Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Làng Mai Xá”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n Bot: Di chuyển 1 liên kết ngôn ngữ đến Wikidata tại d:q6735198 Addbot |
n Robot: Sửa đổi hướng |
||
Dòng 4:
[[Tập tin:Hoàng hôn trên sông Hiếu.JPG|nhỏ|230px|[[Hoàng hôn]] trên [[sông Hiếu]]]]
'''Làng Mai Xá''' (hay còn gọi là '''Làng Mai'''<ref name="chú thích1">[http://www.cand.com.vn/News/PrintView.aspx?ID=81908 Nhậu thịt cò]</ref><ref name="chú thích05">[http://www.tienphong.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=180865&ChannelID=13 Dòng họ Bùi ở '''làng Mai'''] có 297 người tốt nghiệp đại học, 15 người có trình độ thạc sĩ, năm giáo sư và tiến sĩ...</ref>) là một trong 65 ngôi [[làng cổ]] (theo sách [[Ô Châu cận lục]] của [[Tiến sĩ]] [[nhà Mạc|triều Mạc]] là [[Dương Văn An]])<ref name="MX1">[http://www.dostquangtri.gov.vn/Include/default.asp?option=2&Menu=241&sub=244&chitiet=1263 Đón nhận bằng di tích lịch sử văn hoá và khánh thành trùng tu đình làng Mai Xá]</ref> thuộc châu Minh Linh, phủ Tân Bình, xứ [[Thuận Hóa|Thuận Hoá]] (nay thuộc xã [[Gio Mai]], huyện [[Gio Linh]], tỉnh [[Quảng Trị]], [[Việt Nam]]). Cho đến nay, Mai Xá vẫn còn hội tụ đầy đủ những yếu tố đặc trưng của một làng quê Việt Nam như: [[đa|cây đa]], [[bến nước]], [[Đình|sân đình]]<ref name="MX1"/>.
== Đặc điểm ==
=== Tên gọi ===
Người khai khẩn Năm Trương đã cùng anh em [[lê (họ)|họ Lê]], [[bùi|họ Bùi]] thành lập làng Mai Xá (khu vực Điền Xá (田 舎) có rừng Mai (梅) ghép thành tên "Mai Xá" (梅 舎)). Sau này do có nhóm người nhập cư làm nghề chài lưới dọc [[sông Thạch Hãn]] nhập cư xóm nhỏ gần ngã ba [[sông Cánh Hòm]], xóm ngụ cư có tên Mai Xá Thị. Để phân biệt với Mai Xá Thị, làng Mai Xá gốc phải thêm chữ "Chánh" (Chánh hiệu, chính không phải phụ). Từ đó, Mai Xá còn có tên gọi khác là làng ''Mai Xá Chánh''.
Đến [[thế kỷ 17|thế kỉ 17]] do nhiều biến động về đất đai, dân cư phát triển đông đúc, một số di cư lên miền Tây [[Gio Linh]] để khai hoang sản xuất lương thực, lập nên các phường: Bình An ([[Gio Bình]]), Phú Thọ, Ninh Xá, Phú Ốc ([[Gio Hoà]]), Lịch Sơn, Phú Nhuận, Nam Dương ([[Gio Sơn]]), Trung An (nông trường Cồn Tiên), gọi là [[làng]] ''"Bát phường Mai Xá"''<ref name="MX1"/>.
=== Vị trí địa lý ===
Làng Mai Xá [[hướng Bắc|phía Bắc]] giáp với [[Làng Lâm Xuân|Lâm Xuân]], [[hướng Nam|phía Nam]] có dòng [[sông Hiếu]] chạy qua, [[hướng Đông|phía Đông]] giáp với xã [[Gio Việt]] và [[hướng Tây|phía Tây]] giáp với xã [[Gio Quang]]. Ngôi làng nằm tọa lạc nơi ngã ba sông của 3 con sông lớn ở [[Quảng Trị]], đó là [[sông Thạch Hãn]], [[sông Hiếu]] và [[sông Cánh Hòm]]. Nhờ vậy, giao thương thủy ở Mai Xá rất thuận lợi. Và vì làng nằm ở ven sông cho nên từ ngày đầu mới hình thành, Mai Xá đã nhanh chóng trở thành một nơi có số dân cư đông đúc. Đặc biệt, vào thời [[chúa]] [[Nguyễn Phúc Tần]], khi ông cho nạo vét, khai thông [[sông Cánh Hòm]], thì vị trí của làng Mai Xá liền trở thành một thương điếm sầm uất<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=vyq0NmkvWs4 Theo Tiến sĩ Nguyễn Bình, Phó GĐ Sở Văn hóa - Thể thao & Du lịch tỉnh Quảng Trị]</ref>.
=== Đơn vị hành chính ===
Dòng 26:
Nhờ có phong cảnh đẹp lại nằm trên trục đường xuyên Á dẫn xuống [[biển]] [[Cửa Việt]], đầm Hà Côộc luôn thu hút nhiều du khách đi qua con đường này dừng lại chụp hình để ghi lại những khoảnh khắc tuyệt đẹp của một làng quê khi hoàng hôn buông xuống<ref name="chú thích báo 01"/><ref>[http://vietbao.vn/Doi-song-Gia-dinh/Luat-bao-ve-co-cua-mot-lang-hieu-hoc/45232377/111/ Hà Côộc thu hút du khách chụp hình]</ref>.
Ngoài ra, có thể kể thêm một cảnh đẹp khác của làng Mai Xá là phong cảnh [[:Tập tin:Lòi rú, Bàu Đông - Di tích cấp tỉnh, thành phố.JPG|Lòi Rú - Bàu Đôông]] và [[di tích Việt Nam|di tích lịch sử]] [[văn hóa]] [[:Tập tin:Di tích lịch sử Bến đò Mai Xá.JPG|Bến đò Mai Xá]], đã được xếp hạng di tích cấp tỉnh<ref name="MX2"/><ref name="chú thích báo 01c">{{chú thích web|url=http://baoquangtri.vn/default.aspx?TabID=56&modid=377&ItemID=54257 |title=Khánh thành di tích lịch sử Bến đò Mai Xá|author=[[Thành viên:LÊ TẤN LỘC|LÊ TẤN LỘC]]|publisher=[http://baoquangtri.vn/default.aspx?TabID=56&modid=377&ItemID=54257 www.baoquangtri.vn]|language=[[tiếng Việt]]|accessdate=[[26 tháng 3|26-03]]-[[2012]]}}</ref>.
== Nếp sống văn hoá ==
Dòng 38:
Ở làng này người ta chẳng kính phục nhau chuyện giàu có, chức quyền, mà chỉ “đọ” nhau về những tấm bằng đại học giữa các gia đình, dòng họ<ref name="chú thích01"/><ref name="chú thích03">[http://www.sggp.org.vn/saigonthubay/2007/9/118928/ Dòng họ Trương Quang và cuốn gia phả đỏ]</ref>. Chuyện học hành, thi cử trở thành “miếng giữa làng” tại vùng quê nghèo này. Tất cả các dòng tộc của làng Mai Xá đều thành lập ban khuyến học và hàng năm họ tổ chức lễ phát thưởng cho những con em học giỏi của của dòng họ mình<ref name="chú thích03"/>.
Trong những dòng tộc ở làng Mai Xá, họ Trương Quang được biết đến nhiều nhất<ref name="chú thích01"/><ref name="chú thích03"/>. Họ Trương Quang ở làng Mai Xá có gần 200 cử nhân cao đẳng, đại học; 15 người là thạc sĩ và tiến sĩ. Con cháu của dòng họ công tác khắp các bộ, ban ngành, viện từ Trung ương đến địa phương với các chức vụ như: đại sứ của Bộ Ngoại giao, vụ trưởng của bộ Công nghiệp trước đây, vụ trưởng Vụ Pháp chế của bộ Công Thương, giảng viên, cán bộ ở các trường đại học lớn tại [[Hà Nội]], [[Thành phố Hồ Chí Minh|TP Hồ Chí Minh]]<ref name="chú thích03"/>.
Gia đình ông Trương Quang Giáo ở xóm chợ, hai vợ chồng làm ruộng và bán rau nuôi nổi sáu đứa con vào đại học. Rồi cả sáu người dâu rể của ông Giáo đều đỗ đạt. Để được đi học, ngày đó con của ông Giáo phải thay nhau nghỉ học, ở nhà giúp bố mẹ. Đợi người anh tốt nghiệp ra trường rồi đứa em tiếp tục đi học lại cũng chẳng muộn. Nhờ sự thông minh và chăm chỉ đó mà các con của ông Giáo đều trở thành những cán bộ giỏi. Gia đình ông Giáo nổi tiếng nhất ở vùng đất học [[Quảng Trị]], chứ không riêng ở làng Mai Xá Chánh<ref name="chú thích01"/><ref name="chú thích03"/>.
Dòng 46:
}}
Dòng họ Bùi ở làng Mai Xá Chánh có 297 người tốt nghiệp đại học, 15 người có trình độ thạc sĩ, năm giáo sư và tiến sĩ (GS.TS Bùi Thế Vĩnh, PGS.TS Bùi Mạnh Hùng, TS Bùi Trọng Ngoãn, TS Bùi Minh Tâm, TS Bùi Minh Thành) và có tám đại tá quân đội đang công tác khắp mọi miền đất nước<ref name="chú thích báo 01a"/><ref name="chú thích báo 01b"/>. Luôn tự hào về truyền thống của tiền nhân, các gia đình họ Bùi ai cũng quyết tâm đưa con em mình tới “cửa cử nhân”. Nhớ lại nhiều năm trước, học sinh ở làng này chủ yếu đi bộ ra [[Gio Linh]], lên [[Đông Hà]] trên quảng đường dài từ 5 – 10 [[kilômét|km]] để học THPT, khổ nhọc là vậy mà nhiều người lại học rất nổi tiếng<ref name="chú thích01"/><ref name="chú thích03"/>. Tuy đời sống còn gặp nhiều khó khăn, nhưng nhà nào cũng lấy việc nuôi dạy con cái nên người làm trọng<ref name="MX2"/>. Dù phải bán hết nhà cửa, họ vẫn cố gắng tìm mọi cách nuôi con ăn học<ref name="chú thích01"/><ref name="chú thích02"/>. Với ý chí vượt khó vươn lên của những sinh viên trong [[làng]], người dân làng Mai luôn từ hào rằng: "Đất này nghèo tiền nhưng giàu chữ"<ref name="chú thích03"/>.
Với truyền thống văn hoá lâu đời, người dân làng Mai Xá Chánh đã sản sinh ra nhiều người con làm rạng danh cho quê hương<ref name="MX1"/>. Năm [[1937]], ông Trương Quang Phiên đã mở lớp dạy học có tên gọi “Gia đình học hiệu Tiên Việt” dạy dỗ con em trong [[làng]]. Đây là một trong rất ít lớp học chữ quốc ngữ đầu tiên tại [[Quảng Trị]]. Nhiều người tham gia lớp học ngày ấy kể lại rằng lớp học không chỉ là một “Gia đình học hiệu” đơn thuần mà còn là nơi tụ nghĩa<ref name="chú thích03"/>.
Những sáng kiến dạy học từ những năm ba mươi của ông Trương Quang Phiên ở làng Mai Xá sau này đã được áp dụng khắp địa phương [[Quảng Trị]] trong những ngày mới khởi nghĩa. Nhờ vậy, chưa đầy một năm sau [[Cách mạng tháng Tám|Cách mạng Tháng Tám]], [[Quảng Trị]] đã có hàng vạn người đọc thông viết thạo. [[Lịch sử]] [[giáo dục]] [[Quảng Trị]] ghi nhận ông Trương Quang Phiên là người có công lớn trong việc phát triển nền giáo dục cách mạng<ref name="chú thích03"/>.
=== Công tác khuyến học ===
Dòng 64:
Làng Mai Xá lừng danh là vùng đất giàu truyền thống yêu nước và tinh thần đấu tranh cách mạng, đặc biệt là phong trào “Mai vàng tụ nghĩa” của cụ tú tài Trương Quang Cung và hào khí “Gan Mai Xá, đá Hảo Sơn” được người dân [[Quảng Trị]] truyền đời<ref name="chú thích báo 01a"/><ref name="chú thích001"/>.
Người Mai Xá không chỉ thông minh, cần cù, chịu thương, chịu khó<ref name="chú thích báo 02">{{chú thích web|url=http://laodong.com.vn/Tin-Tuc/Ban-cat-hai-ra-tien/30340 |title=Tinh khôi hạt cát làng Mai Xá |author=[[Thành viên:LÊ TẤN LỘC|LÊ TẤN LỘC]]|publisher=[http://www.baoquangtri.vn/default.aspx?TabID=87&modid=390&ItemID=37548 http://www.baoquangtri.vn]|language=[[tiếng Việt]]|accessdate=[[12 tháng 2|12-02]]-[[2011]]}}</ref> mà còn nổi tiếng vì sự gan dạ được so sánh như đá vùng Hảo Sơn ([[Gio Sơn]], [[Gio Linh]]) cực kỳ rắn chắc “Gan Mai Xá, đá Hảo Sơn”; đặc biệt là câu chuyện hai người con của làng làm cách mạng bị Pháp chặt đầu bêu giữa [[chợ]], hai bà mẹ đã mang khăn gói đến đòi đầu con đem về mai táng, được [[nhạc sĩ]] [[Phạm Duy]] ca ngợi trong bài hát "[[Gio Linh#Nhạc phẩm Bà mẹ Gio Linh|Bà mẹ Gio Linh]]"<ref name="chú thích001">{{chú thích web|url=http://sachhiem.net/NGHOAN/NgHoan01.php
|title=Mẹ Gio Linh - Mẹ Việt Nam|author=Nguyễn Hoàn|publisher=[http://sachhiem.net/NGHOAN/NgHoan01.php http://sachhiem.net]|language=[[tiếng Việt]]|accessdate=[[9 tháng 11|09-11]]-[[2010]]}}</ref><ref name="MX4"/>. Người Mai Xá còn nổi tiếng vì lòng kiên cường trong cuộc kháng chiến của [[người Việt]]<ref>[http://tintuc.xalo.vn/00-1484450706/noi_am_anh_gan_40_nam_cua_mot_trung_tuong_my.html Nỗi ám ảnh gần 40 năm của một trung tướng Mỹ]</ref><ref>[http://www.doisongphapluat.com.vn/printContent.aspx?ID=4021 Chuyến trở lại Việt Nam kỳ lạ của một trung tướng Mỹ]</ref>. Trong một bài viết trên báo Quảng Trị có đoạn:
:''Trong hai cuộc [[Chiến tranh Đông Dương|kháng chiến chống Pháp]] và chống [[Hoa Kỳ|Mỹ]], làng Mai Xá đã đi vào lịch sử với huyền thoại [[gio Linh#Nhạc phẩm Bà mẹ Gio Linh|bà mẹ Gio Linh]]<ref name="chú thích001"/> nuôi con đánh giặc và trận “[[Sông Bạch Đằng|Bạch Đằng giang]] trên [[sông Hiếu]]”, chiến công đánh giặc giữ làng của 12 cô gái làng Mai<ref name="chú thích1"/><ref name="MX3"/>. Với truyền thống văn hoá lâu đời, người dân làng Mai Xá Chánh đã sản sinh ra nhiều người con làm rạng danh cho quê hương. Đến nay, làng Mai Xá có 11 [[Tiến sĩ]]<ref>[http://www.baoquangtri.vn/default.aspx?TabID=88&modid=391&ItemID=20203 PGS. TS. Bùi Mạnh Hùng] (một trong số 11 tiến sĩ của làng Mai Xá, hiện là Phó trưởng khoa Ngữ văn, Trường ĐHSP TP. HCM)</ref>, [[giáo sư]] và [[giáo sư|phó giáo sư]]; 1 [[nghệ sĩ ưu tú]]<ref>Xem thêm [[Tân Nhân#NSƯT Tân Nhân|NSƯT Tân Nhân]]</ref>, 2 [[nhà giáo ưu tú]] và trên 600 người đỗ [[Cử nhân (định hướng)|Cử nhân]]<ref name="chú thích1"/><ref name="MX1"/>, một người mang hàm cấp tướng và rất nhiều sỹ quan cấp tá<ref name="MX3"/>...
== Đình làng Mai Xá Chánh ==
[[Tập tin:Đình làng Mai Xá Chánh.jpg|nhỏ|190px|Mặt trước [[đình|đình làng]] Mai Xá Chánh]]
[[Tập tin:Gìn giữ cho muôn đời sau.JPG|nhỏ|190px|Bia "[[Di tích Việt Nam|Di tích lịch sử]] [[văn hóa]]"]]
Làng Mai Xá hiện có 3 [[di tích Việt Nam|di tích lịch sử]] [[văn hóa]] đã được công nhận, đó là [[:Tập tin:Lòi rú, Bàu Đông - Di tích cấp tỉnh, thành phố.JPG|Di chỉ Rú Lòi – Bàu Đông]], [[:Tập tin:Di tích lịch sử Bến đò Mai Xá.JPG|Bến đò Mai Xá]] và [[#Đình làng Mai Xá Chánh|Đình làng Mai Xá Chánh]]<ref name="chú thích báo 01a"/>.
Đình làng Mai Xá Chánh nằm trong tổng thể các di tích lịch sử - văn hóa của làng Mai Xá gồm đình làng, chợ, bến đò, khe lạch và rừng cây nguyên sinh, tạo nên một bức tranh phong cảnh hữu tình làm say đắm lòng người du khách thưởng ngoạn<ref name="chú thích báo 01"/>.
Ngôi đình này lần đầu tiên được xây dựng cách nay gần 5 [[thế kỷ|thế kỉ]]<ref name="MX1"/><ref name="MX2">[http://www.youtube.com/watch?v=_D_HDI0uSGA Theo Đài PT-TH Quảng Trị]</ref> trên một gò đất cao, nơi có dòng [[sông Hiếu]] chảy qua phía trước ngôi đình. Trải qua thời gian và điều kiện khí hậu khắc nghiệt của vùng đất gió Lào cát bỏng, đình làng đã xuống cấp đáng kể. Nhân dân làng Mai Xá tự nguyện đóng góp 3 tỷ đồng để xây dựng lại ngôi đình<ref name="chú thích báo 01"/>. Đình làng Mai Xá Chánh là nơi đã diễn ra nhiều sự kiện quan trọng, và là nơi tiến hành các kì lễ tế hàng năm của người dân làng.
Tương truyền rằng, người khai canh ra làng Mai Xá Chánh là Năm Trương và ngôi đình làng cũng được xây dựng cùng với quá trình phát triển của làng. Sân đình làng Mai Xá Chánh đã là chứng nhân thầm lặng của biết bao thăng trầm [[lịch sử]]. Tại sân đình này, người dân làng Mai Xá Chánh đã hưởng ứng lễ truy điệu nhà [[cách mạng]] [[Phan Châu Trinh|Phan Chu Trinh]], cũng như phong trào đòi ân xá cho nhà [[cách mạng]] [[Phan Bội Châu]]. Đình làng cũng đã từng là trụ sở bí mật của tổ chức Thanh niên Cách mạng đồng chí hội. Chi bộ Đảng đầu tiên của làng Mai Xá Chánh cũng được thành lập tại đây và tổ chức phát động khởi nghĩa giành chính quyền trong [[Cách mạng tháng Tám]]. Trong chiến tranh, sân [[đình|đình làng]] Mai Xá Chánh trở thành căn cứ trong lòng địch, là "tổng kho" của cả mặt trận [[Quảng Trị]]... Trong mọi hoàn cảnh, người dân làng Mai Xá Chánh luôn anh hùng bất khuất. Lịch sử Đảng bộ xã [[Gio Mai]] còn ghi lại biết bao những tấm gương trung liệt. Đó là mẹ Lê Thị Cháu, người đã nén đau thương, mang rổ lên đình làng lấy đầu con trai là xã đội trưởng Nguyễn Đức Kỳ bị giặc bắt, tra tấn dã man rồi chặt đầu cắm cọc bêu trước đình làng<ref name="MX3">[http://www.doisongphapluat.com.vn/Story.aspx?lang=vn&zoneparent=0&zone=5&ID=4021 Chuyến trở lại Việt Nam kỳ lạ của một trung tướng Mỹ]</ref>... Từ câu chuyện có thật này, [[nhạc sĩ]] [[Phạm Duy]] đã sáng tác ca khúc cách mạng [[Gio Linh#Nhạc phẩm Bà mẹ Gio Linh|Bà mẹ Gio Linh]].
Với những giá trị lịch sử, văn hoá lâu đời vốn có, ngôi đình làng Mai Xá Chánh đã được xếp hạng ''"Di tích văn hóa lịch sử cấp Quốc gia"''<ref name="MX1"/><ref>[http://www.baoquangtri.vn/default.aspx?TabID=84&modid=388&ItemID=24362 Đình làng Mai Xá Chánh đã được xếp hạng "Di tích văn hóa lịch sử cấp Quốc gia" (cập nhật ngày 13/05/2010)]</ref>. Đình làng Mai Xá Chánh có tên trong danh sách các di tích kiến trúc nghệ thuật của tỉnh [[Quảng Trị]] được Hội Di sản [[Văn hóa]] [[Quảng Trị]] chọn để bảo tồn, tôn tạo<ref>[http://www.baoquangtri.vn/default.aspx?TabID=56&modid=377&ItemID=17126 Đình làng Mai Xá Chánh cần được bảo tồn, tôn tạo]</ref>.
Dòng 103:
[[Chắt chắt]] là loài sinh vật nước lợ, tập trung sinh sống ở [[sông Thạch Hãn]]. Nước [[chắt chắt]] rất ngọt, bổ dưỡng, vì thế, từ lâu [[chắt chắt]] đã trở thành món khoái khẩu của nhiều người<ref name="chú thích báo 09"/><ref>[http://www.tienphong.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=180865&ChannelID=13 Làng "ăn tới, mần lui"]</ref>. Ngày trước, chắt chắt là món ăn của nhà nghèo, dân quê, nhưng nay đã trở thành món đặc sản của không ít nhà giàu<ref name="chú thích báo 09"/>.
Ngoài món bún hến, bánh học cũng là một đặc sản của làng. Đây là loại bánh được làm từ nếp mới loại dẻo thơm, thường chỉ được làm vào ngày [[Tết Nguyên Đán|Tết]]. Khởi đầu, người ta rang nếp xong đem trộn với [[đường]], [[gừng]] và [[lạc|đậu phộng]], cho vào khung gỗ (có kích thước khoảng 12 x 30 [[xentimét|cm]]) rồi dùng thanh gỗ nhỏ đóng cho đến khi bánh cứng chắc.
== Thư viện ảnh ==
Dòng 123:
*[[Đường Lâm|Làng cổ Đường Lâm]]
*[[Làng cổ Long Tuyền]]
* [[Làng Thủy Ba]] ("[[làng]] bắt [[
== Chú thích ==
| |||