Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Nam Cực”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n Thêm thể loại, replaced: Trái đất → Trái Đất (8) using AWB |
n using AWB |
||
Dòng 17:
Lớp băng cực đang di chuyển với tốc độ gần 10 mét mỗi năm theo hướng giữa 37° và 40° tây chỉ bắc,<ref>{{ Chú thích web | url=http://www.southpolestation.com/pole/survey.html | title=Where is the real Pole really? | accessdate=2008-03-25 }}</ref> xuống [[Biển Weddell]]. Vì thế, vị trí của trạm và các thiết bị nhân tạo so với cực địa lý dần thay đổi theo thời gian.
Cực Nam Địa lý được đánh dấu bởi một bảng hiệu nhỏ và được đóng vào băng, nó được chỉnh lại vị trí mỗi năm vào [[Năm mới]] để bù trừ sự di chuyển của băng. Trên bảng có ghi ngày [[Roald Amundsen]] và [[Robert Falcon Scott|Robert F. Scott]] đến Nam Cực tiếp sau là một đoạn trích dẫn ngắn của mỗi người và có cao độ 2,835 m (9,301 ft).<ref>{{Chú thích web | url=http://www.trekearth.com/gallery/photo284509.htm | author=Kiefer, Alex | title=South Pole Marker | month=January | year=1994 | accessdate=2008-03-24 }}</ref>
=== Nam Cực nghi lễ ===
Dòng 30:
=== Trước-1900 ===
Địa lý cơ bản của bờ biển Châu Nam Cực không được biết cho tới giữa hoặc cuối thế kỷ 19. Sĩ quan hàng hải Mỹ [[Charles Wilkes]] đã tuyên bố (chính xác) rằng Châu Nam Cực là một lục địa mới dựa trên cuộc thám hiểm của ông trong giai đoạn 1839–40,<ref>[http://books.google.co.uk/books?id=MVU6DS6Re8gC&pg=PA1326 ''Webster's guide to American history'', p. 1326], Merriam-Webster, 1971</ref> tuy [[James Clark Ross]], trong chuyến thám hiểm của mình năm 1839–43, hy vọng rằng ông có thể đi thuyến trên toàn bộ con đường tới Nam Cực (tất nhiên, ông đã không thành công).<ref>[http://books.google.co.uk/books?id=LDiGTYXZ9X4C&pg=PA35 ''Science into Policy: Global Lessons from Antarctica'', p. 35], Paul Arthur Berkman, 2002</ref>
=== 1900–1950 ===
Dòng 37:
Nỗ lực đầu tiên để tìm một con đường từ bờ biển Châu Nam Cực tới Nam Cực là của nhà thám hiểm người Anh [[Robert Falcon Scott]] trong chuyến [[Thám hiểm Khám phá]] năm 1901–04. Scott, đi cùng [[Ernest Shackleton]] và [[Edward Adrian Wilson|Edward Wilson]], đã đặt ra mục tiêu đi xa hết mức có thể về phía nam, và vào ngày 31 tháng 12 năm 1902, đã tới {{nowrap|82°16′ S}}.<ref>[http://books.google.co.uk/books?id=LDiGTYXZ9X4C&pg=PA37 ''Science into Policy: Global Lessons from Antarctica'', p. 37], Paul Arthur Berkman, 2002</ref> Shackleton sau này quay lại Châu Nam Cực ở cương vị chỉ huy cuộc [[Thám hiểm Nimrod]] với mục tiêu tới Nam Cực. Ngày 9 tháng 1 năm 1909, với ba đồng đội, ông tới {{nowrap|88°23′ S}} – 112 dặm quy chế từ Cực – trước khi buộc phải quay về.<ref>[http://books.google.co.uk/books?id=M1ql3mx8xYgC&pg=PA24 ''Antarctica'', p. 24], Paul Simpson-Housley, 1992</ref>
Người đầu tiên tới Cực Nam Địa lý là [[Chuyến thám hiểm Nam Cực của Amundsen|Roald Amundsen và đội của ông]] ngày [[14 tháng 12]] năm [[1911]]. Amundsen đặt tên cho trại của mình là [[Polheim]] và toàn bộ cao nguyên bao quanh Cực là ''[[Vua Haakon VII Vidde]]'' để vinh danh Vua [[Haakon VII của Na Uy]]. Robert Falcon Scott cũng đã quay trở lại Châu Nam Cực trong chuyến thám hiểm thứ hai, [[Terra Nova Expedition]], trong một cuộc đua với Amundsen tới Nam Cực. Scott và bốn người khác tới Nam Cực ngày [[17 tháng 1]] năm [[1912]], ba tư ngày sau Amundsen. Trong chuyến trở về, Scott và bốn đồng đội của ông đều chết vì đói và giá lạnh.
Năm 1914 chuyến [[Thám hiểm Đế quốc xuyên Châu Nam Cực]] của Ernest Shackleton được lên kế hoạch với mục tiêu vượt Châu Nam Cực qua Nam Cực, nhưng con tàu của ông, chiếc ''[[Endurance (1912 ship)|Endurance]]'', bị mắc kẹt trong băng và đắm 11 tháng sau đó. Chuyến đi xuyên lục địa này không được thực hiện.
Dòng 49:
Mãi 44 năm sau, ngày [[31 tháng 10]] năm [[1956]] con người mới một lần nữa đặt chân tới Nam Cực, khi một đội do Đô đốc [[George J. Dufek]] thuộc Hải quân Mỹ đổ bộ tới đó trong một chiếc máy bay R4D-5L Skytrain ([[Douglas C-47 Skytrain|C-47 Skytrain]]). [[Trạm Nam Cực Amundsen-Scott]] được xây dựng bằng vật liệu chuyển tới bằng máy bay trong hai năm 1956–1957 cho [[Năm Địa vật lý Quốc tế]] và từ đó luôn có nhân viên đồn trú.<ref name="Amundsen-Scott South Pole Station"/>
Sau Amundsen và Scott, người đầu tiên tới Nam Cực theo đường ''lục địa'' (dù với một số hỗ trợ từ máy bay) là [[Edmund Hillary]] ([[4 tháng 1]] năm [[1958]]) và [[Vivian Fuchs]] ([[19 tháng 1]] năm [[1958]]) cùng đội của họ, trong chuyến [[Thám hiểm Khối thịnh vượng chung xuyên Châu Nam Cực]]. Có nhiều cuộc thám hiểm sau đó với mục đích tới Nam Cực theo đường xuyên lục địa, gồm các cuộc thám hiểm của [[Antero Havola|Havola]], [[Albert P. Crary|Crary]] và [[Ranulph Twistleton-Wykeham Fiennes|Fiennes]].
Ngày [[30 tháng 12]] năm [[1989]], [[Arved Fuchs]] và [[Reinhold Messner]] là người đầu tiên tới Nam Cực mà không cần sự trợ giúp của động vật hay máy móc, chỉ dùng ván trượt và sức gió.
Dòng 61:
:''Xem thêm [[Khí hậu Nam Cực]].''
Trong suốt mùa đông Nam Bán Cầu, Nam Cực không nhận được bất cứ ánh sáng mặt trời nào trong 6 tháng. Vào mùa hè, mặt trời luôn nằm ở đường chân trời. Phần lớn ánh mặt trời chiếu xuống bề mặt bị phản chiếu trở lại bởi bề mặt băng trắng xóa. Việc nhận được ít năng lượng từ mặt trời cộng với độ cao địa hình (Nam Cực là lục địa cao nhất thế giới với 2,800m trên mực nước biển) làm cho Nam Cực có khí hậu lạnh nhất trên địa cầu <ref>[http://www.gsfc.nasa.gov/scienceques2001/20020118.htm Science question of the week], Goddard Space Flight Center</ref>). Nhiệt độ Nam Cực thấp hơn nhiều so với Bắc Cực chủ yếu do Nam Cực nằm trên lục địa có độ cao cao hơn nhiều so với mực nước biển trong khi Bắc Cực nằm giữa đại dương, những đại dương này hoạt động như một túi đựng nhiệt.
Giữa mùa hè khi mặt trời chiếc thẳng góc tại Chí Tuyến Nam, nhiệt độ Nam Cực trung bình đạt −25 °C (−12 °F). Vào mùa đông, khi mặt trời di chuyển xuống Bắc Bán Cầu, khí hậu Nam Cực trở nên lạnh lẽo với nhiệt độ khoảng −65 °C (−85 °F). Nhiệt độ cao nhất đã từng được ghi nhận tại Trạm [[Amundsen-Scott South Pole]] là −13.6 °C (7.5 °F) vào ngày 27 tháng 12 năm 1978 và thấp nhất là −82.8 °C (−117.0 °F) vào ngày 23 tháng 5 năm 1982 <ref>[http://quest.nasa.gov/antarctica/background/NSF/sp-stay.html Your stay at Amundsen-Scott South Pole Station], National Science Foundation Office of Polar Programs</ref>. Tuy nhiên, nhiệt độ thấp kỷ lục được ghi nhận tại trạm [[Vostok]] với -94,5 °C (−128.6 °F) vào ngày 21 tháng 7 năm 1983.
Nam Cực có khí hậu sa mạc, gần như không bao giờ có giáng thủy tại lục địa này. Độ ẩm tương đối trong không khí gần như bằng 0%. Tuy nhiên gió với tốc độ lớn đã gây ra những trận bão tuyết và lượng tuyết tích tụ hằng năm đạt khoảng 20 cm <ref>[http://www.nsf.gov/pubs/stis1993/opp93103/opp93103.txt Initial environmental evaluation – development of blue-ice and compacted-snow runways], National Science Foundation Office of Polar Programs, April 9, 1993</ref>. Các Trạm nghiên cứu ở đây với mái vòm như được thấy trong các hình chụp bị phủ lấp từng phần bởi tuyết và lối vào phải thường xuyên được dọn tuyết. Những công trình xây dựng gần đây được dựng trên những hàng cột cao để khắc chế những trở lực này của thiên nhiên.
'''Nhiệt độ và lượng giáng thủy trung bình tháng (tính theo Celsius và mm) tại Cực Nam, Châu Nam Cực'''
| |||