20]],<ref>{{Chú thích tạp chí|last=Nhiều tác giả|date=2003|title=|journal=Tạp chí văn học|publisher=[[Viện Văn học (Việt Nam)|Viện Văn học]]|publication-place=Hà Nội|volume=151 – 156|pages=77|via=[[Google Books]]}}</ref> cũng như nhiều văn hào, tác gia… của nền [[văn hóa Việt Nam]] trong năm thế kỷ đó.<ref>{{Chú thích sách|url=https://www.google.com.vn/books/edition/T%C3%A2m_tr%E1%BA%A1ng_D%C6%B0%C6%A1ng_Khu%C3%AA_D%C6%B0%C6%A1ng_L%C3%A2m/5dxgFhaNcjsC?hl=vi&gbpv=0&bsq=T%C3%A2m%20tr%E1%BA%A1ng%20D%C6%B0%C6%A1ng%20Khu%C3%AA%20D%C6%B0%C6%A1ng%20L%C3%A2m|title=Tâm trạng Dương Khuê Dương Lâm|last=Dương Thiệu Tống|publisher=Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội|year=2000|pages=18|oclc=470974889|author-link=Dương Thiệu Tống}}</ref><ref name=":1">{{Chú thích sách|url=https://www.google.com.vn/books/edition/C%C3%A1c_l%C3%A0ng_khoa_b%E1%BA%A3ng_Th%C4%83ng_Long_H%C3%A0_N/NcSdAAAAMAAJ?hl=vi&gbpv=1&bsq=%22h%E1%BB%8D%20B%C3%B9i%20Th%E1%BB%8Bnh%20Li%E1%BB%87t%22|title=Các làng khoa bảng Thăng Long-Hà Nội|publisher=Nhà xuất bản Chính trị quốc gia|year=2004|location=Hà Nội|pages=446|oclc=60590452|authors=Bùi Xuân Đính, Nguyễn Viết Chức}}</ref> Gia tộc này đã được nhắc đến trong nhiều sách và tài liệu như ''Kiến văn tiểu lục'' của [[Lê Quý Đôn]], ''[[Lịch triều hiến chương loại chí]]'' của [[Phan Huy Chú]],...
==Nguồn gốc==
Dựa theo [[gia phả]] Bùi Thị Gia phả do Bùi Huy Bích ghi chép lưu trữ tại Viện Hán Nôm thì nguồn gốc của họ Bùi làng Thịnh Liệt là từ làng Cát Xuyên, huyện Hoàng Hóa, phủ Hà Trung, trấn Thanh Hóa (nay là huyện [[Hoằng Hóa
Viễn tổ có tên hiệu Chí Đức, sống trong khoảng từ cuối [[thế kỷ 14]] đến giữa [[thế kỷ 15]] và là người đã mang gia đình từ Thanh Hóa đến gần Thăng Long. Ông nổi tiếng khi còn trẻ là một người có sức
Viễn tổ Chí Đức sinh con trai là Trung Thức. Theo truyện kể lại thì có một [[
==Danh nhân
Từ khi định cư tại làng Thịnh Liệt, gia tộc họ Bùi này đã đóng góp nhiều nhân vật trong [[lịch sử Việt Nam]].<ref>{{Chú thích sách|url=https://www.google.com.vn/books/edition/V%C4%83n_h%C3%B3a_gia_%C4%91%C3%ACnh_d%C3%B2ng_h%E1%BB%8D_v%C3%A0_gia/bIl0z1pUCK8C?hl=vi&gbpv=1&bsq=%22H%E1%BB%8D+B%C3%B9i+l%C3%A0ng+Th%E1%BB%8Bnh+Li%E1%BB%87t%22&dq=%22H%E1%BB%8D+B%C3%B9i+l%C3%A0ng+Th%E1%BB%8Bnh+Li%E1%BB%87t%22&printsec=frontcover|title=Văn hóa gia đình dòng họ và gia phả Việt Nam|publisher=Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh|year=2015|location=Thành phố Hồ Chí Minh|pages=562|oclc=945618276|authors=Nguyễn Văn Hiệu, Hoàng Văn Lễ, Võ Văn Sen, Mạc Đường}}</ref> Số người làm quan trong dòng họ rất nhiều nhưng các người giữ chức vụ quan trọng và tiêu biểu trong triều đình là các người sau đây:<ref>{{Chú thích web|url=https://hanoimoi.vn/lang-giap-nhi-28781.html|tựa đề=Làng Giáp Nhị|tác giả=HongHai|họ=|ngày=2004-02-10|website=[[Hànộimới]]|ngôn ngữ=vi|url-status=live|ngày truy cập=2023-06-24}}</ref><ref name=":0" />
*[[Bùi Xương Trạch]] (1451-1529): con trai lớn của Diễn Phúc
*Quan Quốc Tử Giám bạ (1464-1552): em cùng cha khác mẹ của Bùi Xương Trạch; không
*[[Bùi Trụ]] (khoảng từ đầu đến giữa thế kỷ 16): con trai lớn của Bùi Xương Trạch. Ông làm quan đến chức Thượng thư [[bộ Hộ]]. Khi chết ông được phong tặng chức [[Thái bảo]], tước Kính Quận
*[[Bùi Vịnh]] (1508-1545): con trai thứ của Bùi Xương Trạch. Ông làm quan đến chức Tả Thị lang bộ Hộ kiêm Tả Xuân phường, sau này đến chức Đông các Đại học sĩ, tước Mai Lĩnh
*[[Bùi Bỉnh Uyên]] (1520-1613): con của Bùi Vịnh; đỗ thi Hương nhưng không đi thi Hội vì đang có [[
*[[Bùi Bỉnh Quân]] (1580-1630): cháu bốn đời của Bùi Xương Trạch, làm quan đến chức
*[[Bùi Bỉnh Trục]] (1730-1815): làm quan đến chức [[Tự thừa]].
*[[Bùi Huy Bích]] (1744-1818): cháu bảy đời của Bùi Xương Trạch, làm quan đến các chức [[Đốc đồng]] [[Nghệ An]], [[Tham tụng]]... và được phong tước Kế Liệt
*Bùi Phổ (1776-1836): làm quan đến chức Thượng thư bộ Hình.
*Bùi Bành (1866-1935): giữ chức [[Án sát]] của nhiều tỉnh cũng như Hiệp lý [[Hà Nội]] và Tuần phủ [[Yên Bái]] dưới thời [[nhà Nguyễn]].
Các bia tiến sĩ tại [[Văn Miếu - Quốc Tử Giám
*Bùi Xương Trạch: [[Tiến sĩ Nho học|đệ tam giáp tiến sĩ]] năm 1478,<ref>{{Chú thích web|url=http://www.hannom.org.vn/detail.asp?param=1194&Catid=564|tựa đề=6- VĂN BIA ĐỀ DANH TIẾN SĨ KHOA MẬU TUẤT NIÊN HIỆU HỒNG ĐỨC NĂM THỨ 9 (1478)|ngày=2009-01-25|website=[[Viện nghiên cứu Hán Nôm]]|url-status=live|ngày truy cập=2023-07-15}}</ref>
*Bùi Vịnh: [[bảng nhãn]] năm 1532,
*Bùi Bỉnh Quân: tiến sĩ năm 1619, và<ref>{{Chú thích web|url=http://www.hannom.org.vn/detail.asp?param=1170&Catid=564|tựa đề=30- VĂN BIA ĐỀ DANH TIẾN SĨ KHOA KỶ MÙI NIÊN HIỆU HOẰNG ĐỊNH NĂM THỨ 20 (1619)|ngày=2009-01-22|website=[[Viện Nghiên cứu Hán Nôm]]|url-status=live|ngày truy cập=2023-07-15}}</ref>
*Bùi Huy Bích: [[hoàng giáp]] năm 1769.<ref>{{Chú thích web|url=http://www.hannom.org.vn/detail.asp?param=1121&Catid=564|tựa đề=78- VĂN BIA ĐỀ DANH TIẾN SĨ KHOA KỶ SỬU NIÊN HIỆU CẢNH HƯNG NĂM THỨ 30 (1769)|ngày=2009-01-19|website=[[Viện Nghiên cứu Hán Nôm]]|url-status=live|ngày truy cập=2023-07-15}}</ref>
Số người đỗ cử nhân trong các kỳ thi Hương cũng khoảng 20 người, như: Bùi Trụ, Bùi Bỉnh Uyên, Bùi Xuân Nghị, Bùi Xương Tự, Bùi Nhữ Tích, Bùi Ngạn Cơ, Bùi Phổ, Bùi Bành...
Hàng 33 ⟶ 32:
Ngoài ra, dòng họ này cũng đóng góp rất nhiều vào văn hóa và [[văn học Việt Nam]] với các tác gia. Nổi tiếng nhất là Bùi Huy Bích (''Tồn am thi văn tập'', ''Hoàng Việt thi tuyển'', ''Hoàng Việt văn tuyển'',...), Bùi Bỉnh Trục (''Đản Trai trích đối'', ''Đản Trai công thi tập''), Bùi Phổ (''Mão Hiên văn tập'', ''Mão Hiên chuyết bút'', ''Bùi thị gia phả''...); sau đó là Bùi Vịnh (''Đế đô hình thắng'', ''Cung trung bảo huấn''), Bùi Nhữ Tích (''Minh đô thi''), Bùi Xương Trạch (bài ký đình Quảng Văn tại cửa Đại Hưng của thành Thăng Long); và nhiều văn hào khác.
Trong sách ''Danh nhân Hà Nội'' có nhắc đến Bùi Liêm cũng thuộc gia tộc này. Bùi Liêm (1881-1916) là cháu 10 đời của quan Quốc Tử Giám bạ. Trong thời gian Pháp thuộc, ông tham gia phong trào [[Đông Kinh Nghĩa Thục]] và [[phong trào Đông Du|phong trào Đông du]] của [[Phan Bội Châu]].<ref>{{Chú thích sách|url=https://www.google.com.vn/books/edition/H%C3%A0_N%E1%BB%99i_n%E1%BB%ADa_%C4%91%C3%A0%CC%82u_th%C3%A9%CC%82_k%E1%BB%B7_XX/uEZRAQAAMAAJ?hl=vi&gbpv=1&bsq=%22B%C3%B9i%20Li%C3%AAm%22|title=Hà Nội nửa đầu thế kỷ XX|last=Nguyễn|first=Văn Uẩn|publisher=Nhà xuất bản Hà Nội|year=1995|volume=3|location=Hà Nội|pages=795|oclc=34850276}}</ref> Năm 1912, ông sang [[Trung Quốc]] để gia nhập [[Việt Nam Quang phục Hội|Việt Nam Quang Phục Hội]]. Ông bị bắt khi trở về nước năm 1915 và bị xử bắn vào ngày 8 tháng 11 năm 1916.<ref>{{Chú thích sách|url=https://www.google.com.vn/books/edition/Giai_tho%E1%BA%A1i_k%E1%BA%BB_s%C4%A9_Vi%E1%BB%87t_Nam/nwdIAAAAMAAJ?hl=vi&gbpv=1&bsq=%22B%C3%B9i%20Li%C3%AAm%22|title=Giai thoại kẻ sĩ Việt Nam|publisher=Nhà xuất bản Văn hóa dân tộc|year=1997|location=Hà Nội|pages=998|oclc=44811848|authors=Thái Doãn Hiểu, Hoàng Liên}}</ref>
Trong số các làng văn hiến tại [[Miền Bắc (Việt Nam)|Bắc Việt]], làng Giáp Nhị - Thịnh Liệt là một trong số ít những làng có cả văn chỉ lẫn thọ chỉ. Thọ chỉ, giống như văn chỉ, là một [[đền|gò đất]] lộ thiên có văn bia (để phần biệt với văn từ và thọ từ) trong cuộc trấn hưng Nho
Nhà thờ của họ Bùi trong làng được vua [[Lê Hiển Tông]] phong một bức hoành phi có bốn chữ "Sơn Nam Vọng Tộc" treo ở cửa [[từ đường]] để chỉ một dòng họ nhiều danh vọng của trấn Sơn Nam.<ref>{{Chú thích sách|title=Danh nhân Hà Nội|last=Vũ|first=Khiêu|publisher=Nhà xuất bản Hà Nội|year=2004|location=Hà Nội|pages=342|oclc=58535486|quote=Ở nhà thờ họ Bùi, chi Giáp, tại làng Nhị tức làng Giáp Nhị nay thuộc xã Thịnh Liệt, huyện Thanh Trì có bức hoành phi đề 4 chữ “Sơn Nam vọng tộc ” (họ có danh vọng tại đất Sơn Nam).|author-link=Vũ Khiêu}}</ref><ref>{{Chú thích sách|url=https://www.google.com.vn/books/edition/%E1%BA%A4n_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_Th%C4%83ng_Long_H%C3%A0_N%E1%BB%99i/FUxRAQAAMAAJ?hl=vi&gbpv=1&bsq=%22S%C6%A1n%20Nam%20V%E1%BB%8Dng%20T%E1%BB%99c%22|title=Ấn tượng Thăng Long-Hà Nội|last=Bùi Việt Mỹ|publisher=Nhà xuất bản Lao động|year=2005|location=Hà Nội|pages=378|oclc=255525469|quote=Nhà thờ tổ Bùi Huy Bích có những đồ tự, gian thờ chính có hoành phi với 4 chữ lớn: Sơn Nam Vọng Tộc dòng họ có tiếng, được trọng vọng ở đất Sơn Nam...}}</ref><ref>{{Chú thích sách|url=https://www.google.com.vn/books/edition/D%C3%B2ng_v%C7%8En_Nguy%E1%BB%85n_Huy_%E1%BB%9F_tr%C6%B0%E1%BB%9Dng_L/AltkAAAAMAAJ?hl=vi&gbpv=1&bsq=%22S%C6%A1n%20Nam%20V%E1%BB%8Dng%20t%E1%BB%99c%22|title=Dòng vǎn Nguyễn Huy ở Trường Lưu|last=Lại|first=Văn Hùng|publisher=Nhà xuất bản Khoa học xã hội|year=2000|location=Hà Nội|pages=273|oclc=49520767}}</ref><ref>{{Chú thích sách|title=Hànội xưa & nay|last=Vũ|first=Tuân Sán|publisher=Nhà xuất bản Hội nhà văn|year=2007|location=Hà Nội|pages=400|oclc=166889273|author-link=Vũ Tuân Sán}}</ref> Trấn Sơn Nam lúc đó bao gồm các tỉnh [[Nam Định]], [[Thái Bình]], [[Ninh Bình]], [[Hà Nam]] và [[Hà Đông]].
▲Trong số các làng văn hiến tại [[Miền Bắc (Việt Nam)|Bắc Việt]], làng Giáp Nhị - Thịnh Liệt là một trong số ít những làng có cả văn chỉ lẫn thọ chỉ. Thọ chỉ, giống như văn chỉ, là một [[đền|gò đất]] lộ thiên có văn bia (để phần biệt với văn từ và thọ từ) trong cuộc trấn hưng Nho Giáo thời Lê Trung Hưng do Tham tụng Bùi Huy Bích chấp chính đề xướng dùng để tôn vinh Nho giáo, các danh nhân khoa bảng, Thọ chỉ để tôn vinh các người lớn tuổi – từ 70 tuổi hay hơn nhưng đặc biệt là các người trên 100.
==Tham khảo==
{{tham khảo|30em}}
*Bùi Đăng Thái, ''600 năm họ Bùi – Giáp Nhị - Thịnh Liệt'' trong tạp chí ''Họ Bùi Việt Nam'', tập 4, tháng 12 năm 2005
*Anh Chi, ''Dòng họ Bùi danh tiếng ở làng Giáp Nhị, Thịnh Liệt'', trong tạp chí ''Hà Nội Mới'', 16 tháng 12 năm 2006
[[Thể loại:Dòng họ Bùi ở Thịnh Liệt| ]]
[[Thể loại:Gia tộc Việt Nam|Bùi, Thịnh Liệt]]
[[Thể loại:Người họ Bùi tại Việt Nam|Thịnh Liệt]]
|