Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Cộng hòa Nhân dân Hungary”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n →Thời kỳ Stalin (1949–1956): clean up, replaced: , → , using AWB |
nKhông có tóm lược sửa đổi |
||
Dòng 57:
|footnotes = {{anchor|inforefa}}a. '''[[#info1|^]]''' "[[Himnusz]]" được sử dụng làm quốc ca trước và sau thời kỳ cộng sản ở Hungary. Do trong lời bài hát có từ "Thượng đế", những người cộng sản cố gắng sáng tác một bài hát thay thế song thất bại, họ quyết định sử dụng "Himnusz" song loại bỏ từ "Thượng đế".
}}
'''Cộng hòa Nhân dân Hungary''' ({{lang-hu|Magyar Népköztársaság}}) là quốc hiệu chính thức của nước [[Hungary]] xã hội chủ nghĩa từ năm 1949 đến năm 1989, do [[Đảng Công nhân Xã hội chủ nghĩa Hungary]] lãnh đạo với sự chỉ đạo của [[Liên Xô]].<ref>Rao, B. V. (2006), ''History of Modern Europe Ad 1789-2002: A.D. 1789-2002'', Sterling Publishers Pvt. Ltd.</ref> Thể chế này tồn tại cho đến năm 1989, khi các lực lượng đối lập buộc chế độ cầm quyền phải từ bỏ chủ nghĩa cộng sản. Nhà nước này tự xem mình là chế độ kế thừa của [[Cộng hòa Xô viết Hungary]] được thành lập vào năm 1919.
==Thành lập==
Hàng 85 ⟶ 84:
Ngoài ra, trong quá trình "thanh lọc xã hội" các thành phần phi đảng phái, tại Budapest vào 2 giờ rạng sáng thứ 2, thứ 4, và thứ 6 có các chuyến xe chở các mục tiêu thanh trừng, với con số khoảng chừng 700.000.<ref name="crampton267">{{Harvnb|Crampton|1997|p=267}}</ref> Trong đó có 98.000 người bị quy là làm gián điệp và kẻ phá hoại, 5.000 trong số đó bị hành quyết.<ref name="crampton267"/> Những cuộc thành trừng xã hội này sử dụng một nguồn lực lớn, bao gồm việc sử dụng gần một triệu người Hungary trưởng thành để ghi chép, kiẻm soát, tính toán, tuyên truyền, gián điệp hoặc đôi khi là giết các mục tiêu thanh trừng.<ref name="crampton272">{{Harvnb|Crampton|1997|p=272}}</ref>
[[File:Flag of Hungary 1949-1956.svg|thumb|left|250px|Quốc kỳ Hungary trong giai đoạn 1949-1956]]
Rákosi nhanh chóng mở rộng hệ thống giáo dục tại Hungary, điều này phần lớn là nhằm có thể thay thế tầng lớp có học trước đây bằng những người được Rákosi gọi là một "giới tri thức lao động" mới. Ngoài một số tác động tích cực như điều kiện giáo dục tốt hơn dành cho người nghèo, cho con cái của giai cấp công nhân thêm nhiều cơ hội và nâng cao tỷ lệ biết chữ nói chung, biện pháp này cũng bao gồm cả việc phổ biến ý thức hệ trong trường học. Ngoài ra, như một một của nỗ lực tách biệt Giáo hội ra khỏi chính quyền, việc giảng dạy tôn giáo bị tuyên bố là truyền giáo và dần bị loại bỏ khỏi trường học.
Chính quyền tiến hành tập thể hóa nông nghiệp và dùng lợi nhuận từ các nông trường quốc gia để cung cấp tài chính cho ngành công nghiệp nặng đang phát triển nhanh chóng, đầu tư cho công nghiệp nặng khi đó chiếm tới 90% tổng vốn đầu tư công nghiệp. Lúc đầu, Hungary tập trung chủ yếu vào các loại hàng mà nước này sản xuất từ trước chiến tranh, bao gồm đầu máy và toa xe lửa.
Rákosi gặp khó khăn trong việc quản lý nền kinh tế và mức sống của người dân Hungary giảm đi nhanh chóng. Chính phủ của ông càng trở nên không được ủng hộ, và khi Joseph Stalin qua đời vào năm 1953, [[Imre Nagy]] đã thay thế chức thủ tướng của Mátyás Rákosi. Tuy nhiên, Mátyás Rákosi vẫn là Tổng bí thư của Đảng Nhân dân Lao động Hungary trong ba năm sau đó, hai người tiến hành một cuộc đấu tranh quyền lực gay gắt.
Với vai trò là lãnh đạo mới của Hungary, Imre Nagy loại bỏ sự kiểm soát ngôn luận đối với các phương tiện truyền thông đại chúng và khuyến khích thảo luận công khai về thay đổi hệ thống chính trị và tự do hóa kinh tế. Chính phủ mới hứa hẹn nâng cao sản lượng và phân phối các mặt hàng tiêu dùng. Nagy cũng cho phóng thích những người cãnh hữu đối lập khỏi nhà tù và thảo luận về việc tổ chức bầu cử đa dảng và rút Hungary khỏi khối Warsaw.
Ngày 9 tháng 3 năm 1955, Uỷ ban Trung ương của Đảng Nhân dân Lao động Hungary chỉ trích Nagy thiên hữu. Các tờ báo Hungary cũng tham gia công kích Nagy và buộc tội ông phải chịu trách nhiệm cho các vấn đề kinh tế của quốc gia. Ngày 18 tháng 4, Imre Nagy bị loại bỏ khỏi chức vụ trong một cuộc bỏ phiếu của Quốc hội, Rákosi lại trở thành lãnh đạo của Hungary.
Quyền lực của Rákosi bị suy yếu sau bài phát biểu [[Về_sùng_bái_cá_nhân_và_những_hậu_quả_của_nó|lên án Stalin]] của nhà lãnh đạo Liên Xô [[Nikita Khrushchev]] vào tháng 2 năm 1956. Ngày [[18 tháng 7]] năm 1956, Rákosi buộc phải rời khỏi quyền lực theo sau các chỉ thị từ Liên Xô. Tuy nhiên, Rákosi đã thành công trong việc tìm cách để đưa người bạn thân cận của ông là [[Ernő Gerő]] trở thành nhà lãnh đạo mới của quốc gia.
Ngày 3 tháng 10 năm 1956, Ủy ban Trung ương của Đảng Nhân dân Lao động Hungary tuyên bố rằng [[László Rajk]], [[György Pálffy]], [[Tibor Szőnyi]] và [[András Szalai]] bị hàm oan trong việc bị kết án mưu phản vào năm 1949. Đồng thời, Đảng Nhân dân Lao động Hungary cũng tuyên bố Imre Nagy được phục hồi đảng tịch.
===Các mạng năm 1956===
{{Main|Cách mạng Hungary 1956}}
[[File:Flag of the Hungarian Revolution (1956).svg|thumb|250px|right|The Hungarian flag with the Communist coat of arms cut out of it. This became the symbol of Hungarians' fight for freedom from Communist rule.]]
Cách mạng Hungary 1956 bắt đầu vào ngày 23 tháng 10 khi các sinh viên tiến hành hoạt động tuần hành hòa bình tại [[Budapest]]. Trong cuộc nổi dậy Hungary 1956, ước tính có 20.000 người bị sát hại, gần như toàn bộ là trong quá trình can thiệp của Liên Xô. Một người thân Xô là [[János Kádár]] trở thành lãnh đạo mới của Hungary, với chức vụ là lãnh đạo của [[Đảng Công nhân Xã hội chủ nghĩa Hungary]] mới được thành lập.
===Các thay đổi dưới thời Kádár===
Đầu tiên, Kádár lãnh đạo các hành động trừng phạt chống lại những nhà cách mạng, 21.600 nhân vật bất đồng chính kiến bị tống giam, 13.000 người bị giam cầm, và 400 người bị hành quyết. Tuy nhiên, đến đầu những năm 1960, Kádár tuyên bố đại xá, dần kiềm chế một số hành động thái quá của công an mật, mở đầu đường lối văn hóa và kinh tế tương đối tự do nhằm khắc phục thái độ tù địch chống lại ông và chế độ của ông sau năm.
Năm 1966, Ủy ban Trung ương thông qua "Cơ chế Kinh tế mới", qua đó tìm cách cải tổ nền kinh tế, tăng năng suất, khiến Hungary cạnh tranh hơn trên thị trường thế giới, tạo ra sự thịnh vượng để thúc đẩy ổn định chính trị. Trong hai thập niên kế tiếp, tình hình trong nước Hungary tương đối yên tĩnh, chính phủ của Kádár lần lượt tiến hành các cải cách nhỏ về kinh tế và chính trị.
Đầu thập niên 1980, Hungary đã có được một số cải cách kinh tế dài hạn và tự do hóa chính trị ở mức hạn chế, theo đuổi một chính sách đối ngoại khuyến khích thương mại với phương Tây. Tuy thế, Cơ chế Kinh tế mới dẫn tới nợ nước ngoài, chính phủ phải trợ cấp cho các ngành công nghiệp không sinh lợi nhuận.
=== Chuyển đổi sang nền dân chủ phương Tây ===
Quá trinh chuyển đổi Hungary thành một nền dân chủ phương Tây diễn ra êm thấm so với các nước khác trong khối Đông Âu. Đến năm 1988, các nhà hoạt động trong Đảng và bộ máy nhà nước và giới trí thức tập trung tại Budapest gia tăng áp lực yêu cầu thay đổi. Các hoạt động công dân được tăng cường ở mức chưa từng có kế từ năm 1956.
Năm 1988, Kádár phải rời khỏi chức vụ Tổng bí thư, nhân vật cộng sản cải cách [[Imre Pozsgay]] được bầu vào Bộ Chính trị. Năm 1989, Quốc hội thông qua một "gói dân chủ", bao gồm công đoàn đa nguyên, tự do lập hội, hội họp và báo chí, một luật bầu cử mới. Vào tháng 10 năm 1989, một bản hiến pháp cấp tiến được thông Công nhân Xã hội chủ nghĩa Hungary triệu tập Đại hội cuối cùng của mình và tái lập với tên [[Đảng Xã hội Hungary]] (MSZP). Trong một phiên họp lịch sử vào ngày 16-20 tháng 10 năm 1989, Quốc hội thông qua luật quy định bầu cử quốc hội đa đảng và một cuộc bầu cử tổng thống trực tiếp, đổi tên nước từ Cộng hòa Nhân dân Hungary thành Cộng hòa Hungary.
==Kinh tế==
Là một thành viên của khối Đông Âu, ban đầu Hungary tuân theo các chỉ thị của [[Joseph Stalin]] nhàm làm suy yếu thể chế kinh tế thị trường phương Tây, "dân chủ tư sản" phương Tây, ra các điều luật để nhà nước có thể can thiệp tùy ý.<ref name="hardt12">{{Harvnb|Hardt|Kaufman|1995|p=12}}</ref> Các nền kinh tế theo mô hinh Liên Xo tại Đông Âu, giống như Hungary, tuân theo các phương châm chỉ đạo kinh tế của Liên Xô.<ref name="turnock23">{{Harvnb|Turnock|1997|p=23}}</ref> Các hoạt động kinh tế được quản lý theo các ''Kế hoạch 5 năm'', chia thành các giai đoạn hàng tháng, các nhà hoạch định của chính phủ tường cố gắng đạt được mục tiêu bất chấp thị trường của hàng hóa được sản xuất ra.<ref name="crampton250">{{Harvnb|Crampton|1997|p=250}}</ref>
Hoạt động sản xuất không hợp lý dẫn đến việc các mặt hàng tiêu dùng thiếu về số lượng và kém về chất lượng trong một nền kinh tế thiếu hụt.<ref name="dale85">{{Harvnb|Dale|2005|p=85}}</ref> Nhìn chung, các hệ thống yếu kém không có cạnh tranh trở nên tai hại, đặc biệt là trong bối cảnh kinh tế thế giới ngày càng phức tạp.<ref name="hardt1">{{Harvnb|Hardt|Kaufman|1995|p=1}}</ref> Trong khi đó, các quốc gia Tây Âu có được sự tăng trưởng về kinh tế sau Thế chiến thứ hai.
Trong khi hầu hết các nền kinh tế Tây Âu về cơ bản đạt đến [[GDP]] trên người gần với mức của [[Hoa Kỳ]], Hungary thì không,<ref name="hardt16">{{Harvnb|Hardt|Kaufman|1995|p=16}}</ref> với GDP trên người của nước này tụt hậu đáng kể so với các đối tác Tây Âu như trong bảng:<ref name="hardt17">{{Harvnb|Hardt|Kaufman|1995|p=17}}</ref>
{| class="wikitable" style="text-align: left"
|- bgcolor="#cccccc"
!style="text-align: left;background:#B0C4DE"|GDP/người (USD năm 1990)
!style="background:#B0C4DE"|1938
!style="background:#B0C4DE"|1990
|- style="text-align:center;"
| align="left"|[[Áo]]||$1.800 ||$19.200
|- style="text-align:center;"
| align="left"|[[Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Tiệp Khắc|<span style="color:green;">Tiệp Khắc</span>]]||<span style="color:green;">$1.800</span>||<span style="color:green;">$3.100</span>
|- style="text-align:center;"
| align="left"|[[Phần Lan]]||$1.800 ||$26.100
|- style="text-align:center;"
| align="left"|[[Ý]]||$1.300 ||$16.800
|- style="text-align:center;"
| align="left"|<span style="color:green;">Hungary</span>||<span style="color:green;">$1.100</span>||<span style="color:green;">$2,800</span>
|- style="text-align:center;"
| align="left"|[[Cộng hòa Nhân dân Ba Lan|<span style="color:green;">Ba Lan</span>]]||<span style="color:green;">$1.000</span>||<span style="color:green;">$1,700</span>
|- style="text-align:center;"
| align="left"|[[Tây Ban Nha]]||$900 ||$10.900
|- style="text-align:center;"
|-
|}
GDP trên người theo sức mua tương đương:<ref name="madison185">{{Harvnb|Madison|2006|p=185}}</ref>
{| class="wikitable" style="text-align: left"
|- bgcolor="#cccccc"
!style="text-align: left;background:#B0C4DE"|GDP/người (USD năm 1990)
!style="background:#B0C4DE"|1950
!style="background:#B0C4DE"|1973
!style="background:#B0C4DE"|1990
|- style="text-align:left;"
|align=left|[[Áo]]|| $3.706 || $11.235|| $16.881
|-
|align=left|[[Ý]]|| $3.502 || $10.643|| $16.320
|-
|align=left|[[Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Tiệp Khắc|<span style="color:green;">Tiệp Khắc</span>]]|| <span style="color:green;">$3.501</span> || <span style="color:green;">$7.041</span>|| <span style="color:green;">$8.895(Czech)/<br />$7,762(Slovakia)</span>
|-
|align=left|[[Liên Xô|<span style="color:green;">Liên Xô</span>]]|| <span style="color:green;">$2.834</span> || <span style="color:green;">$6.058</span>|| <span style="color:green;">$6.871</span>
|-
|align=left|<span style="color:green;">Hungary</span>|| <span style="color:green;">$2.480</span> || <span style="color:green;">$5.596</span>|| <span style="color:green;">$6.471</span>
|-
|align=left|[[Tây Ban Nha]]|| $2.397 || $8.739|| $12.210
|-
|}
Tình trạng thiếu nhà ở cũng diễn ra.<ref name="sillince11">{{Harvnb|Sillince|1990|pp=11–12}}</ref> Các căn hộ trong những khối nhà lớn đúc sẵn có chất lượng thấp, như [[Panelház]], là một biểu tượng phổ biến ở các thành phố Đông Âu thập niên 1970 và 1980.<ref name="turnock54">{{Harvnb|Turnock|1997|p=54}}</ref> Thậm chí đến cuối những năm 1980, các điều kiện vệ sinh thường cách rất không phù hợp.<ref name="sillince18">{{Harvnb|Sillince|1990|p=18}}</ref> Chỉ có 60% nhà ở tại Hungary có điều kiện vệ sinh đầy đủ vào năm 1984, chỉ 36,1% nhà ở có đường ống nước.<ref name="sillince19">{{Harvnb|Sillince|1990|pp=19–20}}</ref>
==Chú thích==
{{Reflist|2}}
==Tham khảo==
*{{Citation|last1=Bideleux|first1=Robert|last2=Jeffries|first2=Ian|title=A History of Eastern Europe: Crisis and Change|publisher=Routledge|year=2007|isbn=0-415-36626-7}}
*{{Citation|last=Crampton|first=R. J.|title=Eastern Europe in the twentieth century and after|publisher=Routledge|year=1997|isbn=0-415-16422-2}}
*{{Citation|last=Dale|first=Gareth|title=Popular Protest in East Germany, 1945-1989: Judgements on the Street|publisher=Routledge|year=2005|isbn=071465408}}
*{{Citation|last1=Hardt|first1=John Pearce|last2=Kaufman|first2=Richard F.|title=East-Central European Economies in Transition|publisher=M.E. Sharpe|year=1995|isbn=1-56324-612-0}}
*{{Citation|last=Sillince|first=John|title=Housing policies in Eastern Europe and the Soviet Union|publisher=Routledge|year=1990|isbn=0-415-02134-0}}
*{{Citation|last=Turnock|first=David|title=The East European economy in context: communism and transition|publisher=Routledge|year=1997|isbn= 0-415-08626-4}}
*{{Citation|last=Wettig|first=Gerhard|title=Stalin and the Cold War in Europe|publisher=Rowman & Littlefield|year=2008|isbn=0-7425-5542-9}}
{{Khối Đông Âu}}
{{Chủ nghĩa xã hội theo quốc gia}}
[[Thể loại:Lịch sử Hungary]]
[[Thể loại:Cựu quốc gia châu Âu]]
[[Thể loại:Quốc gia cộng sản]]
| |||