Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Panama”

Sau thời kì thám hiểm của [[Cristoforo Colombo]] (1502) và [[Balboa]] (1513), eo đất này là thuộc địa [[Tây Ban Nha]] từ đầu [[thế kỷ 16|thế kỉ 16]], bọn thực dân này đã mở những con đường để chuyển [[vàng]], [[bạc]] từ Panama và [[Peru]] ra hướng [[Đại Tây Dương]].

Đa phần chính trị trong nước Panama ở thế kỷ hai mươi gắn liền với [[Kênh đào Panama]] và chính sách đối ngoại của [[Hoa Kỳ]]. Đầu [[thế kỷ 20]], [[Theodore Roosevelt]] đã theo đuổi những nỗ lực đối ngoại của Hoa Kỳ nhằm tạo lập một thỏa thuận với [[Colombia]] sẽ cho phép [[Hoa Kỳ|Mỹ]] tiếp nhận hoạt đồng điều hành kênh của [[Pháp]] vốn bắt đầu từ thời [[Ferdinand de Lesseps]]. Tháng 11 năm 1903, [[Hoa Kỳ]] ủng hộ phong trào ''Separatist Junta'' bí mật gồm một số chủ đất giàu có người Panama dưới sự lãnh đạo của [[Tiến sĩ]] [[Manuel Amador Guerrero]] nhằm ly khai khỏi [[Colombia]].

Ý định ban đầu của những người thành lập đất nước là mang lại sự hòa hợp giữa hai đảng chính trị chính (Bảo thủ và Tự do). Chính phủ Panama đã trải qua các giai đoạn bất ổn chính trị và tham nhũng, tuy nhiên, ở nhiều thời điểm trong lịch sử của mình, thời gian cầm quyền của các vị tổng thống hợp hiến thường rất ngắn ngủi. Năm 1968, một cuộc [[đảo chính]] lật đổ chính phủ của vị tổng thống mới được bầu gần đó là [[Arnulfo Arias Madrid]] diễn ra. Tướng [[Omar Torrijos]] cuối cùng đã trở thành người nắm quyền lực trong một chính phủ quân sự ([[độc tài quân sự|junta]]), và sau này trở thành nhà lãnh đạo độc đoán cho tới tận khi ông chết trong một vụ tai nạn máy bay gây nghi ngờ năm 1981. Sau cái chết của Torrijos, quyền lực dần được tập trung trong tay Tướng [[Manuel Noriega|Manuel Antonio Noriega]], cựu lãnh đạo lực lượng cảnh sát mật Panama và cựu nhân viên CIA. Noriega liên quan tới vụ buôn lậu thuốc phiện vào Hoa Kỳ, dẫn tới những căng thẳng trong quan hệ hai nước cuối thập niên 1980.

Ngày [[20 tháng 12]] năm [[1989]], hai mươi bảy nghìn quân Mỹ [http://www.globalsecurity.org/military/library/report/2002/MOUTYates.htm] [[Cuộc xâm lược Panama của Hoa Kỳ|tấn công Panama]] nhằm lật đổ Noriega. Vài giờ sau vụ tấn công, tại một buổi lễ diễn ra bên trong một căn cứ quân sự Mỹ tại [[Vùng Kênh đào Panama]] cũ, [[Guillermo Endara]] (người chiến thắng trong cuộc bầu cử tháng 5 năm 1989) tuyên thệ nhậm chức tổng thống mới của Panama. Cuộc tấn công diễn ra mười năm trước khi quyền quản lý Kênh Panama được giao lại cho người Panama, theo một thời gian biểu do [[Các hiệp ước Torrijos-Carter]] quy định. Sau cuộc tấn công, Noriega tìm cách xin tị nạn tại [[TòaThành thánhVatican|Vatican]] qua phái bộ ngoại giao do Monsignor Jose S. Laboa đại diện. Để buộc Noriega đầu hàng, các lực lượng Mỹ đã chơi ầm ĩ liên tục bên ngoài đại sứ quán bài "Panama," của nhóm nhạc rock thập niên 1980 [[Van Halen]]. [http://online.wsj.com/public/article/SB117166770175011667-594gxYEdzMUX0fv0Agh66_ebeKU_20080216.html (WSJ)] Sau vài ngày, Noriega đầu hàng quân Mỹ, và bị đưa về Florida để chính thức bị dẫn độ và xét xử trước các cơ quan tòa án liên bang Mỹ. Ông bị buộc trách nhiệm về [[cuộc phóng thích tù binh trước hạn]] (parole) tháng 9 năm 2007.

Chính trị Panama theo hình thức nhà nước [[Cộng hòa]] [[Hệ thống Tổng thống|tổng thống]] [[dân chủ đại nghị|đại diện dân chủ]], theo đó [[Tổng thống Panama]] vừa là [[lãnh đạo quốc gia]] vừa là [[lãnh đạo chính phủ]], và một hệ thống nghị viện đa đảng. [[Quyền hành pháp]] thuộc chính phủ. [[Quyền lập pháp]] vừa do [[chính phủ]] vừa do [[Quốc hội Panama|Quốc hội]] đảm nhiệm. [[Tư pháp]] độc lập với [[quyền hành pháp|hành pháp]] và [[cơ quan lập pháp|lập pháp]].

*[[Quyền hành pháp|Cơ quan hành pháp]]: đứng đầu nhà nước là [[Tổng thống]], tiếp theo là 2 Phó Tổng thống, được bầu cử với nhiệm kỳ 5 năm. [[Nội các]] được chỉ định bởi Tổng thống.

*[[Tư pháp|Cơ quan tư pháp]]: Tòa án Công lý Tối cao gồm 9 thẩm phán được chỉ định với nhiệm kỳ 10 năm; 5 tòa án tối cao, 3 tòa thượng thẩm.

* [[Veraguas (tỉnh)|Veraguas]]

Đồng tiền tệ Panama là [[Đồng Balboa Panama|balboa]], [[Tỷ giá trao đổi cố định|được quy định]] ở mức trao đổi tương đương với đồng [[đô la Mỹ|dollar Mỹ]]. Tuy nhiên, trên thực tế, nước này đã bị dollar hoá; Panama có đồng tiền xu riêng của mình nhưng sử dụng tất cả các loại tiền giấy bằng dollar Mỹ. Panama là một trong ba quốc gia trong vùng đã [[dollar hoá]] nền kinh tế, hai nước kia là [[Ecuador]] và [[El Salvador]].

Panama là một nước có nền kinh tế ổn định nhất trong số các nước [[Mỹ Latinh]], Panama có các lĩnh vực dịch vụ tiên tiến chiếm khoảng 75% GDP. Các dịch vụ bao gồm [[Kênh đào Panama]], [[ngân hàng]], [[Khu tự do Colon]], [[bảo hiểm]], [[cảng]] [[côngtenơ hóa|container]], đăng ký tàu đô đốc và [[du lịch]]. Thời kỳ khủng hoảng của Khu vực Tự do Colon và sự giảm giá mạnh của các mặt hàng xuất khẩu, sự giảm tốc độ sản xuất toàn cầu và việc rút quân của Mỹ đã làm giảm tốc độ tăng trưởng kinh tế Panama trong năm 2000-2001. Chính phủ Panamma đặt kế hoạch cho các chương trình công tác công cộng, cải cách thuế, hiệp định thương mại khu vực mới để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Thập kỷ vừa qua cho thấy Panama duy trì được một nền kinh tế phát triển ổn định, trung bình hàng năm tăng trưởng từ 2% đến 4%.

Panama có vị trí địa lý vô cùng thuận lợi với [[kênh đào Panama]] dài 80 km nối [[Đại Tây Dương]] với [[Thái Bình Dương]], không chỉ mang lại lợi ích kinh tế quan trọng cho Panama mà còn giúp các tàu biển tiết kiệm thời gian và chi phí trong vận tải đường biển. Panama phát triển mạnh [[thương mại quốc tế|ngoại thương]], [[dịch vụ]] [[thương mại]], [[tài chính]] [[ngân hàng]]. Đây là trung tâm tài chính ngân hàng quốc tế với chính sách thông thoáng tạo điều kiện tối đa cho các doanh nghiệp (thuế suất 0% nếu các nguồn vốn, tài chính không đầu tư/sử dụng trên lãnh thổ Panama, đơn giản hóa tối đa thủ tục hành chính trong việc thành lập cơ quan đại diện, tự do chuyển lợi nhuận ra nước ngoài...), là môi trường lý tưởng cho các nhà đầu tư cũng như cho các doanh nghiệp phát triển kinh doanh, quyền tự do kinh doanh của mọi pháp nhân được bảo đảm, không có sự phân biệt đối xử với người nước ngoài. Panama giữ vai trò trung tâm tài chính ở [[Mỹ Latinh]], là nơi cung cấp tín dụng, vốn đầu tư, cho vay, thanh toán quốc tế, [[bảo hiểm]]... cho các hoạt động kinh tế, thương mại của thị trường khu vực và thế giới.

Hiện nay Panama là nước có nhiều tàu nước ngoài thuê cờ nhất thế giới nhờ có chính sách ưu đãi và tạo thuận lợi cho khách hàng trên nhiều mặt: [[luật pháp|pháp luật]], [[tài chính]], [[bảo hiểm]]... Panama có mạng lưới viến thông bằng sợi cáp quang nối tất cả các quốc gia trên thế giới với tần suất 3.300 gb/giây. Hạ tầng cơ sở của Panama rất phát triển, dân trí cao, chất lượng cuộc sống ở mức cao (không có thiên tai dịch họa; môi trường sống xanh-sạch-đẹp, an lành và thân thiện). Hai ngôn ngữ chính được sử dụng ở Panama là [[tiếng Tây Ban Nha]] và [[tiếng Anh]].

Kênh đào Panama được xây dựng cho một luồng giao thông khoảng hơn 13.000 lượt tầu thuyền hàng năm và thông qua đường vận chuyển này đã tạo ra nguồn lợi nhuận kinh tế đáng kể cho thương mại quốc tế. Sử dụng các khu vực trong vùng kênh đào có ý nghĩa cho những cơ hội lớn đầu tư sinh lợi đối với các nhà đầu tư có nhu cầu tăng thêm gia trị [[sản phẩm]] [[hàng hóa|hàng hoá]] và [[dịch vụ]], sử dụng Panama như một vị trí chiến lược với các thị trường mới hoặc thị trường đã có sẵn. Sự thách thức lớn nhất đó là biến đổi đất nước trở thành một trung tâm hậu cần quốc tế gắn liền với sự phát triển của các lĩnh vực [[hàng hải]], [[công nghiệp]], [[du lịch]], [[thương mại]].

Theo Cao ủy Kinh tế vùng Mỹ Latinh và Caribe ([[ECLAC]], hay [[CEPAL]] theo tên viết tắt tiếng Tây Ban Nha thông dụng hơn), lạm phát của Panama tính theo [[Chỉ số giá tiêu dùng|Chỉ số Giá Tiêu thụ]] (CPI) là 2.0 phần trăm năm 2006.[http://www.cepal.org/publicaciones/xml/2/27542/Anexo_estadistico.pdf] Thường Panama có mức lạm phát thấp.

Đại đa số người Panama theo [[Giáo hội Công giáo Rôma|Cơ đốc giáo La Mã]], chiếm tới 80% dân số. Dù hiến pháp công nhận Cơ đốc giáo là tôn giáo của đại đa số người dân, Panama không có tôn giáo chính thức. Các tôn giáo nhỏ tại Panama gồm [[Tin Lành]] (12%), [[Hồi giáo]] (4.4%), [[Bahá'í]] (1.2%), [[Phật giáo]] (ít nhất 1%), [[Chính thống giáo Hy Lạp]] (0.1%), [[Do Thái giáo]] (0.4%), và [[Ấn Độ giáo|Hindu giáo]] (0.3%). Cộng đồng Do Thái tại Panama, với hơn 10.000 người, là cộng đồng lớn nhất trong khu vực (gồm Trung Mỹ, Colombia và Caribe). Cuộc di cư Do Thái diễn ra vào cuối [[thế kỷ 19]], hiện tại có các giáo hội Do Thái tại Thành phố Panama, cũng như các trường Do Thái. Bên trong [[Mỹ Latinh|Mỹ Latin]], Panama là một trong những nước có tỷ lệ [[người Do Thái]] trên dân số lớn, chỉ sau [[Uruguay]] và [[Argentina]]. Các cộng đồng Hồi giáo, [[Đông Á]], và [[Nam Á]] tại Panama cũng rất lớn.