Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Hãn quốc Đột Quyết”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n Robot: Sửa đổi hướng |
|||
Dòng 23:
|currency =
|legislature = [[Kurultai]] ''(Qurultay)''
|title_leader = [[Khả hãn|Khả Hãn]]
|leader1 = [[Bumin Qaghan]]
|year_leader1 = 551–553
Dòng 31:
|stat_area1 = 6000000
}}
'''Đột Quyết''' (突厥, ''Göktürk'') là tên một liên minh các dân tộc [[du mục]] thuộc [[các dân tộc Turk]] ở khu vực [[dãy núi Altay|dãy núi Altai]] và cũng là tên gọi một [[hãn quốc]] hùng mạnh ở [[Trung Á]] trong giai đoạn từ [[thế kỷ 6]] tới [[thế kỷ 7]].
__TOC__
==Lịch sử==
Dòng họ đã cai trị hãn quốc này suốt nhiều năm là dòng họ Ashina (A Sử Na 阿史那). Người Đột Quyết ban đầu sinh sống ở vùng phía Tây Nam dãy Altai và chịu sự chi phối của người [[Nhu Nhiên]] (柔然 Rouran), một tộc [[người Mông Cổ]] thống trị vùng [[cao nguyên Mông Cổ]]. Vào khoảng năm 546, người Đột Quyết dưới sự lãnh đạo của [[Thổ Môn]] (Bumin) trỗi dậy chinh phục người [[Thiết Cách]] (鉄勒), một dân tộc người Turk khác và cùng với người Thiết Cách chống lại sự thống trị của người Nhu Nhiên. Sau đó, dần dần người Đột Quyết mở rộng phạm vị ảnh hưởng của mình ra toàn vùng cao nguyên Mông Cổ, liên minh với [[nhà Sassanid|triều Sassanid]] diệt nước [[Ephtal]] ở vùng Bắc Iran và Trung Á ngày nay. Sử sách Trung Quốc còn ghi chép lại việc hãn quốc Đột Quyết thường vào Quan nội để cướp bóc.
Vào thời điểm hoàng kim, phạm vi thống trị của Đột Quyết trải dài từ phía Bắc Trung Quốc ngày nay tới tận [[biển Caspi]]. Đột Quyết đã có sự liên minh chặt chẽ về kinh tế và chính trị với [[Cao Câu Ly|Cao Cấu Ly]] lúc đó chi phối Nam [[Mãn Châu]] và [[bán đảo Triều Tiên]].
Hãn quốc Đột Quyết trở thành một quốc gia du mục của các tộc người du mục liên minh với nhau. Do có nhiều sắc tộc và do chính sách ly gián của nhà Tùy, Đột Quyết rơi vào xung đột nội bộ và chia làm Đông và Tây Đột Quyết đối kháng nhau vào khoảng năm 584 sau khi [[Đà Bát Khả hãn]] qua đời. Người Thiết Cách bắt đầu tiến hành đấu tranh giành độc lập.
Nhà Tùy đã từng gả công chúa An Nghĩa cho thủ lĩnh của Đông Đột Quyết và tạo được sự chi phối nhất định đối với Đông Đột Quyết. Nhưng sau đó Đông Đột Quyết lại ngừng triều cống, tìm cách thoát ly khỏi sự chi phối của nhà Tùy. Dưới thời [[Thủy Bi Khả hãn]] (Shibi Khagan, 609-619) và [[Hiệt Lợi Khả hãn]] (Illig Qaghan, 620-630), Đông Đột Quyết đã 33 lần tấn công Tùy-Đường. Năm 627, Đông Đột Quyết tấn công [[Nhà Đường|Đại Đường]], tiến tới tận [[sông Vệ]] gần kinh đô [[Tràng An]].
Năm 629, quân Đại Đường và người Thiết Cách mới giành được độc lập đã liên minh với nhau tiêu diệt được Đông Đột Quyết. Năm 682, Đông Đột Quyết dưới sự lãnh đạo của [[Ilteriş Şad]] và em trai là [[Qapaghan Khaghan]] đã giành được độc lập trở lại, nhưng rồi liên tiếp mắc vào nội chiến. Tới năm 745, liên quân do người [[Hồi Cốt|Hồi Hột]] (Uyghur) làm chủ lực đã tiêu diệt hoàn toàn thế lực Đông Đột Quyết.
Tây Đột Quyết thời [[Shekuei]] và [[Thống Diệp Hộ Khả hãn]] đã từng liên minh với [[Đế quốc Đông La Mã]] chống lại triều Sassanid. Năm 627, Thống Diệp Hộ đã tấn công vùng [[Nam Kavkaz]]. Năm 630, quân Tây Đột Quyết đã tấn công [[Armenia]] và dưới sự chỉ huy tài ba của [[Chorpan Tarkhan]] đã đánh bại lực lượng Ba Tư đông hơn. (''Xem thêm [[Chiến tranh Sassanid-Tây Đột Quyết lần thứ ba]]'')
Dòng 85:
* [[Nhu Nhiên]]
* [[Nhà Đường]]
* [[Cao Câu Ly|Cao Cú Ly]]
==Tham khảo==
| |||