Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Cách mạng Hồi giáo”

'''Cách mạng Hồi giáo''' (hay còn được biết với tên '''Cách mạng Iran''' hoặc '''Cách mạng Hồi giáo Iran'''<ref name = "Chamber">[http://www.iranchamber.com/history/islamic_revolution/islamic_revolution.php Islamicaaaa Revolution], Iran Chamber.</ref><ref name = "Encarta">[http://encarta.msn.com/encyclopedia_761588431/Islamic_Revolution_of_Iran.html Islamic Revolution of Iran], MS Encarta.</ref><ref>[http://www.internews.org/visavis/BTVPagesTXT/Theislamicrevolution.html The Islamic Revolution], Internews.</ref><ref>[http://www.iranian.com/revolution.html Iranian Revolution].</ref><ref name = "Jubilee">[http://www.jubileecampaign.org/home/jubilee/iran_profile.pdf Iran Profile], [[PDF]].</ref><ref>''The Shah and the Ayatollah: Iranian Mythology and Islamic Revolution'' (Hardcover), ISBN 0-275-97858-3, by Fereydoun Hoveyda, brother of [[Amir Abbas Hoveyda]].</ref>, [[Tiếng Ba Tư]]: انقلاب اسلامی, Enghelābe Eslāmi) là một cuộc [[cách mạng]] đưa [[Iran]] từ [[Chế độ quân chủ Iran|chế độ quân chủ]] do [[Shah]] [[Mohammad Reza Pahlavi]] đứng đầu thành quốc gia [[Cộng hòa Hồi giáo]] dưới sự lãnh đạo của [[Ayatollah]] [[Ruhollah Khomeini]], người lãnh đạo cuộc cách mạng và là người khai sinh ra nước Cộng hòa Hồi giáo<ref name = "Britannica">[http://www.britannica.com/eb/article-32981 Encyclopædia Britannica].</ref>. Một số báo chí gọi đây là "cuộc cách mạng vĩ đại thứ ba trong lịch sử", sau [[Cách mạng Pháp]] và [[Cách mạng Tháng Mười|Cách mạng Tháng Mười Nga]]<ref>Marvin Zonis quoted in Wright, ''Sacred Rage'' 1996, p.61</ref>, và là một sự kiện "biến [[chủ nghĩa phong kiến Hồi giáo]] thành một lực lượng chính trị ... từ [[Maroc]] đến [[Malaysia]]"<ref>Nasr, Vali, ''The Shia Revival'', Norton, (2006), p.121</ref>.

Mặc dù có một số người cho rằng cuộc cách mạng vẫn còn tiếp diễn, khoảng thời gian của nó có thể được tính từ khi bắt đầu tháng 1 năm 1978 với cuộc tuần hành lớn đầu tiên nhằm lật độ Shah<ref>[http://www.fsmitha.com/h2/ch29ir.html The Iranian Revolution].</ref>, và kết thúc với sự phê chuẩn một Hiến pháp [[chính trị thần quyền]] mới - trong đó Khomeini trở thành [[Lãnh đạo Tối cao]] của quốc gia - vào tháng 12 năm 1979. Trong khoảng thời gian đó, [[Mohammad Reza Pahlavi]] đã rời khỏi Iran vào tháng 1 năm 1979 sau khi những cuộc đình công và tuần hành làm tê liệt đất nước, và vào ngày [[1 tháng 2]], [[1979]] Ayatollah Khomeini quay lại Tehran trong sự chào đón của hàng triệu người Iran<ref name = "Britannica Khomeini">[http://www.britanniaca.com/eb/article-9045329 Ruhollah Khomeini], Encyclopedia Britannica.</ref>. Sự sụp đổ cuối cùng của [[triều đại Pahlavi]] diễn ra thời gian ngắn sau đó vào ngày [[11 tháng 2]] khi giới quân sự Iran tuyên bố rằng mình "trung lập" sau khi lực lượng du kích và phiến quân áp đảo lực lượng trung thành với Shah trong trận đánh có vũ trang ngay trên đường phố. Iran chính thức trở thành một nước Cộng hòa Hồi giáo vào ngày [[1 tháng 4]], [[1979]] khi người dân Iran phê chuẩn quyết định này trong một cuộc trưng cầu dân ý toàn quốc với số ủng hộ áp đảo<ref>[http://www.britannica.com/ebi/article-202892 Iran Islamic Republic], Encyclopedia Britannica.</ref>.

Cuộc cách mạng độc đáo ở sự ngạc nhiên mà nó tạo ra trên toàn thế giới<ref>Amuzegar, ''The Dynamics of the Iranian Revolution,'' (1991), p.4, 9-12</ref>: nó thiếu rất nhiều động cơ thông thường của một cuộc cách mạng - thất bại trong một cuộc chiến tranh, một cuộc khủng hoảng kinh tế, cuộc nổi dậy của nông dân, hoặc sự bất mãn của giới quân sự<ref>Arjomand, ''Turban'' (1988), p. 191.</ref>; lại tạo ra một sự thay đổi sâu sắc với tốc độ thần kỳ<ref>Amuzegar, Jahangir, ''The Dynamics of the Iranian Revolution,'' SUNY Press, p.10</ref>; lật độ một đế chế được cho là có sự bảo hộ mạnh mẽ của lực lượng vũ trang và các dịch vụ bảo an được đầu tư dồi dào<ref>Harney, ''Priest'' (1998), p. 2.</ref><ref>Abrahamian ''Iran'' (1982), p. 496.</ref>; và đã thay thế một vương triều cổ đại bằng một chế độ chính trị thần quyền dựa trên [[Hộ pháp vụ của Luật gia Hồi giáo]]<ref>Đây là cách dịch của ''Nguyễn Trần Ai'' trong [http://nguoidan.com/nd168/dausoi.htm Vùng dầu sôi lửa bỏng, Kỳ XIII- NgD168].</ref> (hay ''velayat-e faqih''). Kết quả của nó - một nước Cộng hòa Hồi giáo "dưới sự lãnh đạo của một học giả tôn giáo lưu vong 80 tuổi quê ở [[Qom]]" — là, như một học giả đã nói, "rõ ràng là một sự cố cần được giải thích..."<ref name = "Benard 1984 18">Nguyên văn ''clearly an occurrence that had to be explained'', Benard, ''"The Government of God"'' (1984), p. 18.</ref>

Không quá đặc biệt nhưng nhưng mạnh mẽ hơn đó là cuộc tranh cãi về kết quả của cuộc cách mạng. Đối với một số người đó là thời đại của chủ nghĩa anh hùng và sự hy sinh đã sản sinh ra một hạt nhân của thế giới các quốc gia Hồi giáo - "một mô hình hoàn hảo về cuộc sống huy hoàng, nhân đạo và thiêng liêng... cho tất cả con người trên thế giới"<ref>Tổng thống Iran Mahmoud Ahmadinejad, [http://www.memritv.org/Transcript.asp?P1=1288 "As Soon as Iran Achieves Advanced Technologies, It Has the Capacity to Become an Invincible Global Power]," 9/28/2006 Clip No. 1288.</ref>. Ở thái cực khác, những người Iran bất mãn chế độ giải thích cuộc cách mạng như thời điểm khi "chúng ta đã mất trí trong một vài năm"<ref>Shirley, ''Know Thine Enemy'' (1997), pp. 98, 104, 195.</ref>, và là một hệ thống "hứa hẹn với chúng ta thiên đường, nhưng ... tạo ra một địa ngục trên trần gian"<ref>Akhbar Ganji talking to Afshin Molavi. Molavi, Afshin, ''The Soul of Iran,'' Norton paperback, (2005), p.156.</ref>.

* Sự thất bại về chuyên môn của chế độ: tình trạng thắt cổ chai, thiếu hụt và lạm phát, của chương trình kinh tế quá tham vọng của chế độ<ref>Graham, ''Iran'' (1980), pp. 19, 96.</ref>; sự thất bại của các lực lượng bảo an của chế độ khi đối phó với sự phản kháng và biểu tình<ref>Graham, ''Iran'' (1980) p. 228.</ref>; cấu trúc quyền lực hoàng gia quá tập trung<ref>Arjomand, ''Turban'' (1998), pp. 189–90.</ref>.

* Việc đánh giá thấp phong trào Hồi giáo của Ayatollah Khomeini từ Shah - người cho rằng chúng chỉ là mối đe dọa nhỏ -<ref>Moin, ''Khomeini'' (2000), p. 178.</ref><ref name = "Hoveyda 2003 22">Hoveyda ''Shah'' (2003) p. 22.</ref><ref name = "Abrahamian 1982 533-4">Abrahamian, ''Iran'' (1982), pp. 533–4.</ref> và từ cả những người kế tục đang chống lại Shah - cho rằng những người theo chủ nghĩa Khomeni chỉ đáng đứng chầu rìa<ref>Schirazi, ''The Constitution of Iran'' (1997), pp. 293–4.</ref>.

[[Shah]] [[Mohammad Reza Pahlavi]] đạt được quyền lực vào năm 1941 sau khi hạ bệ phụ hoàng, [[Reza Shah]], nhờ một cuộc xâm lược của quân đội Anh và Liên Xô vào năm 1941. [[Reza Shah]], một quân nhân, nổi tiếng vì quyết tâm hiện đại hóa Iran và sự thù địch của ông với giới tăng lữ (''[[ulema]]''). Shah Mohammad Reza Pahlavi nắm giữ quyền lực cho đến cuộc cách mạng 1979 dù đã trải qua sự gián đoạn ngắn vào năm 1953, khi ông phải đối mặt với một nỗ lực cách mạng. Vào năm đó ông đã bỏ trốn khỏi đất nước sau khi xuất hiện sự tranh giành quyền lực giữa ông và [[Thủ tướng]] [[Mohammad Mossadegh]], người đã [[quốc hữu hóa]] các [[mỏ dầu]] của đất nước và đang tìm cách quản lý quân đội. Mossadegh được bầu vào chiếc ghế thủ tướng thông qua một cuộc bầu cử dân chủ. Nhờ cuộc đảo chính do [[Cơ quan Tình báo Trung ương (Hoa Kỳ)|CIA]] và [[Cục tình báo mật|MI6]] giật dây, có [[mật danh]] [[Chiến dịch Ajax]], Mossadegh bị lật đổ và bắt giam, còn Đức Shah thì quay trở lại ngai vàng. Tư tưởng của người Iran vẫn cho rằng sự phá hoại tiến trình dân chủ này là điểm đáng trách chính đối với Anh và Mỹ.

Sau khi Komeini lăng mạ công khai Shah là "người đáng thương thảm hại" và bị bắt giữ vào ngày [[5 tháng 6]], [[1963]], đã có những vụ bạo loạn xảy ra liên tiếp trong ba ngày ở khắp Iran và cảnh sát đã mạnh tay đàn áp chúng. Chính quyền Pahlavi nói rằng có 86 người bị giết trong các cuộc bạo lọan; còn những người ủng hộ Khomeini cho rằng có ít nhất 15.000 người bị giết<ref>''Islam and Revolution'', p. 17.</ref>; trong khi một số khác nói rằng các báo cáo sau cuộc cách mạng trong hồ sơ của cảnh sát nói rằng có hơn 380 người bị giết<ref>Moin, ''Khomeini'' (2000), p. 112.</ref>. Khomeini bị quản thúc tại gia trong 8 tháng rồi được phóng thích. Ông tiếp tục khích động chống lại Shah về những vấn đề bao gồm sự hợp tác gần gũi của [[Shah]] với [[Israel]] và đặc biệt là những "thỏa ước" mở rộng những ưu đãi ngoại giao đối với các quan chức quân đội Hoa Kỳ của Shah. Vào tháng 11 năm 1964 Khomeini lại bị bắt giam và bị trục xuất, và phải lưu vong trong 14 năm cho đến cuộc cách mạng.

Một giai đoạn "yên bình nghẹt thở" diễn ra sau đó<ref>Graham, ''Iran'' 1980, p. 69.</ref>. Các lực lượng bất đồng bị lực lượng an ninh [[SAVAK]] đàn áp nhưng sự phục hồi của Đạo hồi vừa nhen nhóm bắt đầu phá hoại lý tưởng Tây phương hóa đang diễn ra, lý tưởng nền tảng cho đế chế già cổ của Shah. Ý tưởng của [[Jalal Al-e-Ahmad]] về ''[[Gharbzadegi]]'' (bệnh dịch của văn hóa phương Tây), sự diễn dịch Đạo Hồi theo xu hướng cánh tả của [[Ali Shariati]], và sự nhắc đi nhắc lại niềm tin Shi'a dần trở nên phổ biến của Morteza Motahhari, tất cả những thứ đó lan truyền và thu hút người nghe, người đọc và những người ủng hộ<ref name="Mackay 1996 215,64-5">Mackay, ''Iranians'' (1996) pp. 215, 264–5.</ref>. Quan trọng hơn cả, Khomeini đã phát triển và tuyên truyền lý tưởng của ông rằng Đạo Hồi cần phải có một chính quyền Hồi giáo của ''wilayat al-faqih'', có nghĩa là các quy định sẽ do những nhà làm luật Hồi giáo đứng đầu ban hành. Trong loạt bài giảng vào đầu năm 1970, sau này được xuất bản thành sách (''[[Hokumat-e Islami : Velayat-e faqih (sách của Khomeini)|Hokumat-e Islami, Velayat-e faqih]]'', hay ''Chính quyền Hồi giáo, Hộ pháp vụ của luật gia'' theo tiếng Việt), Khomeini đã tranh luận rằng Đạo Hồi chỉ phải tuân theo luật [[sharia]], và luật này đến lượt nó đòi hỏi một hay nhiều nhà làm luật Hồi giáo đứng đầu không chỉ phải điều hành Đạo Hồi mà còn phải điều hành chính quyền.

{{Mainarticle|Hokumat-e Islami : Velayat-e faqih (sách của Khomeini)}}

Trong khi Khomeini không bàn về khái niệm này trong các cuộc phỏng vấn và thảo luận với những người ngoại đạo, cuốn sách này được phát hành rộng rãi trong khu vực tín ngưỡng, đặc biệt giữa những học trò (''talabeh''), học trò cũ (giáo sĩ) của Khomeini và các nhà lãnh đạo [[doanh nghiệp nhỏ]]. Nhóm này cũng bắt đầu phát triển những gì sau này trở thành mạng lưới chống đối mạnh mẽ và hiệu quả<ref>Taheri, ''The Spirit of Allah'' (1985), p. 196.</ref> bên trong Iran, ghi lại những bài thuyết giáo trong thánh đường, mang lén những cuộn băng ghi âm lời giảng của Khomeini vào nước, và những phương cách khác. Bổ sung cho phe chống đối mang tính tín ngưỡng này là những sinh viên theo chủ nghĩa tân thời và những nhóm du kích<ref>Graham, ''Iran'' (1980), p. 213.</ref> ngưỡng mộ sự lãnh đạo của Khomeini mặc dù họ bất đồng và bị đàn áp bởi phong trào của ông sau cách mạng.

Vào tháng 10 năm 1971, lễ kỷ niệm 2500 năm thành lập Đế quốc Ba Tư được tổ chức tại [[Persepolis]]. Chỉ có các quan chức người nước ngoài được mời tham dự buổi tiệc kéo dài ba ngày mà sự xa hoa của nó thể hiện ở việc nhập về hơn một tấn [[trứng cá muối caviar]], và được khoảng hai trăm đầu bếp bay từ [[Paris]] sang để chế biến. Chi phí chính thức được công bố là 40 triệu [[Đô la Mỹ|USD]] nhưng ước chừng còn nhiều hơn trong khoảng 100-120 triệu USD<ref>Hiro, Dilip. Iran Under the Ayatollahs. London: Routledge & Kegan Paul. 1985. p. 57.</ref>. Trong khi đó, tỉnh Baluchistan và Sistan, và thậm chí cả Fars, nơi tổ chức buổi lễ, đang bị ảnh hưởng nặng nề bởi hạn hán. "Trong khi những người ngoại quốc đang chè chén với thứ thức thuốc bị cấm trong Đạo Hồi thì người Iran không chỉ không được tham sự lễ hội, mà một số còn bị chết đói"<ref>Wright, ''Last'' (2000), p. 220.</ref>.

Đến cuối năm 1974 sự bùng nổ giá dầu bắt đầu tạo ra, không phải là "Đại văn minh hóa" như lời hứa của Shah, mà là sự gia tăng "đáng báo động" tình trạng lạm phát và lãng phí và một "khoảng cách ngày càng xa" giữa người giàu và người nghèo, thành thị và nông thôn<ref>Graham, ''Iran'' (1980) p. 94.</ref>. Những người Iran theo chủ nghĩa quốc gia rất tức giận với hàng chục ngàn lao động nước ngoài có tay nghề được nhập khẩu vào Iran, nhiều người trong số họ giúp vận hành những thiết bị quân sự công nghệ cao đắt tiền của Mỹ, những thứ không được người dân ưa thích trong khi Shah lại bỏ ra hàng trăm triệu đô la vào việc đó.

Vào năm 1977 tổng thống mới của Mỹ, [[Jimmy Carter]], tuyên thệ nhậm chức. Với hy vọng làm cho sức mạnh và chính sách ngoại giao của Mỹ sau [[chiến tranh Việt Nam]] trở nên rộng lượng hơn, ông đã tạo ra một Văn phòng Nhân quyền đặc biệt, văn phòng này đã gửi cho Shah một "nhắc nhở lịch sự" về sự quan trọng của các quyền và tự do chính trị. Shah trả lời bằng cách ân xá cho 357 tù nhân chính trị vào tháng 2, và cho phép [[Hội chữ thập đỏ]] thăm các nhà tù, bắt đầu những gì được gọi là 'xu hướng tự do hóa của Shah'. Vào cuối mùa xuân, hạ và thu, những người đối lập hình thành những tổ chức và đưa ra những lá thư công khai chỉ trích chế độ<ref>Abrahamian, ''Iran'' (1982), pp. 501–3.</ref>. Vào cuối năm đó một nhóm bất đồng (Hiệp hội những người cầm bút) đã tụ họp mà không có sự can thiệp và bắt giam của cảnh sát như lệ thường, khởi đầu một kỷ nguyên hoạt động chính trị mới của những người chống đối Shah<ref>Moin, ''Khomeini'' (2000), pp. 183–4.</ref>.

Những nhóm Mác-xít là bất hợp pháp và bị đàn áp mạnh mẽ bởi bộ máy nội vụ [[SAVAK]]. Họ gồm có [[Đảng Tudeh Iran]]; [[Tổ chức Du kích Fedai Nhân dân Iran]] (OIPFG) và nhóm [[Du kích Fedai Nhân dân Iran]] ly khai (IPFG), hai tổ chức vũ trang; và một số nhóm nhỏ<ref name = "Process">[http://links.jstor.org/sici?sici=0304-2421(199606)25%3A3%3C349%3AICAATR%3E2.0.CO%3B2-9 "Ideology, Culture, and Ambiguity: The Revolutionary Process in Iran"], ''Theory and Society'', Vol. 25, No. 3 (Jun., 1996), pp. 349–88.</ref>. Mục tiêu của họ là đánh bại vương triều Pahlavi bằng cách ám sát và chiến tranh du kích. Mặc dù họ đóng vai trò quan trọng trong cuộc cách mạng, họ chưa bao giờ tạo được sự ủng hộ lớn hơn.

Trong những người thân cận đi theo Ayatollah Khomeini, có một số nhóm Hồi giáo vũ trang thiểu số cũng gia nhập sau cuộc cách mạng trong [[Tổ chức Mojahedin Cách mạng Hồi giáo]]. [[Đảng Liên minh Hồi giáo|Liên minh Cộng đồng Hồi giáo]] được thành lập bởi các bazaari (các thương gia truyền thống) ngoan đạo<ref>Moin, ''Khomeini'' (2000), p.80</ref>. [[Hiệp hội Tăng lữ Chiến đấu]] bao gồm [[Motahhari]], [[Beheshti]], [[Bahonar]], [[Rafsanjani]] và [[Mofatteh]] những người sau này trở thành các viên chức lớn trong chính phủ Cộng hòa Hồi giáo. Họ sử dụng cách tiếp cận văn hóa để chống lại Shah.

Sự đối lập xuất hiện rõ nhất từ sớm là của những nhóm tự do tồn tại trong [[tầng lớp trung lưu]] thành thị, một nhóm dân khá cổ điển và muốn Shah tôn trọng [[Hiến pháp Iran 1906]], chứ không phải một nền cộng hòa do các tăng lữ Hồi giáo điều khiển<ref>Abrahamian, ''Iran Between'' (1980), pp. 502–3.</ref>. Đáng chú ý trong nhóm này là [[Mehdi Bazargan]] và nhóm Hồi giáo ôn hòa [[Phong trào Tự do Iran]] của ông, và cả nhóm phi tôn giáo [[Mặt trận Quốc gia Iran|Mặt trận Quốc gia]].

Cuộc tuần hành lớn đầu tiên chống lại Shah được dẫn đầu bởi các nhóm Hồi giáo diễn ra vào tháng 1 năm 1978. Các sinh viên và các lãnh đạo tôn giáo đag tức giận ở thành phố [[Qom]] đã tuần hành để phản đối những câu chuyện bôi nhọ Khomeini được in trên báo chí nhà nước. Quân đội đã được gửi đến giải tán các cuộc tuần hành và sát hại một số sinh viên (theo chính phủ con số này là 2 và theo các nhóm đối lập là 70)<ref>Abrahamian, ''Iran'' (1982), p. 505.</ref>.

Đối mặt với cuộc [[cách mạng]], Shah đã cầu viện sự giúp đỡ của Hoa Kỳ. Vì lý do lịch sử và vị trí chiến lược của mình, Iran rất quan trọng đối với [[Quan hệ ngoại giao của Hoa Kỳ|Hoa Kỳ]]. Iran là một quốc gia thân Mỹ có đường biên giới dài với đối thủ chiến tranh lạnh của Hoa, [[Liên Xô]], và là quốc gia lớn nhất, mạnh nhất trong Vịnh Péc-xích giàu dầu lửa. Nhưng vương triều Pahlavi đồng thời cũng khiến phương Tây không hài lòng do những thành tích về nhân quyền của họ<ref>Abrahamian, ''Iran'' (1982), p. 498–9.</ref>.

Chính quyền Carter theo đuổi "chính sách không rõ ràng" đối với Iran<ref name=autogenerated5>Keddie, ''Modern Iran'' (2003), p. 235.</ref>. Đại sứ Hoa Kỳ tại Iran, [[William H. Sullivan]], nhắc lại rằng [[Cố vấn An ninh Quốc gia Hoa Kỳ]] [[Zbigniew Brzezinski]] “liên tục đảm bảo với Pahlavi rằng Hoa Kỳ hoàn toàn ủng hộ ông". Tổng thống Carter lại không đi theo những sự đảm bảo đó một cách gây tranh cãi. Vào ngày [[4 tháng 11]], [[1978]], Brzezinski đã gọi cho Shah để nói rằng Hoa Kỳ sẽ "ủng hộ ông hoàn toàn". Cùng thời điểm đó, một số quan chức cấp cao tại [[Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ]] tin rằng cuộc cách mạng là không thể ngăn cản<ref>Keddie, ''Modern Iran'' (2003), pp. 235–6.</ref>. Sau khi thăm Shah vào mùa hè năm 1978, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hoa Kỳ Blumenthal than phiền về sự suy sụp cảm xúc của Shah, nói lại rằng, "Ông như một thây ma"<ref>Shawcross, ''The Shah's Last Ride'' (1988), p. 21.</ref>. Brzezinski và [[Bộ trưởng Bộ Năng lượng Hoa Kỳ]] [[James Schlesinger]] ([[Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ|Bộ trưởng Quốc phòng]] dưới thời tổng thống [[Gerald Ford|Ford]]) tuyên bố cứng rắn về sự đảm bảo hỗ trợ quân sự cho Shah. Brzezinski vẫn ủng hộ sự can thiệp quân sự của Hoa Kỳ để bình ổn Iran thậm chí khi vị trí của Shah được tin là không thể giữ được nữa. Tổng thống Carter không thể quyết định phương cách để bình ổn tình thế; ông chắc chắn chống lại một cuộc đảo chính nữa. Ban đầu, dường như sẽ có sự ủng hộ một cuộc chuyển giao quyền lực hòa bình, tuy nhiên lựa chọn này tan biến khi [[Ayatollah Khomeini|Khomeini]] và những người đi theo ông quét qua cả đất nước, giành được quyền lực vào ngày [[12 tháng 2]], [[1979]].

Ayatollah Khomeini tuyên bố rằng "60.000 đàn ông, đàn bà và trẻ em đã tử vì đạo dưới chế độ của Shah"<ref name=autogenerated2>[http://www.emadbaghi.com/en/archives/000592.php#more A Question of Numbers Web: IranianVoice.org 08 tháng 8 năm 2003 Rouzegar-Now Cyrus Kadivar ]</ref> và con số này xuất hiện trong Hiến pháp Cộng hòa Hồi giáo Iran<ref>[http://www.iranchamber.com/government/laws/constitution.php Hiến pháp Cộng hòa Hồi giáo Iran. CÁI GIÁ QUỐC GIA ĐÃ TRẢ]</ref>. Một thành viên của quốc hội Iran đã đưa ra con số "70.000 chiến sĩ tử đạo và 100.000 bị thương khi tiêu diệt chế độ độc tài thối nát"<ref name=autogenerated2 />. Gần đây, một cựu nghiên cứu viên tại Martyrs Foundation (Bonyad Shahid), Emad al-Din Baghi, ước lượng rằng thương vong của làn sóng chống Shah giữa những năm 1963 và 1979 chỉ vào khoảng 3.164, với 2.781 người bị giết trong những cuộc đụng độ từ 1978 tới 1979 giữa những người biểu tình và lực lượng quân sự và an ninh của Shah<ref name=autogenerated2 />.

Vào ngày [[16 tháng 1]], [[1979]] Shah và hoàng tộc rời Iran theo lời đề nghị của thủ tướng, Tiến sĩ [[Shapour Bakhtiar]], (Một người lãnh đạo đối lập từ lâu) với cảnh tượng vui sướng nổ ra và sự phá hủy "trong vòng vài giờ của gần như tất cả những dấu hiệu của triều đại Pahlaiv."<ref>Taheri, ''Spirit'' (1985), p. 240.</ref> Bakhtiar giải tán SAVAK, giải phóng tù nhân chính trị, ra lệnh cho quân đội cho phép các cuộc tuần hành qui mô lớn, hứa bầu cử tự do và mời những người ủng hộ Khomeini và những người các mạng khác tham ra chính phủ của "quốc gia thông nhất".<ref>[http://tvnews.vanderbilt.edu/program.pl?ID=56102 "Demonstrations allowed"], ABC Evening News for Monday, 15 tháng 1 năm 1979.</ref> Sau một vài ngày trì hoãn, ông cho phép [[Ayatollah Khomeini]] trở lại Iran, đề nghị ông ta rời bỏ quốc gia theo kiểu Vatican tại [[Qom]] và kêu gọi phe đối lập giúp bảo vệ hiến pháp.

Trong ngày ông ta trở về, Khomeini đã thể hiện sự chống đối mạnh mẽ với chính quyền của Bakhtar trong một bài phát biểu mà trong đó ông hứa:"I shall kick their teeth in.’ Ông bổ nhiệm [[Mehdi Bazargan]] làm thủ tướng lâm thời của mình vào mùng 4 tháng 2, "với sự ủng hộ của quốc gia" và đòi hỏi `vì tôi bổ nhiệm ông ta, ông ta phải tuân lệnh’. Ông ta cảnh cáo rằng đó là "chính phủ của Chúa" và sự bất tuân là một sự "phản chúa".<ref>Moin, ''Khomeini'' (2000), p. 204.</ref> Sau khi phong trào của Khomeini có được động lực, quân đội bắt đầu ngả về phe ông. Vào ngày 9 tháng 2, khoảng 10 giờ đêm, một cuộc chạm trán nổ ra giữa lực lượng [[Cảnh vệ Đế quốc Iran|Cảnh vệ bất tử]] và những người [[Homafaran]] nổi dậy ủng hộ Khomeini của Không lực Iran. Khomeini tuyên là những chiến sĩ tử vì đạo trung thành đã không đầu hàng.<ref>Moin, ''Khomeini'' (2000), pp. 205–6.</ref> Những người cách mạng và binh lính nổi dậy đã có sự chủ động và bắt đầu chiếm các đồn cảnh sát và doanh trại quân đội, chia vũ khí cho quần chúng. Sự sụp đổ của chính phủ lâp thời không theo Đạo hồi diễn ra vào lúc 2 giờ chiều ngày 11 tháng 2 khi mà Tòa án Quân sự Tối cao tuyên bố "trung lập trong các tranh chấp chính trị hiện tại..nhằm gia tăng bất ổn và đổ máu."<ref>Moin, ''Khomeini'' (2000), p. 206.</ref><ref name = "Abrahamian 1982 529">Abrahamian, ''Iran'' (1982), p. 529.</ref> Các đài phát thanh và truyền hình, cung điện của [[triều đại Pahlavi]] và các tòa nhà của chính phủ sau đó đều bị chiếm giữ bởi lực lượng cách mạng.

Giai đoạn này, từ mùng 1 đến 11 tháng 2, được biết đến như là "[[Tuyên bố của Fajr]]," và được kỉ niệm hàng năm ở Iran.<ref name = "Adnki">[http://www.adnki.com/index_2Level_English.php?cat=Politics&loid=8.0.382348486&par=0 Adnki].</ref><ref>[http://www.cnn.com/WORLD/meast/9901/31/iran.20th/ Iran 20th], 1999-01-31, CNN World.</ref> Ngày [[11 tháng 2]] là "Ngày thắng lợi của Cách mạng Hồi giáo", một quốc lễ với các cuộc tuần hành được nhà nước ủng hộ diễn ra tại tất cả các thị trấn và thành phố.<ref name = "RFERL">[http://www.rferl.org/featuresarticleprint/2004/02/ad344479-c0e6-40f7-8276-f687f4475187.html RFERL].</ref><ref>[http://www.cbc.ca/world/story/2004/02/11/iran_anniversary040211.html Iran Anniversary], 2004-02-11, CBC World.</ref>

Thủ tướng được Khomeini chỉ định, [[Mehdi Bazargan]], ủng hộ việc thành lập một chính phủ lập pháp cải cách và dân chủ.<ref>Moin, ''Khomeini,'' 2000, p. 203</ref> Hoạt động độc lập là Hội đồng Cách mạng thiết lập bởi Khomeini và những giáo sĩ ủng hộ ông, [[Cảnh binh Cách mạng Hồi giáo|Cảnh vệ cách mạng]], các tòa án cách mạng, và các thành phần cách mạng cấp địa phương trở thành các hội đồng địa phương (''komitehs'').<ref>Keddie, ''Modern Iran'' (2003), pp. 241–2.</ref> Trong khi phe ôn hòa của Bazargan và Chính phủ Cách mạng Lâm thời (tạm thời) trấn an tầng lớp trung lưu đã Tây hóa của Iran, nó rõ ràng chẳng có một chút quyền lực nào với các cơ quan cách mạng của nhưng người ủng hộ Khomeini, đặc biệt là Hội đồng Cách mạng và sau đó và Đảng Cách mạng Hồi giáo. Không thể tránh khỏi, sự chồng chéo quyền lực của Hội đồng Cách mạng (cơ quan có quyền thông qua luật) và Chính phủ Cách mạng trở thành nguồn cơn cho những xung đột,<ref>Keddie, ''Modern Iran'' (2003) p.245</ref> dù thực tế là cả hai được ủng hộ và/hoặc dựng nên bởi Khomeini.

Vào tháng 6, Phong trào Độc lập công bố bản thảo hiến pháp; văn bản này nhắc tới Iran như là một nước cộng hòa hồi giáo và bao gồm một Hội đồng An ninh để phủ quyết các hoạt động lập pháp phi hồi giáo, không có một thẩm phán cầm quyền.<ref>Moin, ''Khomeini,'' 2000, p. 217.</ref> Bản hiện pháp sau đó được gửi tới Hội đồng Chuyên gia Hiến pháp mới được thành lập, nơi mà các đồng minh của Khomeini thống trị. Dù rằng ban đầu Khomeini tuyên bố rằng bản thảo hiến pháp là "đúng",<ref>Schirazi, ''The Constitution of Iran,'' 1997, p. 22–3.</ref><ref name = "Gems" /> Khomeini (và hội đồng) thải hồi bản hiện pháp, và tuyên bố rằng chính phủ mới nên dựa "100% vào Đạo Hồi."

[[Hội đồng Cách mạng Hồi giáo Iran]] được lập nên bởi Khomeini để điều hành cuộc cách mạng một thời gian ngắn trước khi ông trở về Iran. Sự tồn tại của nó đã được giữ bí mật trước đó, thời điểm thiếu an oàn của cuộc cách mạng. Nó đã được miêu tả là "một chính phủ song song" đã phê chuẩn thuật và cạnh tranh với Chính phủ Cách mạng Lâm thời<ref>Keddie, ''Modern Iran'', (2003) p.245</ref> cơ quan cũng được thiết lập bởi Khomeini. Hội đồng hoạt động như một chính phủ mà không cần bàn cãi của Iran từ lúc Bazargan từ chức tới lúc hình thành quốc hội đầu tiên. (6 tháng 11, 1979 - 12 tháng 8, 1980).<ref>[http://www.worldstatesmen.org/Iran.htm Iran], World Statesmen.</ref>

Ayatollah Khomeini chỉ đạo người Iran tuân theo Bazargan như là một nghĩa vụ tôn giáo.

Chỉnh phủ của ông chỉ tồn tại trong một vài tháng và tất cả các bộ trưởng đều từ chức sau khi các viên chức của Đại sứ quán Hoa Kỳ bị bắt làm con tin vào ngày [[4 tháng 11]], [[1979]]. Bazargan đã là một người ủng hộ bản dự thảo hiến pháp cách mạng ban đầu hơn là người ủng hộ chính phủ thần giáo cai trị bởi các bồi thẩm Hồi giáo, và sự từ chức của ông đã được Khomeini chấp nhận một cách dễ dàng. Khomeini nói "Ngài Bazargan ... đã hơi mệt mỏi và muốn ở ngoài [chính trường] một thời gian." Khomeini sau đó đã miêu tả việc bổ nhiệm Bazargan là một "sai lầm".<ref>Moin, ''Khomeini,''(2000), p.222</ref> Chính phủ Cách mạng Lâm thời thường được miêu tả là cứng đầu với Hội đồng Cách mạng, và luôn trong xung đột với các cách mạng (''komiteh'').<ref>Arjomand, ''Turban for the Crown,'' (1988) p.135)</ref>

''Komiteh'' hay các ủy ban "nảy nở ở khắp mọi nơi" như các tổ chức tự trị vào cuối năm 1978. Tổ chức tại các nhà thờ, trường học và công sở, các tổ chức này phát động mọi người, tổ chức các cuộc đình công và diễu hành, và sau đó là phát các hàng hóa khan hiếm. Sau ngày [[12 tháng 2]], hơn 300.000 khẩu súng trường và súng bán tự động được lấy từ các kho vũ khí của quân đội <ref name=autogenerated6>Bakhash, ''Reign of the Ayatollahs,'' (1984), p.56</ref> và được các ủy ban này dùng để chiếm giữ tài sản và bắt giữ những người mà họ cho là phản cách mạng. Sau cách mạng, các ủy ban này "lớn hơn nhiều về số lượng, và kém qui củ hơn", và "có quyền lực lớn hơn rất nhiều."<ref name=autogenerated6 /> Tại riêng Tehran đã có hơn 1500 ủy ban. Không thể tránh khỏi là đã có xung đột giữa những ủy ban này và và các cơ quan quyền lực khác, đặc biệt là Chỉnh phủ Lâm thời.<ref>Bakhash, ''Reign of the Ayatollahs,'' (1984), p.57</ref>

|publisher=Columbia University Press|year=1984}}

|publisher=I.B. Tauris|year=1998}}

* {{chú thích sách |author=Harris, David|title=The Crisis: the President, the Prophet, and the Shah — 1979 and the Coming of Militant Islam |publisher=Little, Brown|year=2004}}

* {{chú thích sách |author=Zanganeh, Lila Azam (editor) |title=My Sister, Guard Your Veil, My Brother, Guard Your Eyes : Uncensored Iranian Voices |publisher=Beacon Press| year=2006}}