Người Trà Cổ gốc Đồ Sơn là tên gọi dùng để chỉ riêng cộng đồng dân cư [[người Việt|người Kinh]] có quê gốc từ [[bán đảo]] [[Đồ Sơn]] ([[Hải Phòng]]) đến khai phá và định cư trên vùng đất mà họ gọi tên là làng Trà Cổ, ngày nay thuộc địa bàn hai [[phường (Việt Nam)|phường]] [[Trà Cổ]] và [[Bình Ngọc, Móng Cái|Bình Ngọc]] thuộc thành phố [[Móng Cái]] của tỉnh [[Quảng Ninh]]. Tên gọi Trà Cổ là tên ghép của hai làng Cổ Trai và Trà Phương nổi tiếng của đất Nghi Dương xưa (nay thuộc huyện [[Kiến Thụy]] của thành phố Hải Phòng), vốn là đất phát tích của [[nhà Mạc]] vào đầu thế kỷ 16<ref>Người dân Kiến Thụy ngày nay vẫn lưu truyền câu ca “Cổ Trai đế vương, Trà Phương công chúa” để ngầm nhắc về gốc tích vương giả của họ</ref>. Những người Trà Cổ gốc [[Đồ Sơn]] chính là những cư dân [[người Việt]] đầu tiên đến khai phá miền đất địa đầu phía Đông Bắc của Việt Nam ngày nay, nơi có [[mũi Sa Vĩ]] là điểm đầu tiên trên hình chữ S của địa hình nước Việt Nam. Nơi đây vào đầu [[thế kỷ 16]] vẫn là vùng đất hoang vắng, khi đến vùng đất mới lập nghiệp những người gốc [[Đồ Sơn]] ([[Hải Phòng]]) đã mang theo nhiều nét văn hóa độc đáo của quê hương mình và sau hơn 500 năm định cư trên vùng đất mới, họ vẫn giữ mối liên kết sâu đậm với đất cố hương Đồ Sơn. Họ được xem là một trong những cộng đồng dân cư [[người Việt]] (người Kinh) mang bản sắc [[văn hóa]] [[Việt Nam]] đậm nét nhất trên vùng đất [[Quảng Ninh]] và đặc biệt là ở một nơi địa đầu biên giới như [[Móng Cái]] vốn chịu ảnh hưởng không nhỏ từ [[văn hóa Trung Quốc]] thâm nhập qua hàng ngàn năm.{{fact}} [[Đình Trà Cổ]] và Lễ hội đình Trà Cổ là những giá trị văn hóa lịch sử về vật thể và phi vật thể đặc sắc của người Trà Cổ gốc Đồ Sơn vẫn được các thế hệ con cháu của họ bảo tồn cho đến ngày nay.
Người dân Trà Cổ đời này qua đời khác lưu truyền nhau câu ca để nhớ về gốc gác xa xưa của mình: “Người Trà Cổ, tổ Đồ Sơn”. Gốc gác ấy bắt đầu cách đây khoảng 600 năm.{{fact}} Khi đó, 12 gia đình dân chài ở Đồ Sơn (Hải Phòng) bị giông tố cuốn ra biển rồi dạt đến mảnh đất Trà Cổ. Cơn bạo nạn đi qua, 6 gia đình không chịu được sóng gió đã quay về quê cũ. Họ bảo rằng: “Ở đây ăn bổng lộc gì. Lộc sung thì chát, lộc si thì già”. Lời của họ, cũng là thực tế ở miền đất chứa đựng nhiều gian khó. Khó khăn có thừa nhưng đổi lại miền Trà Cổ non nước thanh bình. Những người ở lại xem Trà Cổ là nơi: “Ở đây vui thú non tiên. Tháng ngày lọc nước lấy tiền nuôi nhau”. Tự động viên nhau để khai hoang lập nghiệp, 6 gia đình lập đền thờ Thành hoàng, lấy tên gốc của quê mình là hai làng Trà Phương và Cổ Trai ghép lại đặt cho quê mới là Trà Cổ.
