Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Chiến tranh Hoa Hồng”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n Robot: Sửa đổi hướng |
|||
Dòng 16:
|casualties2=
}}
'''Chiến tranh Hoa Hồng''' là một loạt các cuộc [[nội chiến]] tranh giành vương vị nước [[Anh]] giữa những người ủng hộ hai dòng họ [[nhà Lancaster|Lancaster]] và [[nhà York|York]]. Cuộc chiến diễn ra trong giai đoạn khoảng từ [[1455]] tới [[1485]]. Chiến tranh kết thúc với chiến thắng của Bá tước xứ Richmond là [[Henry VII của Anh|Henry Tudor]], người thành lập nên [[triều đại Tudor|nhà Tudor]] cai trị nước Anh và xứ [[Wales]] trong 117 năm. Sở dĩ cuộc chiến có tên gọi chiến tranh Hoa Hồng là do huy hiệu của hai dòng họ đứng đầu cuộc chiến đều có hình ảnh hoa hồng: hoa hồng trắng của nhà York và hoa hồng đỏ của nhà Lancaster.
== Tổng quan ==
Dòng 24:
Do Henry VI không có khả năng cai trị vương quốc Anh. [[Richard Plantagenet, Công tước thứ ba của York]], lên tiếng đòi ngai vàng. Richard là con cháu của dòng họ Edward, dòng họ cai trị nước Anh trước thời Lancaster và tỏ ra là một lãnh đạo có tài, nắm giữ nhiều trọng trách trong nước. Mặc dù các cuộc đụng độ vũ trang trước đó đã diễn ra giữa những người ủng hộ hai dòng họ [[nhà York|York]] và [[nhà Lancaster|Lancaster]], đến năm [[1455]] mới nổ ra trận đánh lớn đầu tiên, [[trận St. Albans lần thứ nhất]]. Nhiều nhân vật chủ chốt của gia đình Lancaster thiệt mạng, nhưng những người thừa kế tiếp tục cuộc chiến. Hòa bình được tái lập tạm thời, nhưng dòng họ Lancaster, dưới sự lãnh đạo của [[Margeret Anjou]], hoàng hậu của Henry VI, tiếp tục thách thức ảnh hưởng của dòng họ York.
Chiến tranh tiếp diễn vào năm [[1459]]. Phe York thua cuộc và bị buộc phải lưu vong, nhưng một trong những người ủng hộ chủ chốt của họ, [[Richard Neville, Bá tước thứ 16 của Warwick|Bá tước của Warwick]], xâm lược nước Anh từ [[Calais]] và bắt sống Henry VI trong [[trận Northampton]]. Richard xứ York về nước và làm Bảo hộ của nước Anh, nhưng không được thừa kế ngai vàng. Margeret và các thành viên còn lại của nhà Lancaster thu thập tàn quân và củng cố lực lượng ở miền bắc Anh. Khi quân York tiến về miền bắc, Richard xứ York bị giết trong một trận đánh cuối năm [[1460]]. Nhà Lancaster lại tiến về phía nam và giải thoát cho Henry VI trong [[trận St. Albans lần thứ hai]], nhưng không chiếm được [[Luân Đôn|London]] và lại rút về miền bắc.
Sau đó, con trai út của Richard xứ York, [[Edward IV của Anh|Edward IV]], lên ngôi, tập hợp lực lượng và giành được một chiến thắng quan trọng trước phe Lancaster trong [[trận Towton]] vào đầu năm [[1461]]. Sau khi dẹp tan những cuộc nổi loạn của phe Lancaster, quân York bắt lại được Henry VI vào năm [[1464]], nhưng Edward bất đồng quan điểm với cận thần quan trọng nhất của ông, Bá tước của Warwick, "Người buôn vua". Ông cũng gây bực tức với nhiều triều thần và cả các thành viên trong gia đình mình khi dành nhiều ưu tiên cho gia đình bên vợ, hoàng hậu [[Elizabeth Woodville]], người ông kết hôn trong bí mật. Warwick định thay Edward bằng cậu em trai [[George, Công tước của Clarence]], rồi sau đó sẽ khôi phục ngai vàng cho Henry VI. Điều này giúp cho Henry VI giành lại quyền kiểm soát trong hai năm 1470 và 1471, trước khi Edward IV giành được thắng lợi hoàn toàn vào năm 1471. Warwick và người thừa kế của dòng họ Lancaster, Edward, Hoàng thân của Wales, chết trong chiến trận và Henry bị xử tử ngay sau đó.
Dòng 33:
[[Tập tin:Yorkshire rose.svg|nhỏ|trái|200px|Biểu tượng hoa hồng trắng của [[nhà York]]]]
[[Tập tin:Lancashire rose.svg|nhỏ|phải|200px|Biểu tượng hoa hồng đỏ của [[nhà Lancaster]]]]
Tên gọi Chiến tranh Hoa Hồng chỉ được sử dụng sau này dựa trên gia huy của hai dòng họ hoàng gia, hoa hồng trắng đại diện cho [[nhà York]] và hoa hồng đỏ đại diện cho [[nhà Lancaster]]. Tên gọi cuộc chiến trở nên phổ biến từ [[thế kỷ 19]] sau khi [[Walter Scott|Sir Walter Scott]] cho xuất bản cuốn sách ''[[Anne of Geierstein]]''. Scott đặt tên cho cuộc chiến dựa theo một hồi trong vở kịch dã sử ''Henry VI'' của [[William Shakespeare]].
Mặc dù các biểu tượng hoa hồng cũng được sử dụng trong cuộc chiến, hầu hết những tướng lĩnh trực tiếp tham chiến có gia huy riêng dựa trên lãnh địa phong kiến và dòng tộc của họ. Chẳng hạn, lực lượng của [[Henry VI của Anh|Henry VI]] ở [[Bosworth]] chiến đấu dưới lá cờ có hình rồng đỏ, còn quân đội của York sử dụng biểu tượng cá nhân của [[Richard III của Anh|Richard III]], một con lợn rừng màu trắng. Tuy nhiên, biểu tượng hoa hồng có tầm quan trọng lớn nhất và vào cuối cuộc chiến, vua Henry VII đã hợp nhất hai biểu tượng thành một đóa hồng vừa có màu đỏ vừa có màu trắng, hoa hồng Tudor.
Dòng 51:
Mối kình địch giữa hai dòng họ bắt đầu sau khi vua [[Richard II của Anh|Richard II]] bị người em họ [[Henry IV của Anh|Henry Bolingbroke, Công tước của Lancaster]], lật đổ vào năm [[1399]]. Chính quyền của Richard II rất mất lòng dân và Bolingbroke, trở về [[Anh]] sau giai đoạn lưu vong ở nước ngoài, lúc đầu chỉ muốn lấy lại tước hiệu Công tước xứ Lancaster. Nhưng nhận được sự ủng hộ của hầu hết các quý tộc, Bolingbroke lật đổ Richard II và lên ngôi với vương hiệu Henry IV. Tuy nhiên, so với một ứng cử viên khác cho ngai vàng, John của Gaunt, con trai thứ ba của vua [[Edward III của Anh|Edward III]], Bolingbroke ở quá xa chi trưởng của dòng họ được thừa kế. Theo đúng luật thừa kế, ngai vàng lẽ ra phải được trao cho một trong những con trai của [[Lionel của Antwerp, Công tước của Clarence]], con trai thứ hai của Edward III. Trên thực tế, Richard II, không có con, cũng đã phong [[Roger Mortimer, Bá tước thứ tư của March]] và là cháu trai của Lionel, làm thái tử. Tuy nhiên, Mortimer qua đời một năm trước đó và trước khi Bolingbroke về nước, các quý tộc đã dự định đưa con trai nhỏ của Mortimer, [[Edmund Mortimer, bá tước thứ năm của March|Edmund]], lên thừa kế ngai vàng. Trong vài năm nắm giữ ngai vàng, Henry IV phải đối phó với một số cuộc nổi dậy dưới danh nghĩa cần vương cho Mortimer và con trai ở xứ [[Wales]], [[Chesire]] và [[Northumberland]]. Tất cả các cuộc nổi dậy đều bị đàn áp, dù chính quyền trung ương gặp không ít khó khăn.
Henry IV băng hà năm [[1413]]. Con trai và người thừa kế của ông, [[Henry V của Anh|Henry V]], được thừa kế một quốc gia tương đối hòa bình. Henry V tỏ ra là một chiến binh can trường. Quân đội của ông đã đánh bại quân [[Pháp]] trong cuộc [[Chiến tranh Trăm Năm|Chiến tranh Trăm năm]], giúp ông giành được uy tín lớn trong nước và củng cố ngai vàng cho dòng họ [[nhà Lancaster|Lancaster]]. Trong thời kỳ trị vì khá ngắn ngủi của Henry V, ông phải đối phó với [[âm mưu Southampton]], một mưu đồ lật đổ ông. Người thực hiện âm mưu này là [[Richard của Conisburgh, Bá tước thứ ba của Cambridge|Richard, Bá tước của Cambridge]], con trai của [[Edmud của Langley]], con trai thứ tư của Edward III. Âm mưu thất bại và Cambridge bị xử tử năm [[1415]]. Vợ của Cambridge, [[Anne de Mortimer|Anne Mortimer]], cũng muốn giành ngai vàng do bà là con gái của Roger Mortimer và là hậu duệ của Lionel của Antwerp. Anh trai Edmund của bà, một người ủng hộ Henry V nhiệt thành, qua đời khi chưa có con, nên bà trở thành người thừa kế gần nhất trong dòng hoàng tộc chính thống.
[[Richard Plantagenet, Công tước thứ ba của York|Richard]], con trai của Cambridge và Anne Mortimer, mới bốn tuổi khi cha bị hành quyết. Richard được thừa kế tước hiệu Công tước xứ York từ người anh của Cambridge, [[Edward của Norwich, Công tước thứ hai của York]], chết trận khi chiến đấu cùng Henry V ở [[trận Agincourt]]. Mặc đù Cambridge tạo phản, Henry V vẫn cho phép Richard thừa kế tước hiệu và phần đất phong của người bác quá cố, qua đời mà không có người thừa kế. Lúc đó, Henry V, còn có ba người em trai, đang ở độ tuổi đẹp nhất và vừa kết hôn, tin tưởng chắc chắn vào khả năng nhà Lancaster sẽ bảo vệ được ngai vàng. Tuy nhiên, sau khi ông qua đời, con trai duy nhất của ông gặp các vấn đề thần kinh, không đủ sức cai trị, trong khi những người em trai không nhận được sự ủng hộ để thừa kế ngai vàng. Tất yếu, Richard của York trở thành một ứng cử viên hàng đầu cho ngai vàng nước Anh.
=== Henry VI ===
[[Henry V của Anh|Henry V]] đột ngột qua đời năm [[1422]] và con trai ông, [[Henry VI của Anh]], nối ngôi khi là một đứa bé sơ sinh mới chín tháng tuổi. Sau cái chết của người chú, [[John, Công tước của Bedford]] năm [[1435]], các triều thần bên cạnh Henry VI không còn ai đáng tin cậy. Những người nhiều ảnh hưởng nhất là [[Humphrey, Công tước của Gloucester]], một người chú khác của nhà vua, [[Henry Beaufort|Hồng y Beaufort]] và [[William de la Pole, Công tước thứ nhất của Suffolk]]. Tuy nhiên, uy tín của họ suy giảm do những thất bại trong cuộc [[Chiến tranh Trăm Năm|Chiến tranh Trăm năm]] tiếp diễn với người [[Pháp]]. Trong thời của Henry VI, nước [[Anh]] lần lượt để mất cho Pháp nhiều vùng lãnh thổ, bao gồm cả phần đất mà Henry V giành được trước kia.
Nội bộ triều đình cũng chia rẽ. Suffolk bắt giam Humphrey của Gloucester với cáo buộc ông này phạm tội khi quân. Humphrey chết trong ngục khi đang chờ xét xử ở [[Bury St Edmunds]] năm [[1447]]. Một số sử gia cho rằng Chiến tranh Hoa Hồng bắt đầu từ cái chết của Humphrey. Tuy nhiên, sau những thất bại ở Pháp, chính Suffolk cũng buộc phải từ chức và bị sát hại khi trên đường đi lưu vong. [[Edmund Beaufort, Công tước thứ hai của Somerset]], thừa kế quyền hành của Suffolk trong triều và tìm kiếm hòa bình với Pháp. Tuy nhiên, Richard, Công tước của York, đang làm tư lệnh quân đội Anh ở Pháp, muốn tiếp tục cuộc chiến và chỉ trích triều đình, đặc biệt là Somerset, hèn nhát, tham nhũng và ăn chặn tiền của quân đội đang chiến đấu ở Pháp. Trong tất cả những biến động này, Henry VI hầu như không có vai trò gì. Ông tỏ ra là một vị vua yếu ớt, không chút ảnh hưởng. Hơn nữa, Henry VI còn bị bệnh thần kinh có thể do di truyền từ ông ngoại, [[Charles VI của Pháp]]. Đến năm [[1450]], rất nhiều quý tộc cho rằng Henry VI không thể hoàn thành nhiệm vụ trên ngai vàng.
[[Tập tin:HenryVIofEngland.JPG|phải|nhỏ|trái|[[Henry VI của Anh|Henry VI]]]]
Năm 1450, một cuộc nổi loạn xảy ra ở [[Kent]] do [[Jack Cade]] lãnh đạo. Triều đình vả bản thân nhà vua bị chỉ trích vì không thể bảo vệ tài sản của nhiều tầng lớp, cả thường dân và quý tộc, trước sự cướp bóc của quân nổi loạn. Quân nổi loạn thậm chí chiếm được một phần [[Luân Đôn|London]], nhưng người dân ở đó tổ chức các nhóm tự vệ và đẩy lui các cuộc cướp bóc. Quân nổi loạn sau đó tự giải tán khi một số thành viên hàng đầu được chính quyền ân xá, bao gồm cả Cade (nhưng sau này Cade vẫn bị xử tử).<ref>Rowse, pp.123-124</ref>
Hai năm sau, Richard của York trở lại Anh khi đang làm tư lệnh quân đội Anh ở [[Cộng hòa Ireland|Ireland]]. Ông dẫn quân về London và đòi Somerset phải cải tổ toàn bộ triều đình. Các quý tộc không ủng hộ sự thay đổi đó và York buộc phải mang quân về trình diện tại [[Blackheath]]. Ông bị bắt giam trong hai năm [[1452]] và [[1453]] nhưng được thả ra sau khi đã thề sẽ không chống lại triều đình.<ref>Rowse, p.125</ref>
Tình hình trị an trên cả nước tiếp tục phức tạp khi các gia tộc phong kiến tranh giành lãnh địa và ảnh hưởng, hoàn toàn coi thường quyền lực của chính quyền trung ương. Nhiều cuộc xung đột vũ trang quy mô lớn diễn ra giữa những gia đình này, như các cuộc chiến giữa nhà Percy và nhà Neville ở [[Northumberland]], giữa nhà Courtenay và nhà Bonville ở [[Cornwall]] và [[Devon]]. Nhiều binh lính Anh được giải ngũ sau cuộc chiến tranh thất bại ở Pháp trở về nhà tham gia vào những cuộc chiến này. Các lãnh chúa địa phương dần xây dựng quân đội riêng cho họ. Tình trạng tham nhũng và bất lực của chính quyền Henry VI càng khiến các điều kiện cho một cuộc nội chiến thêm chín muồi. Những nhân vật quyền lực nhất trong triều bây giờ là Somerset và các thành viên khác của dòng họ [[nhà Lancaster|Lancaster]] được Henry VI phong đất một cách bừa bãi.
Dòng 73:
==== Trận St Albans lần thứ nhất và Ngày Yêu thương ====
[[Tập tin:Stalbans-tower.jpg|nhỏ|phải|Một tòa tháp canh từ thế kỷ 15 ở [[St Albans]]]]
Richard, Công tước của York, đưa một lực lượng nhỏ tiến tới [[Luân Đôn|London]] và chạm trán với lực lượng của [[Henry VI của Anh|Henry VI]] tại [[St Albans]], phía bắc London, vào ngày 22 tháng 5 năm [[1455]]. [[Trận St Albans lần thứ nhất]], một trận đánh nhỏ, nổ ra và là lần xung đột vũ trang đầu tiên của cuộc nội chiến. Mục tiêu của Richard chưa phải là ngai vàng nước Anh, mà chỉ là loại bỏ các triều thần của Henry VI. Trận chiến kết thúc với thất bại cho [[nhà Lancaster]]. Một số lãnh đạo quan trọng của họ, bao gồm Somerset và Northumberland, thiệt mạng. Sau trận đánh, quân đội York tìm thấy vua Henry VI im lặng ngồi trong lều của mình. Nhà vua đã bị triều thần của ông bỏ rơi và chứng thần kinh lại tái phát.<ref>{{chú thích sách|last=Farquhar|first=Michael|year=2001|title=A Treasure of Royal Scandals|page=131|publisher=Penguin Books|city=New York|isbn=0739420259}}</ref> York và các đồng minh của ông lấy lại ảnh hưởng tại triều đình. Henry VI chỉ định York làm nhiếp chính và Margeret không được tham gia triều chính, mà chỉ chăm sóc nhà vua.
Lúc đầu, cả hai phía bị sốc vì xung đột vũ trang đã thật sự diễn ra và cố gắng hết sức thu xếp các bất đồng. Nhưng mâu thuẫn lại nhanh chóng nảy sinh vì vấn đề cơ bản: ai sẽ thừa kế ngai vàng nước [[Anh]], Richard, Công tước xứ York hay Edward, con trai sơ sinh của Henry VI và Margeret Anjou. Margeret không chấp nhận bất cứ giải pháp nào yêu cầu con trai bà từ bỏ quyền thừa kế và chỉ cam chịu thế hạ phong chừng nào mà Công tước xứ York và các đồng minh của ông vẫn chiếm ưu thế về quân sự.
Tháng 2 năm [[1456]], Henry VI bình phục và cách chức nhiếp chính của York.<ref>Rowse, p.136</ref> Mùa thu năm đó, Henry có chuyến đi đến miền trung nước Anh, nơi vua và hoàng hậu nhận được nhiều sự ủng hộ nhất. Sau đó, Margeret không cho nhà vua trở về London vì tình hình trật tự hỗn loạn do các lái buôn nổi giận với tình trạng thương mại sụt giảm trầm trọng. Henry VI dời địa điểm thiết triều về [[Coventry]]. Khi đó, [[Henry Beaufort, Công tước thứ ba của Somerset|Công tước mới của Somerset]] (kế vị Somerset đã tử trận ở St. Albans) là triều thần số một của Henry VI. Margeret thuyết phục nhà vua hủy bỏ vai trò nhiếp chính của York. Ông đành trở lại làm tổng tư lệnh quân Anh tại [[Cộng hòa Ireland|Ireland]].
Tình hình trị an ở thủ đô và miền bắc Anh trở nên rối loạn vì một số nguyên nhân: cuộc chiến tiếp diễn giữa hai dòng họ Neville và Percy<ref name=Rowse138>Rowse, p.138</ref> và các đoàn tàu chiến của Pháp cướp bóc dọc theo bờ biển phía nam gia tăng. Tuy nhiên, vua và hoàng hậu vẫn không chịu về thủ đô. Tại London, một đồng minh của York, Warwick (người sau này được gọi là "Người buôn vua") lợi dụng sự vắng mặt của vua và hoàng hậu để củng cố uy tín cá nhân với giới thương gia.
Dòng 85:
==== Chiến tranh tiếp diễn, 1459-1460 và Luật thỏa hiệp ====
[[Tập tin:Ludlow Castle gatehouse.jpg|trái|nhỏ|[[Lâu đài Ludlow]] ở nam [[Shropshire]]]]
Năm [[1459]], York trở về Anh từ [[Cộng hòa Ireland|Ireland]] mà chưa được phép của nhà vua, tình trạng căng thẳng lại tiếp diễn. York gọi các lãnh đạo dòng họ Neville đến gặp ông tại tổng hành dinh của phe York ở [[lâu đài Ludlow]] vùng March xứ [[Wales]]. Ngày 23 tháng 9 năm 1459, trong [[trận Blore Heath]] ở [[Staffordshire]], quân đội [[nhà Lancaster]] không thể ngăn được Salisbury nhà Neville đưa quân từ [[lâu đài Middleham]] ở [[Yorkshire]] tới Ludlow. Không lâu sau đó, liên quân của York đụng độ với một lực lượng lớn hơn hẳn của nhà Lancaster trong [[trận Ludford Bridge]]. Một đạo quân của Warwick đóng ở [[Calais]] do [[Andrew Trollope]] chỉ huy trở giáo quy hàng nhà Lancaster khiến quân York thua trận và buộc phải tháo chạy. York trở lại Ireland. Còn [[Edward IV của Anh|Edward, Bá tước của March]] (con trai út của York), Salisbury cùng Warwick chạy sang Calais.
Nhà Lancaster lại kiểm soát hoàn toàn triều đình. York và những người ủng hộ bị tuyên bố phạm tội khi quân. Somerset được chỉ định làm Thống đốc xứ Calais và được cử đi đóng quân ở những pháo đài có vai trò sống còn bên kia [[eo biển Manche|eo biển Anh]]. Tuy nhiên, nỗ lực đè bẹp Warwick trên đất Pháp của Somerset không thành công. Warwick chống trả Somerset quyết liệt và dần dần có thể tổ chức những cuộc đột kích vào bờ biển Anh từ Calais. Bị khép tội khi quân, York và những người ủng hộ không còn cách nào khác để bảo tồn mạng sống ngoài việc lật đổ bằng được [[Henry VI của Anh|Henry VI]] hoặc buộc ông khôi phục tước vị cho họ, bằng vũ lực. Warwick đi đường biển tới Ireland để gặp York và lên kế hoạch tấn công nước Anh. Trên đường đi, ông đã phải tránh né các tàu tuần tra của Henry VI do [[Henry Holland, Công tước thứ ba]] của Exeter chỉ huy.
Cuối tháng 6 năm [[1460]], Warwick, Salisbury và Edward của March vượt eo biển Anh và nhanh chóng thiết lập được căn cứ tại [[Kent]] và London, nơi họ nhận được nhiều sự ủng hộ. Được một linh mục dẫn đường, họ tiến về phía bắc. Henry VI bèn đưa quân về phía nam, để Margeret và hoàng thân Edward ở lại giữ miền bắc. Trong [[trận Northampton]] ngày 10 tháng 7 năm 1460, quân York do Warwick chỉ huy đánh bại quân Lancaster do phía nhà vua có người phản bội. Lần thứ hai trong cuộc nội chiến, những người York lại tìm thấy vua Henry VI bị bỏ lại một mình trong lều của ông. Sau khi bắt được nhà vua, quân York trở về London.
Dòng 99:
Sau khi nhà vua bị bắt, hoàng hậu Margaret và con trai rút về bắc [[Wales]], một phần vẫn do [[nhà Lancaster]] kiểm soát. Sau đó họ đi bằng đường biển tới [[Scotland]] để xin viện quân của người Scotland. [[Mary của Gueldres]], hoàng hậu của vua [[James II của Scotland]], đồng ý cho Margeret một đạo viện quân với điều kiện bà phải nhường thị trấn [[Berwick]] cho Scotland và hoàng thân Edward phải cưới con gái của Mary. Margeret đồng ý, dù bà không có tiền trả cho quân đội và chỉ hứa hẹn về việc cướp bóc những quý tộc giàu có ở miền nam sau khi thắng trận.
Cuối năm [[1460]], York rời [[Luân Đôn|London]] cùng Bá tước của Salisbury để củng cố các vùng đất ở miền bắc chuẩn bị chống những đợt phản công của nhà Lancaster, đã đưa quân tới gần thành phố [[York]]. York đóng quân ở [[lâu đài Sandal]] gần [[Wakefield]] vào khoảng Giáng sinh năm 1460. Ngày 30 tháng 12, quân đội của ông rời lâu đài và tấn công thẳng vào quân Lancaster dù lực lượng phía York ít hơn. [[Trận Wakefield]] là một chiến thắng tuyệt đối cho nhà Lancaster. Richard xứ York tử trận, Salisbury và con trai thứ hai của York, [[Edmund, Bá tước của Rutland]], mới 17 tuổi, bị bắt và bị xử tử. Margeret đã ra lệnh bêu đầu cả ba người bọn họ lên cổng thành phố York.
[[Tập tin:Sundogs - New Ulm-Edit1.JPG|trái|nhỏ|Hiện tượng [[mặt trời ảo]] xảy ra vào lúc hoàng hôn]]
Dòng 123:
Năm [[1464]] cũng diễn ra những cuộc nổi dậy của nhà Lancaster ở miền bắc Anh. Một số quý tộc Lancaster, bao gồm [[Henry Beaufort, Công tước thứ ba của Somerset]], người trước kia đã đầu hàng Edward, lãnh đạo quân nổi dậy. Cuộc nổi dậy bị em trai của Warwick, [[John Neville, Hầu tước thứ nhất của Montagu]] đàn áp. Một lực lượng nhỏ quân nổi dậy bị tiêu diệt trong [[trận Hedgeley Moor]] ngày 25 tháng 4, nhưng do Neville đang định dàn xếp một thỏa thuận với Scotland, ông không đuổi theo quân nổi dậy sau khi lực lượng này chạy sang đất Scotland. Ngày 15 tháng 5, Somerset lại bị đánh bại trong trận Hexham, bị bắt và bị xử tử.
Vua Henry VI bị quân đội nhà York bắt lần thứ ba ở [[Clitheroe]], [[Lancashire]] năm [[1465]]. Ông bị giải về London, bị giam ở [[Tháp Luân Đôn|Tháp London]] và được đối xử tốt. Cũng lúc đó, Edward IV và Scotland đạt được một thỏa thuận. Margeret cùng con trai buộc phải rời Scotland đi bằng đường biển sang [[Pháp]], nơi họ sống trong cảnh lưu vong vất vả. Pháo đài cuối cùng của nhà Lancaster là [[lâu đài Harlech]] ở [[Wales]], đầu hàng vào năm [[1468]] sau bảy năm bị vây hãm.
==== Cuộc nổi dậy của Warwick và âm mưu đưa Henry VI trở lại ngai vàng ====
Dòng 147:
Việc Edward IV trở lại ngai vàng năm 1471 được một số sử gia coi là sự kiện kết thúc Chiến tranh Hoa Hồng. Hòa bình được vãn hồi trong giai đoạn cai trị còn lại của Edward. Em trai út của ông, [[Richard III của Anh|Richard, Công tước của Gloucester]] và người ủng hộ trung thành của Edward, William Hastings, được tưởng thưởng vì lòng trung thành, và lần lượt được phong làm thống đốc các vùng miền bắc và miền trung nước Anh. George xứ Clarence không có được sự may mắn đó, bị nhà vua xa lìa và bị xử tử năm 1478 với cáo buộc phản bội.
Tuy nhiên, khi Edward IV đột ngột [[chết|qua đời]] năm 1483, tình hình chính trị lại trở nên hỗn loạn. Nhiều quý tộc vẫn căm ghét ảnh hưởng từ những người họ hàng của hoàng hậu Woodville (em trai bà là [[Anthony Woodville, Bá tước Rivers thứ hai]] và con trai riêng của bà là [[Thomas Grey, Hầu tước thứ nhất của Dorset]]) và coi họ là những kẻ tiếm quyền. Vào lúc Edward qua đời, người thừa kế của ông, [[Edward V của Anh|Edward V]], mới 12 tuổi và quyền nhiếp chính được trao cho Bá tước Rivers ở [[Ludlow]]. Lúc lâm chung, Edward di mệnh cho em trai là Richard của Gloucester làm người nhiếp chính. Tuy nhiên, Richard đang ở miền bắc Anh lúc Edward qua đời. Hastings đã gửi thư cho ông yêu cầu ông đưa quân về London để ngăn chặn việc nhà Woodville cướp quyền nhiếp chính. [[Henry Stafford, Công tước thứ hai của Buckingham]] cũng tuyên bố ông ủng hộ Richard.
Richard và Buckingham đưa quân về thủ đô. Trên đường đi, tại [[Buckinghamshire]] ngày 28 tháng 4, họ bắt được Bá tước Rivers khi ông này đang đưa vua Edward V đến London. Họ tuyên bố gia đình Woodville phạm tội mưu sát nhà vua. Rivers cùng người cháu trai là [[Richard Grey]] bị đưa đến [[lâu đài Pontefract]] ở Yorkshire và bị xử tử vào cuối tháng 6. Richard đưa Edward V vào London ngày 4 tháng 5 và bắt đầu lộ rõ tham vọng soán ngôi. Ông giam nhà vua vào Tháp London. Lễ đăng quang dự kiến ngày 22 tháng 6, cũng là lúc Richard kết thúc quyền nhiếp chính. Tuy nhiên, ngày [[13 tháng 6]], Richard triệu tập cuộc họp hội đồng quý tộc, tuyên bố Hastings có âm mưu chống lại ông và đem vị cố mệnh đại thần ra xử tử mà không xét xử ngay trong ngày hôm đó.
Dòng 157:
Ngày 18 tháng 10, Buckingham, một người ủng hộ Richard III trước kia, khởi quân nổi dậy với mục tiêu đưa [[Henry VI của Anh|Henry Tudor]] của nhà Lancaster lên ngôi. Đầu tiên, Buckingham định lấy danh nghĩa ủng hộ Edward V hoặc con trai nhà vua, nhưng khi biết cả hai đều đã chết, ông thay đổi ý định. Nhiều quý tộc khác, tức giận vì thái độ tráo trở của Richard III và phẫn nộ trước cái chết của hai hoàng tử, cũng nổi dậy chống lại Richard.
Henry Tudor là người thừa kế ngai vàng gần nhất của dòng họ Lancaster sau khi Henry VI và con ông qua đời năm 1471. Cha của Henry, [[Edmund Tudor, Công tước thứ nhất của Richmond]], là anh cùng cha khác mẹ của vua Henry VI. Ngoài ra, mẹ của Henry Tudor, [[Margeret Beaufort]], là hậu duệ của John Beaufort. [[John Beaufort, Công tước thứ nhất của Somerset|John Beaufort]] lại là con trai của [[John của Gaunt]], tức là cháu nội của vua Edward III. John Beaufort đầu tiên là con không được thừa nhận, nhưng sau đó được thừa nhận với điều kiện từ bỏ quyền kế vị ngai vàng. Thời thơ ấu, Henry sống chủ yếu ở lâu đài Harlech của nhà Lancaster bị quân York vây hãm và đi lưu vong ở [[Bretagne|Brittany]]. Sau năm 1471, Edward IV cũng đề phòng không để Henry Tudor tiếp cận ngai vàng, nhưng nhờ sự bảo vệ của người mẹ Margeret và người cha ruột, chú của Buckingham, cũng như người cha dượng [[Thomas Stanley, Bá tước thứ nhất của Derby|Thomas Lord Stanley]], một triều thần có ảnh hưởng của Edward IV, Henry Tudor vẫn được an toàn.
Cuộc nổi dậy của Buckingham thất bại. Một số người ủng hộ ông ở miền nam không chuẩn bị tốt khiến tư lệnh của Richard III ở miền nam, [[John Howard, Công tước thứ nhất của Norfolk]], chặn được các lực lượng nổi dậy liên kết với nhau và bẻ gẫy từng nhóm một. Buckingham tập hợp được một đội quân ở [[Brecon]], miền trung Wales. Tuy nhiên, ông không vượt được [[sông Severn]] để gia nhập các lực lượng nổi dậy ở phía nam vì bão và lũ lụt. Quân đội của Buckingham không có lương ăn, ông bị phản bội và bị giết. Tuy nhiên, thất bại của cuộc nổi dậy không phải là chấm dứt những nỗ lực chống lại Richard III. Sau khi vợ và cậu con trai 11 tuổi của ông qua đời, dòng họ York đứng trước nguy cơ để mất ngai vàng.
Dòng 177:
== Hệ quả ==
[[Tập tin:Tudor rose.svg|nhỏ|[[Hoa hồng Tudor]]]]
Mặc dù các nhà sử học vẫn còn tranh cãi về ảnh hưởng của cuộc chiến đối với lịch sử Anh thời trung cổ, nhiều người nhất trí rằng Chiến tranh Hoa Hồng đã dẫn tới một cục diện chính trị mới và những thay đổi sâu sắc trong cán cân quyền lực. Ảnh hưởng rõ ràng nhất là sụp đổ của triều đại Plantagenet và sự nổi lên của triều đại [[
Rất nhiều quý tộc Anh cũng đã thiệt mạng trong cuộc chiến dẫn đến những thay đổi trong xã hội phong kiến Anh, tiếp nối những ảnh hưởng của trận đại dịch [[Cái chết Đen|Cái chết đen]] trước đó. Một cách tương đối, cuộc chiến làm suy yếu quyền lực của các lãnh chúa phong kiến và tăng cường sức mạnh cho tầng lớp thương nhân cũng như cho ra đời một chính quyền quân chủ tập trung mạnh mẽ hơn hẳn dưới thời các vua nhà Tudor. Các sự kiện đó báo hiệu kết thúc thời trung cổ ở Anh và chuyển sang thời [[Phục Hưng]].
Ngoài ra, một số nhà sử học cho rằng thiệt hại của cuộc chiến đã được vua Henry VII phóng đại để nhấn mạnh tầm quan trọng của ông trong việc mang lại hòa bình. Chắc chắn các ảnh hưởng tiêu cực của chiến tranh đối với lái buôn, người lao động và hầu hết dân thường nhỏ hơn nhiều so với những cuộc chiến tranh kéo dài ngày khác ở châu Âu. Cũng có những cuộc vây hãm kéo dài, như ở lâu đài Harlech hay lâu đài Bamburgh, nhưng đó đều là những vùng xa xôi, cư dân thưa thớt. Trong các vùng đông dân cư, các phe phái thường trọn lựa việc tiến hành trận đánh ở những khoảng không gian mở, thuần túy quân sự và không làm ảnh hưởng đến sinh hoạt dân sự bình thường.
Cuộc chiến cũng làm suy giảm nghiêm trọng ảnh hưởng của Anh trên đất Pháp. Sau khi chiến tranh kết thúc, Anh mất tất cả những vùng đất giành được trên đất Pháp trong cuộc [[Chiến tranh Trăm Năm|Chiến tranh Trăm năm]], ngoài vùng Calais dần rơi vào tay [[Mary I của Anh|Mary I]]. Mặc dù sau này các nhà cai trị Anh có nỗ lực đưa quân vào châu Âu lục địa, họ không bao giờ còn làm chủ các vùng lãnh thổ nữa. Tại châu Âu lục địa, hai đối thủ của nhau, nhà Burgundy và nước Pháp, cũng lợi dụng tình hình chia rẽ ở Anh để ủng hộ khi thì phe này, khi thì phe kia để chế ngự đối thủ cũng như ngăn chặn một nước Anh thống nhất, hùng mạnh có thể đe dọa họ.
Kết thúc cuộc chiến còn đánh dấu sự chấm dứt tình trạng các lãnh chúa có đất phong được quyền sở hữu quân đội riêng. Henry VII, lo ngại các cuộc nổi dậy, đã quản lý những quý tộc được phong đất hết sức chặt chẽ, tước quyền tuyển, huấn luyện và trang bị quân đội của họ. Kể từ thời Henry VII, quân đội hoàn toàn do chính quyền trung ương kiểm soát. Cũng kể từ đó, các dòng họ quý tộc không còn sẵn sàng mạo hiểm tính mạng và tước hiệu của mình trong những cuộc xung đột không rõ ràng nữa.
Dòng 235:
{{familytree| | | | | | | | |,|-|^|-|.| |L|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|J| | | | | | | | | | | | | | | | |!|}}
{{familytree| | | | | | | |EV| |EY|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|y|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|HVII| |EV='''[[Edward V của Anh|Edward V]]'''|EY=[[Elizabeth của York]]|HVII='''[[Henry VII của Anh|Henry VII]]''' ''Tudor''|boxstyle_EV=border:2px solid #0000FF}}
{{familytree| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |HT| HT=[[Triều đại Tudor|Nhà Tudor]]}}
{{familytree/end}}
| |||