Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Bích nham lục”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n Robot: Tự động sửa văn bản (-[[Category: +[[Thể loại: & -|thumb| +|nhỏ| & -|left| +|trái| & -|right| +|phải|) |
Không có tóm lược sửa đổi |
||
Dòng 1:
'' '''Bích nham lục''' '' (zh. ''bíyánlù'' 碧巖錄, ja. ''hekigan-roku'') có nguyên tên là ''Phật Quả Viên Ngộ Thiền sư Bích nham lục'' (zh. 佛果圓悟禪師碧巖錄), cũng được gọi ngắn là ''Bích nham tập'', được tìm thấy trong [[Đại Chính Tân Tu Đại tạng kinh]], tập 48, mang kinh số 2003, (Taishō Tripiṭaka, Vol. 48, No. 2003).
''Bích nham lục'' là tập [[công án]] quan trọng nhất trong [[Thiền tông]] song song với [[Vô môn quan]], được mọi người trong giới thiền hâm mộ gọi là
Nhưng nguồn gốc chính của sách này xuất phát từ Thiền sư [[Tuyết Ðậu Trọng Hiển]]. Sư chọn lựa trong nội điển, ngoại điển và văn sử một trăm tắc công án và viết thêm vào những câu tụng để hướng dẫn những người hiếu học, được gọi là ''Tuyết Ðậu tụng cổ'' (zh. 雪竇頌古). Những lời tụng này là những tuyệt tác trong thiền ngữ và văn thơ Trung Quốc. Thiền sư Viên Ngộ lấy trứ tác này làm sườn và bổ sung thêm. Nhìn chung, cấu trúc của mỗi công án trong ''Bích nham lục'' có thể được nêu như sau:▼
▲Nhưng nguồn gốc chính của sách này xuất phát từ Thiền sư [[Tuyết
#''Thuỳ thị'' (zh. 垂示, ja. ''suiji''), lời dẫn của Thiền sư Viên Ngộ nhằm giúp thiền sinh hướng tâm về nội dung chính của bản công án;
#''Bản tắc'' (zh. 本則, ja. ''soku''), bản công án chính của Thiền sư Tuyết
#''[[Trước ngữ]]'' (zh. 著語, ja. ''jakugo''), những câu bình của Viên Ngộ xen vào công án của Tuyết
#''Bình xướng'' (zh. 評唱, ja. ''hyōshō''), lời bình giải của Viên Ngộ, nêu rõ chi tiết, thời điểm, nguyên do công án này được hình
#''Tụng'' (zh. 頌, ja. ''ru''), chỉ bài tụng của Tuyết
#''Trước ngữ của sư Viên Ngộ'' về bài tụng của Tuyết
#''Bình xướng của Viên Ngộ'' về bài tụng của Tuyết
Vì cấu trúc của bản văn có nhiều tầng lớp nên ''Bích nham lục'' cũng nổi danh là một quyển sách cực kì phức tạp trong tất cả các loại thiền ngữ. Về sau, đồ đệ của Viên Ngộ là Phổ Chiếu biên chép lại để tên là ''Bích nham lục''—vì tấm bảng trên ngạch trượng thất tại viện Linh Tuyền đề là Bích Nham.
Chính vì tinh hoa và trình độ văn chương tuyệt hảo của ''Bích nham lục'' nên nhiều Thiền sư sau này không thích dùng nó chỉ dạy thiền sinh mà chú trọng quyển ''Vô môn quan'' hơn. Khả năng đam mê chữ nghĩa khi đọc ''Bích nham lục'' của những thiền sinh rất lớn và chính đệ tử của Viên Ngộ là Thiền sư [[
Văn hào nổi danh của CHLB Ðức Hermann Hesse viết như sau về ''Bích nham lục'' sau khi đọc bản dịch của giáo sư W. Gundert, xuất bản năm 1960:▼
▲Văn hào nổi danh của
:''Tác phẩm vĩ đại này là một món quà thượng thặng với những nội dung huyền diệu mà tôi không thể nào thưởng thức trọn vẹn trong đoạn đời còn lại. Mà ngay cả một cuộc đời trinh nguyên cũng không đủ để thực hiện điều này. Những tâm hồn cao cả nhất, sùng đạo nhất của Trung Quốc và Nhật Bản đã uống nước nơi nguồn này hơn 800 năm nay, nhưng vẫn không uống cạn, đã nghiên cứu quyển sách này đến tận cùng, nhai đi nhai lại những lời nói bí ẩn trong đây, nếm được vị ngọt ngào của nó, họ chỉ biết âm thầm tôn kính mức độ thâm sâu và đáp lại những nét hóm hỉnh của nó với một nụ cười am tường mãn nguyện.''
Tắc công án thứ hai bên dưới, ''Triệu Châu chí đạo vô nan'' (zh. 趙州至道無難), sẽ minh hoạ cụ thể cấu trúc phức tạp của ''Bích nham lục''. Bản dịch Việt của Chân Nguyên dựa trên bản Hán và bản dịch Hán-Đức của W. Gundert. Chữ trong ngoặc [...] là lời giải thích thêm của Gundert.
==Lời bình của Triệu Châu về câu “Chí đạo không khó”==▼
===Thuỳ thị===
Nếu so sánh thì trời đất cũng còn chật hẹp. Nhật nguyệt tinh tú cùng lúc u mờ. Dù gậy vung như mưa, tiếng hét vang rền như sấm sét đi nữa, người ta vẫn chưa đạt việc hướng thượng của tông thừa. Ngay cả chư Phật quá khứ, hiện tại và vị lai—chư vị cũng chỉ tự biết. Các vị Tổ sư từ đời này sang đời khác—họ cũng không thể trình bày toàn vẹn. Cả Đại tạng giáo lí và những bài chú giải cũng không thể nào diễn bày hết tất cả. Và cũng có nạp tăng tự cho mình có mắt sáng—họ không biết tự cứu như thế nào.
Đến nỗi này thì còn hỏi han nữa làm gì? Đến đây với chữ
Thượng sĩ tham học lâu nơi này ta chẳng cần nói gì thêm, nhưng kẻ hậu học sơ cơ nên nghiên cứu kĩ!
===Bản tắc===
<div class="toccolours">
Triệu Châu dạy chúng tăng: Chí đạo không khó, chỉ đừng phân biệt chọn lựa. Chỉ nói đến một chút thôi thì đã: đây
Triệu Châu đáp: Ta cũng chẳng biết.
Hàng 46 ⟶ 41:
===Trước ngữ===
▲“Triệu Châu dạy chúng tăng”—Lão Hán làm gì thế?—Hãy khuất mắt với đám cát đằng!
▲“Chí đạo không khó”—Không khó và không dễ!
▲“Chỉ đừng phân biệt chọn lựa.”—Cái gì đang ở ngay trước mắt? [Đáp: Chẳng gì khác hơn là “phân biệt chọn lựa”, thiện và ác, yêu và ghét!]—Ông ta nói tương tự như trường hợp chính Tam tổ đang có mặt tại đây! [Nghe qua như chế diễu nhưng lại là sự thật.]
▲“Chỉ nói đến một chút thôi thì đã: đây phân biệt chọn lựa, đây rõ ràng minh bạch.”—Hai đầu với ba gương mặt! [Từ “Chí đạo” xuất phát ra một hiện tượng quái gở: từ một thành hai, và cái Một lơ lửng phía trên! Và cái đó lại là “Không khó”!] Ông ấy lại sa lạc vào những việc nhỏ nhặt!—Cá bơi nước đục, chim bay thì rụng lông. [Triệu Châu cũng quấy nhiễu thanh tịnh nhất vị với lời bình phẩm của mình; chẳng ai tránh được sự kiện này khi đá động đến nó.]
▲“Lão tăng chẳng ở trong cõi minh bạch”—Thân giặc đã lộ bày!—Lão Hán này muốn gì đây?
▲“Còn bọn ngươi bảo hộ, tiếc giữ nó—không phải như vậy hay sao?”—Thất bại rồi, hay cũng có một hoặc nửa phần nam nhi tại đây? [Trong câu hỏi của Triệu Châu có cạm bẫy! Người nào nhận ra nó đây?]
▲“Một vị tăng bước ra hỏi: Nếu đã không ở ngay trong cõi minh bạch thì còn bảo hộ, tiếc giữ cái gì?”—Cho hắn một đòn là hay nhất. Lưỡi cong cứng đụng nóc giọng! [Triệu Châu cứng lưỡi, chẳng biết nói gì nữa! Sư không ngờ phải tiếp nhận một đòn tấn công như thế.]
▲“Triệu Châu đáp: Ta cũng chẳng biết.”—Bây giờ thì lão Hán bị hạ lăn, đại bại, thối lui ba nghìn lí!
▲“Tăng thưa: Hoà thượng đã không biết, thì sao lại bảo là không ở trong cõi minh bạch?”—Hãy nhìn xem ông ta chạy trốn hướng nào!—Vị tăng đuổi hắn chạy tuốt lên cây! [Với sự liều lĩnh này mà vị tăng buộc vị thầy phải trèo tuốt lên cây, để rồi không theo kịp ông ta!]
▲“Triệu Châu bảo: Hỏi việc đã xong, lễ bái rồi lui!”—May mà ông ta còn chiêu cuối này!—Đúng là lão tặc!
===Bình xướng về bản tắc===
Hoà thượng Triệu Châu thường lấy [[thoại đầu]] này làm chủ đề dạy chúng, đặc biệt là câu "Chỉ đừng phân biệt chọn lựa". Câu này xuất xứ từ bài ''[[Tín tâm minh]]'' của Tam tổ, cụ thể là:
Hàng 101 ⟶ 94:
===Kệ tụng===
<div class="toccolours">
{|
Hàng 144 ⟶ 136:
===Trước ngữ về kệ tụng===
▲“Chí đạo không khó”—Một công án lặp lại ba lần! [lần đầu do Tam tổ, lần thứ hai do Triệu Châu và bây giờ, chính Tuyết Đậu—và cứ như thế mãi!]—Ông ta miệng ngậm đầy tuyết sương [vì vậy không nói được]—Nói năng quả quyết gì vậy?
▲“Ngôn ngữ vẫn trình bày đúng”—Cá bơi nước đục, chim bay mất lông.—Hoa bị xé thành bảy tám phần.—Ông ta bôi hồ vào mặt!
▲“Một nhiều chủng loại”—Ông ấy phân chia khá đấy.—Nếu chỉ có Một thôi thì cũng chẳng còn chung kết nào [không có nhận thức cuối cùng].
▲“Hai lại chẳng phải hai”—Như vậy thì làm thế nào kham chịu nổi bốn, năm, sáu, bảy?—Ông ta muốn gì với đám cát đằng này?
▲“Chân trời: mặt trời mọc, mặt trăng lặn.”—Nhìn nhau, mặt đối mặt!—Trên đầu rộng mênh mang, dưới chân rỗng thênh thang.—Chỉ đừng ngước đầu, cúi đầu! [Chính bây giờ bạn phải đương đầu với Chí đạo; nơi đây người ta không chú trọng đến những gì vụn vặt! Tất cả sự việc ở đây chẳng xoay quanh ngoại cảnh, chỉ hướng về chính Bạn!]
▲“Trước hiên: suối lạnh, núi khe sâu.”—Chết hoàn toàn đi và đừng sống lại!—Ngươi cảm thấy lạnh, lông tóc dựng đứng cả chứ?
▲“Đầu lâu hết thức, làm sao biết vui?”—Nhưng ngay trong quan tài lại mở mắt ra!—Lô hành giả [Lục tổ Huệ Năng] là bạn đồng hành của ông ta.
▲“Trong bộng cây khô rồng đang ngâm, chưa chết hẳn.”—Ối chà!—Cây khô lại đâm hoa!—Trường hợp Đạt-ma sang Đông độ [mặc dù đã cao niên] cũng tương tự như thế.
▲“Khó, khó thật!”—Tà pháp! Không thể nào ưng chịu được.—Ông ta đảo ngược lời của chính mình.—Đây là chỗ nào mà có thể bảo khó bảo dễ?
▲“Phân biệt chọn lựa? Rõ ràng minh bạch? Bạn ơi, anh tự xem lấy!”—Nhưng ta mù mà! [Viên Ngộ giả bộ như kẻ nhát gan, muốn trốn tránh việc quyết định.]—Cứ tưởng việc này chỉ liên can đến người khác.—May mắn thay, ông ta [Tuyết Đậu] còn phải tự xem xét lấy.—Chẳng tương can gì đến việc của sơn tăng [Viên Ngộ]!
===Bình xướng về kệ tụng===
Tuyết Đậu biết điểm trọng yếu Triệu Châu muốn đá động đến trong khi thị chúng. Vì vậy nên Sư đề cao yếu điểm này với câu: "Chí đạo không khó." Nếu Sư sau đó bảo "Ngôn ngữ vẫn trình bày đúng" thì lời này phải được hiểu là Sư chỉ chỉ một góc mà không lưu ý đến ba góc còn lại. Nhưng khi Tuyết Đậu nói tiếp câu tụng "Một nhiều chủng loại, Hai lại chẳng phải hai" thì—trong một ý nghĩa nào đó—Sư đã thông qua ba góc còn lại mà quay về góc thứ nhất.
Hàng 194 ⟶ 184:
Sau, tăng đến Thạch Sương hỏi: "Thế nào là rồng ngâm nga trong bộng cây khô?" Thạch Sương đáp: "Vẫn còn vui thú." [Tăng hỏi tiếp:] "Thế nào là một đầu lâu có tròng mắt?" Thạch Sương đáp: "Vẫn còn tình thức."
Vị tăng này [... vẫn chưa hài lòng ...] cũng đến Tào Sơn, hỏi: "Thế nào là rồng ngâm nga trong bộng cây khô?" Tào Sơn đáp: "Huyết mạch chưa bị cắt đứt hẳn." [Tăng lại hỏi:] "Thế nào là một đầu lâu có tròng mắt?" Tào Sơn đáp: "Chưa chết hẳn." [Tào Sơn rất thương người, đã trả lời câu hỏi thứ hai khi nghe câu thứ nhất, và trả lời câu hỏi thứ nhất sau khi nghe câu thứ hai. Chân lí nằm chính ngay trong đó, một chân lí mà vị tăng đang hỏi không thể thâm nhập được: "Hai lại chẳng phải hai". Cứ thế mà hỏi thêm:] "Ai đã nghe được?" Tào Sơn đáp: "Tận đại địa mênh mông chưa có ai chẳng từng nghe". Tăng lại bảo: "Bây giờ muốn biết: câu
Cũng có một bài kệ như sau:
Hàng 231 ⟶ 221:
==Tham khảo==
'''Tài liệu chủ yếu'''
*''Phật Quả Viên Ngộ Thiền sư Bích nham lục'' 佛果圓悟禪師碧巖錄, Taishō Vol. 48, No. 2003.
'''Tài liệu thứ yếu'''
*''Fo Guang Ta-tz'u-tien'' 佛光大辭典. Fo Guang Ta-tz'u-tien pien-hsiu wei-yuan-hui 佛光大辭典編修委員會. Taipei: Fo-kuang ch'u-pan-she, 1988. (''Phật Quang Đại Từ Điển''. Phật Quang Đại Từ Điển biên tu uỷ viên hội. Đài Bắc: Phật Quang xuất bản xã, 1988.)
*''Das Lexikon der Östlichen Weisheitslehren'', Bern 1986.
| |||