Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Sao lùn đỏ”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n Robot: Sửa đổi hướng |
|||
Dòng 10:
| title=Late stages of evolution for low-mass stars
| publisher=Rochester Institute of Technology
| accessdate=2007-09-19 }}</ref> Vì thế chúng có nhiệt độ lõi thấp và năng lượng được tạo ra ở tỷ lệ thấp bằng phản ứng [[phản ứng tổng hợp hạt nhân|tổng hợp hạt nhân]] của [[hiđrô|hydro]] thành [[heli]] qua cơ cấu [[Dãy Pp|dãy proton-proton (PP)]]. Vì thế những ngôi sao đó phát ra lượng ánh sáng thấp, thỉnh thoảng chỉ bằng 1/10.000 lượng ánh sáng Mặt Trời. Thậm chí những ngôi sao lùn đỏ lớn nhất cũng chỉ có [[Độ sáng Mặt Trời|độ sáng]] bằng 10% của Mặt Trời.<ref>{{chú thích tạp chí
| author=Chabrier, G.; Baraffe, I.; Plez, B.
| title=Mass-Luminosity Relationship and Lithium Depletion for Very Low Mass Stars
Dòng 33:
{{star nav}}
Sự thực rằng các ngôi sao lùn đỏ và các ngôi sao có khối lượng thấp khác vẫn ở trên dãy chính trong khi những ngôi sao lớn khác lại bị loại cho phép ước tính tuổi của các [[chòm sao|cụm sao]] bằng cách tìm khối lượng tại đó các ngôi sao ra khỏi dãy chính. Việc này đưa ra một giới hạn tuổi sao thấp hơn cho [[Vũ trụ]] và cũng cho phép lập các bảng thời gian của các kết cấu bên trong [[Ngân Hà|Ngân hà]], là [[Cầu ngân hà|quầng ngân hà]] và [[Mặt phẳng ngân hà|đĩa ngân hà]].
[[Tập tin:Proxima Centari.jpg|nhỏ|300px|Proxima Centari]]
Một bí ẩn vẫn chưa được giải đáp ở thời điểm năm 2007 là sự vắng mặt của những ngôi sao lùn đỏ không có [[kim loại]]. (Trong thiên văn học, một kim loại là bất kỳ nguyên tố nào nặng hơn hydro hay heli). Mô hình [[Vụ Nổ Lớn|Big Bang]] tiên đoán thế hệ sao đầu tiên chỉ được có hydro, heli và dấu hiệu của một số lithium. Nếu những ngôi sau như vậy gồm cả các ngôi sao lùn đỏ, chúng vẫn phải được quan sát thấy hiện nay, nhưng chưa từng một ngôi sao nào như vậy được khám phá. Giải thích có vẻ đúng nhất là khi không có các nguyên tố nặng chỉ những ngôi [[Sao III|sao]] lớn và chưa được quan sát thấy có thể hình thành, và chúng nhanh chóng cháy hết để lại các nguyên tố nặng để sau đó cho phép hình thành nên các ngôi sao lùn đỏ. Những giải thích khác, như các ngôi sau lùn đỏ không kim loại rất mờ và có thể có số lượng nhỏ, được coi là khó có thể xảy ra bởi chúng có vẻ mâu thuẫn với các mô hình tiến hóa sao.
Những ngôi sao lùn đỏ là kiểu sao thông thường nhất trong [[Ngân Hà|Ngân hà]], ít nhất trong vùng lân cận Mặt Trời. [[Cận Tinh|Proxima Centauri]], ngôi sao gần Mặt Trời nhất, là một sao lùn đỏ (Kiểu M5, độ sáng biểu kiến 11.05), cũng như hai mươi trong số ba mươi ngôi sao [[Danh sách những ngôi sao ở gần nhất|ở gần nhất]]. Tuy nhiên, vì có ánh sáng thấp, các ngôi sao lùn đỏ đơn độc không dễ được quan sát thấy ở những khoảng cách vũ trụ xa xôi như những ngôi sao sáng khác.
== Các hành tinh ==
Một [[hành tinh ngoài hệ mặt trời]] đã được phát hiện đang quay trên quỹ đạo quanh sao lùn đỏ [[Gliese 581]] năm 2005, khoảng bằng khối lượng [[Sao Hải Vương]], hay mười bảy lần khối lượng Trái Đất. Quỹ đạo của nó chỉ 6 triệu [[kilômét]] (0.04 [[Đơn vị thiên văn|AU]]) từ ngôi sao chính, và vì thế được ước tính có nhiệt độ bề mặt khoảng 150 °[[Độ Celsius|C]], dù đây là ngôi sao mờ. Năm 2006, một hành tinh ngoài hệ mặt trời thậm chí còn nhỏ hơn đã được phát hiện (chỉ gấp 5.5 lần khối lượng Trái Đất) quay trên quỹ đạo quanh sao lùn đỏ [[OGLE-2005-BLG-390L]]; nó nằm cách ngôi sao chính 390 triệu km (2.6 AU) và nhiệt độ bề mặt là -220 °C (56 [[Kelvin|K]]).
Năm 2007, một hành tinh ngoài hệ mặt trời mới, có thể [[Hành tinh có thể ở được|ở được]], [[Gliese 581 c]], đã được tìm thấy quay quanh [[Gliese 581]]. Nếu khối lượng ước tính của những người phát hiện ra nó (một đội do [[Stephane Udry]] lãnh đạo), khoảng 5.03 lần khối lượng Trái Đất, là chính xác, đây có thể là hành tinh ngoài hệ mặt trời nhỏ nhất quanh quanh một ngôi sao bình thường được phát hiện ra cho tới hiện tại. (Có những hành tinh nhỏ hơn được phát hiện quay quanh một [[sao neutron]], tên gọi [[PSR B1257+12]].) Những người phát hiện ước tính bán kính của nó gấp 1.5 lần bán kính Trái Đất. Hành tinh này ở bên trong [[vùng có thể ở]] của Gliese 581, và là ứng cử viên tiềm năng nhất cho khả năng có sự sống trên bất kỳ một hành tinh nào ngoài hệ mặt trời đã từng được phát hiện.<ref>[http://www.space.com/scienceastronomy/070424_hab_exoplanet.html SPACE.com - Major Discovery: New Planet Could Harbor Water and Life<!-- Bot generated title -->]</ref>
Dòng 49:
[[Khả năng sinh sống trên hành tinh]] của các hệ sao lùn đỏ là chủ đề của một số cuộc tranh cãi.{{Fact|date=June 2007}} Dù chúng có số lượng lớn, và có tuổi thọ dài, có nhiều yếu tố có thể khiến cuộc sống khó duy trì trên những hành tinh quay quanh một ngôi sao lùn đỏ. Thứ nhất, các hành tinh ở vùng có thể sinh sống của một sao lùn đỏ phải gần ngôi sao mẹ ở mức dường như sẽ bị [[khóa thủy triều]]. Điều này khiến một phía bề mặt sẽ luôn là ban ngày còn phía kia là đêm đen vĩnh cửu. Nó cũng tạo ra những sự khác biệt nhiệt độ to lớn giữa hai phía bề mặt. Những điều kiện như vậy có lẽ sẽ khiến cuộc sống (như chúng ta biết) khó phát triển.{{Fact|date=June 2007}} Mặt khác, những lý thuyết gần đây cho rằng hoặc một khí quyển dày hay một đại dương có thể chuyển nhiệt độ quanh một hành tinh như vậy.
Một vấn đề tiềm tàng khác là các ngôi sao lùn đỏ phát ra đa số bức xạ ở dạng ánh sáng [[tia hồng ngoại|hồng ngoại]], trong khi cây cối trên Trái Đất sử dụng phần lớn năng lượng ở dạng quang phổ nhìn thấy được. <!-- This needs some clarification as to why this is considered to be unfavorable to life as we know it --> Nhưng, có lẽ vấn đề nghiêm trọng nhất là sự biến đổi sao. Những ngôi sao lùn đỏ thường bị bao phủ bởi các [[vết đen]], làm giảm lượng phát xạ tới 40% trong nhiều tháng ở mỗi lần xuất hiện. Những thời điểm khác, một số sao lùn đỏ, được gọi là các [[sao lóe bùng]], có thể phát ra những lóe bùng lớn, tăng gấp đôi lượng ánh sáng phát ra trong ít phút. Sự biến đổi này cũng khiến dạng cuộc sống như chúng ta biết khó tồn tại gần một sao lùn đỏ. Gibor Basri thuộc [[Đại học California]], Berkeley tuyên bố một hành tinh trên quỹ đạo gần một sao lùn đỏ có thể giữ được khí quyển cả khi ngôi sao lóe bùng. [http://www.sciam.com/article.cfm?id=red-star-rising]
== Xem thêm ==
Dòng 58:
* [[Biểu đồ Hertzsprung-Russell]]
* [[Sao lóe bùng]]
* [[Nemesis (sao giả thuyết)|Nemesis (sao)]]
* [[Sao khổng lồ đỏ]]
* [[Tiến hóa sao]]
| |||