Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Cộng hòa Ả Rập Sahrawi Dân chủ”

Thủ đô = [[El Aaiún|El Aaiun]] |

Múi giờ = [[Giờ phối hợp quốc tế|UTC]] |

'''Cộng hoà Dân chủ Ả Rập Xarauy''' ([[tiếng Ả Rập]]:'الجمهورية العربية الصحراوية الديمقراطية‎) là một quốc gia chưa hoàn toàn được công nhận, vốn tuyên bố chủ quyền toàn vùng [[Tây Sahara]], vốn đang bị [[Maroc]] kiểm soát 80% lãnh thổ, chính phủ phải lưu vong. Thủ phủ: [[El Aaiún|El Aaiun]]. [[Mặt trận Politsario]] tuyên bố thành lập nhà nước vào năm 1976 và hiện nhà nước đó được [[Liên minh châu Phi|Liên minh Châu Phi]] cũng như 27 nước trên thế giới công nhận.

Lịch sử vùng Tây Sahara ít được biết cho đến khi có những mối quan hệ buôn bán giữa vùng này với [[châu Âu]] vào [[thế kỷ 4|thế kỉ thứ 4]] [[Công Nguyên|TCN]]. Trong thời cổ đại, [[người Berber]] đến sinh sống sau đó là [[người Ả Rập]]. Các nhà hàng hải [[Bồ Đào Nha]] đến [[Cape Bojador]] (bờ biển phía Bắc Xarauy hiện nay) năm 1434. Tuy nhiên, chỉ có một vài cuộc tiếp xúc giữa [[châu Âu]] với vùng này vào [[thế kỷ 19|thế kỉ 19]].

Tuy nhiên, ngay trước cái chết của độc tài [[người Tây Ban Nha]] [[Francisco Franco]] vào mùa đông năm 1975, Tây Ban Nha phải đương đầu với một chiến dịch đòi lãnh thổ mạnh mẽ của Maroc, và sự mở rộng ít hơn của [[Mauritanie|Mauritania]], nổi lên tột cùng trong Cuộc [[Diễu hành Xanh]].

Tây Ban Nha khi đó đã rút quân đội và người định cư của mình ra khỏi lãnh thổ, sau khi đàm phán vào năm 1975, một thỏa thuận tay ba với [[Maroc]] và [[Mauritanie|Mauritania]], từ đó cả hai nước sẽ cùng điều hành khu vực này.

Trước việc rút quân của [[Tây Ban Nha]], [[Maroc|Morocco]] và [[Mauritanie|Mauritania]] tiến hành chia quyền kiểm soát vùng này. Morocco giữ 2/3 lãnh thổ phía Bắc, Mauritania kiểm soát 1/3 lãnh thổ phía Nam. Phong trào đòi độc lập của [[Mặt trận Polisario]] được [[Algérie]] ủng hộ, tiến hành cuộc chiến tranh du kích chống lại hai nước xâm chiếm. Mặt trận Polisario tuyên bố thành lập [[chính phủ lưu vong]] có trụ sở tại [[Algérie]] và đặt tên vùng này là Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy. Năm 1979, Mauritania rút khỏi vùng này, Morocco tiến chiếm và giành quyền kiểm soát toàn bộ lãnh thổ. Mặt trận Polisario tiếp tục cuộc chiến chống lại Morocco. Cuộc chiến kéo dài gây ra làn sóng tị nạn của hàng ngàn người sang [[Algérie]], và [[Maroc|Morocco]] tiến hành xây dựng một bức tường phòng thủ vùng này.

[[Tháng tám|Tháng 8]] năm [[2001]], [[James A. Baker]], đặc phái viên của [[Liên Hiệp Quốc]] ở Xarauy đề nghị thay vì tổ chức cuộc trưng cầu ý dân về vấn đề độc lập, Xarauy được xem như là vùng tự trị của Morocco. Chính quyền Xarauy phản đối và cho rằng đề nghị này trái ngược với lời hứa trước đây của [[Liên Hiệp Quốc]] là tổ chức một cuộc [[trưng cầu dân ý|trưng cầu ý dân]] về [[quyền tự quyết]].

Sau khi tuyên bố thành lập, Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy được trên 70 nước (trong đó có [[Việt Nam]] năm 1979), chủ yếu là các nước [[châu Phi]] và [[Mỹ Latinh]] công nhận (chưa có nước lớn nào công nhận Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy). Nhưng những năm gần đây đã có trên 20 nước rút sự công nhận Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy trong đó đáng chú ý là [[Ấn Độ]] vì Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy thực sự yếu, nội bộ bị các lực lượng thân [[Maroc|Ma rốc]] chia rẽ, phân hoá. Gần đây nhiều lãnh đạo cao cấp của Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy đã chạy sang Ma rốc, ngoài ra Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy lại thiếu sự hỗ trợ mạnh mẽ và hiệu quả của quốc tế, kể cả Liên Hiệp Quốc. Còn [[Angeria]], nước đỡ đầu của Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy, do tình hình trong nước khó khăn, lại chịu nhiều áp lực trong việc ủng hộ Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy nên buộc phải điều chỉnh chính sách, không ủng hộ và giúp Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy mạnh mẽ như trước.<ref>The World Factbook</ref>

[[Liên Hiệp Quốc]] xem [[Sahara thuộc Tây Ban Nha]] cũ là một lãnh thổ phi thực dân, với Tây Ban Nha là quyền lực điều hành hình thức. Những nỗ lực hòa bình của Liên Hiệp Quốc đã nhắm tới tổ chức một cuộc trưng cầu ý dân về sự dộc lập trong dân cư [[Sahrawi]], nhưng điều này vẫn chưa diễn ra. Liên minh châu Phi và trong lịch sử đã có ít nhất 41 chính phủ nhìn nhận lãnh thổ có chủ quyền, mặc dù bị chiếm đóng, là quốc gia dưới tên [[Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy|Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Sahrawi]] (SADR), với một chính phủ lưu vong do Mặt trận Polisario hỗ trợ.<ref name="dulichhue.com.vn">http://dulichhue.com.vn/gioi-thieu-dat-nuoc---con-nguoi-tay-sahara-575.html</ref>

Năm 1991, [[Liên Hiệp Quốc]] đưa ra Nghị quyết số 690, vạch kế hoạch tổ chức [[trưng cầu dân ý]] để nhân dân Tây Xarauy tự quyết định: độc lập hay sáp nhập vào Ma rốc. Nhưng hơn 10 năm nay, giải pháp này không thực hiện được do [[Maroc|Ma rốc]] và [[Mặt trận Polisario]] bất đồng về thành phần cử tri và thể thức [[trưng cầu dân ý]].

*Giải pháp Con đường thứ ba, theo đó Xarauy sẽ được hưởng quyền tự trị, nhưng vẫn nằm trong [[Maroc|Ma rốc]].

Ngày [[31 tháng 7]] năm [[2003]], [[Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc|Hội đồng bảo an]] [[Liên Hiệp Quốc]] đã thông qua Nghị quyết 1495 kêu gọi Ma rốc và Polisario thực hiện kế hoạch hoà bình cho Xarauy do James. Baker, Đặc phái viên của Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc về Xarauy soạn thảo và chỉnh sửa, thực chất dung hoà giải pháp Con đường thứ ba ([[Maroc|Ma rốc]] ủng hộ) và việc tổ chức [[trưng cầu dân ý]] (Polisario ủng hộ) với nội dung chính là thành lập một chính quyền tạm thời quản lý vùng này với một số quyền hạn chế (nắm hành chính địa phương, thuế, an ninh nội bộ) còn các quyền chủ quyền (ngoại giao, an ninh quốc gia, quốc phòng, nội vụ) do [[Maroc|Ma rốc]] nắm với mục tiêu xây dựng quy chế vĩnh viễn cho Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy bằng trưng cầu dân ý sau 5 năm. Kế hoạch này được Mặt trận Polisario, [[Angeria]], [[Anh]], [[Tây Ban Nha]] ủng hộ, nhưng bị [[Maroc|Ma rốc]], [[Pháp]] phản đối. [[Hoa Kỳ|Mỹ]] giữ thái độ trung lập, thực tế ủng hộ Ma rốc.

Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy hiện đang gặp nhiều khó khăn : Hiện nay Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy chỉ kiểm soát được 35% lãnh thổ, còn Ma rốc kiểm soát 65%. [[Tháng một|Tháng 1]] năm [[2003]], [[Campuchia]] tuyên bố không công nhận Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy. Ngày [[26 tháng 10]] năm [[2004]], [[Serbia và Montenegro]] rút sự công nhận Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy ([[Nam Tư]] cũ đã chính thức công nhận Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy năm 1984). Ngày [[5 tháng 4]] năm [[2005]], [[Tổng thống]] [[Madagascar]] tuyên bố ngừng việc công nhận Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy. Ngày [[17 tháng 3]] năm [[2006]], Bộ trưởng Ngoại giao [[Tchad]] tuyên bố: [[Chính phủ]] [[Tchad]] đã quyết định rút công nhận Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy. Trong khi đó ngày [[15 tháng 9]] năm 2004]], [[Cộng hòa Nam Phi|Nam Phi]] lại công nhận và đặt quan hệ ngoại giao với Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy (có thể do trụ sở Nghị viện [[Liên minh châu Phi]]-[[Au|AU]] nằm tại [[Cộng hòa Nam Phi|Nam Phi]] trong khi Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy vẫn là thành viên của [[Au|AU]]). [[Kenya]] và Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy (ngày [[25 tháng 6]] năm [[2005]]), [[Zambia]] và Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy (ngày [[10 tháng 7]] năm [[2005]]) ra thông cáo chung thiết lập quan hệ ngoại giao cấp đại sứ. Ngày [[19 tháng 10]] năm [[2006]], [[Kenya]] lại ra thông cáo rút sự công nhận Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy.

[[Tháng sáu|Tháng 6]] năm [[2004]], [[James Baker]], đặc phái viên của [[Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc]] về Tây Xa-ha-ra từ chức, ông [[Alvaro de Soto]] thay thế, tuy nhiên vào [[tháng năm|tháng 5]] năm [[2005]], Alvaro được cử chức Đặc phái viên Tổng thư kí Liên Hiệp Quốc tại [[Trung Đông]] và sau đó vị trí Đặc phái viên Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc về Tây Sahara bị bỏ lửng cho đến cuối [[tháng bảy|tháng 7]] năm [[2005]] thì Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc cử [[Francesco Bastagli]] làm đại biện. Ngày [[1 tháng 10]] năm [[2005]], ông Bastagli, sau khi gặp Ngoại trưởng [[Algérie]], tuyên bố với giới báo chí : Kế hoạch Baker đã được Hội đồng bảo an Liên Hiệp Quốc nhất trí thông qua tháng 7 năm 2003 vẫn là tài liệu cơ bản để giải quyết vấn đề Tây Sahara, đồng thời khẳng định: Cuộc xung đột ở [[Tây Sahara]] là vấn đề phi thực dân hoá và nó thuộc về Uỷ ban phi thực dân hoá của [[Liên Hiệp Quốc]] (thực chất Nghị quyết ủng hộ kế hoạch Baker). [[Tháng mười|Tháng 10]] năm [[2005]], đặc phái viên mới của Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc là ông [[Peter Van Walsum]] trong chuyến thăm và làm việc tại [[Maroc|Ma rốc]], [[Algérie]] và [[Mauritanie|Mauritania]] đã nêu rõ: Giải pháp cho vấn đề này phải nằm trong chương trình nghị sự của Liên Hiệp Quốc, nó phụ thuộc vào ý chí của Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc cũng như sự quan tâm của các nhà lãnh đạo các nước trong việc đóng góp thiện chí tháo gỡ vấn đề này.

Tư cách pháp lý của lãnh thổ Tây Sahara và câu hỏi về chủ quyền của nó vẫn chưa được giải quyết, Xarauy hiện vẫn là lãnh thổ đang tranh chấp giữa [[Maroc|Ma rốc]] và Mặt trận Polisario. Theo luật pháp quốc tế nó được coi là lãnh thổ dưới quyền của [[Liên Hiệp Quốc|Liên Hợp Quốc]].

Chính phủ lưu vong của Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy là một hình thức của hệ thống nghị viện và cộng hòa tổng thống do Mặt trận Polisario lãnh đạo, nhưng theo hiến pháp, điều này sẽ được thay đổi thành một hệ thống chính trị [[hệ thống đa đảng|đa đảng]] khi nào Mặt trận Polisario kiểm soát được toàn bộ lãnh thổ Tây Sahara. Hiện nay, các trại tị nạn Tindouf ở [[Algérie]], dưới quyền điều khiển của Mặt trận Polisario. Mặt trận Polisario cũng kiểm soát một phần của Tây Sahara ở phía đông của Bức tường Ma rốc chia cắt lãnh thổ Tây Sahara, và nó được gọi là các vùng lãnh thổ giải phóng. Khu vực này có dân số rất nhỏ, ước tính khoảng 30.000 người du mục.

Tây Sahara là vùng lãnh thổ phía Tây của [[Bắc Phi]], Bắc giáp [[Maroc|Morocco]], Đông giáp [[Algérie]], Đông Nam giáp [[Mauritanie|Mauritania]], Tây giáp [[Đại Tây Dương]].

Xarauy là vùng đất nghèo tài nguyên và thiếu các nguồn nước. Kinh tế phụ thuộc vào chăn nuôi du mục ([[dê]], [[cừu nhà|cừu]], [[lạc đà]]), khai thác [[phosphat]] và quặng [[sắt]], đánh bắt cá biển. Phần lớn [[thực phẩm]] phải [[nhập khẩu]]. Tất cả các hoạt động [[thương mại]] và [[kinh tế]] đều do [[chính phủ]] [[Maroc|Morocco]] kiểm soát. [[Du lịch]] được khuyến khích phát triển. Phosphat và cá khô là hai mặt hàng [[xuất khẩu]] chính.